İsrail Üretimi Demir Kubbe, Hamas’ın Roket ve Füzelerini Neden Durduramıyor?

Hamas'ın 7 Ekim Cumartesi günü toplamda 4.000-5.000 kadar roket kullanarak İsrail'e yaptığı saldırının ardından, İsrail’in farklı menzillerdeki füze taarruzlarına karşı geliştirdiği hava savunma sistemlerinin (Demir Kubbe, Davut’un Sapanı ve Arrow 3) Hamas’ın roketlerine karşı etkinliği, daha doğrusu neden gereken korumayı sağlayamadığı, İsrail kamuoyu ve dünya genelinde tartışılmaya başlandı. 

Hamas’ın Elinde Hangi Roket ve Füzeler Var? Menzilleri Ne Kadar?

Hamas’ın kullandığı roket ve füzeler bilinmeyen şeyler değil. Hamas’ın envanterinde, Kassam (10 km'ye kadar), Quds 101 (16 km'ye kadar), Grad (55 km'ye kadar), Sejil 55 (55 km'ye kadar), M-75 (75 km’ye kadar), J80 (80 km’ye kadar), Fajr (100 km’ye kadar), R-160 ve A120 (120 km’ye kadar) ve M-302 (200 km’ye kadar) kullanılabilen füzelerdir. Bu arada kesin teyidi yapılmamış olsa da Ayyâş 250 isimli füzenin de Hamas’ın elinde bulunduğu ve bu füzenin 250 km’ye kadar ulaşabildiği söyleniyor.

Ayrıca 3-4 km menzildeki zırhlı hedeflere ve korunaklı savunma hatlarına karşı kullanılabilen Tufan da Hamas’ın envanterine girmiştir. Bu füze, İran yapımı bir güdümlü tanksavar füzesidir. 

2021 yılında İsrail istihbarat raporlarına dayandırılan haberlere göre, Hamas’ın elinde 13.000 civarında roket ve füzenin bulunduğu ifade ediliyordu. Geçen zaman zarfında envanterine daha fazla sayıda roket ve füze katan Hamas’ın aynı zamanda ‘çerez’ gibi bunları kullanmasını, örgütün yüksek üretim kapasitesine eriştiğinin bir işareti olarak okuyorum.

Davut’un Sapanı ve Arrow sistemleri Hamas’ın Roket ve Füzelerine Karşı Kullanılabilir mi?

Davut'un Sapanı; uçak, insansız hava aracı ve uzun menzilli füzeler gibi orta ve uzun menzilli tehditlere karşı geliştirildi. Arrow 2; karşı atmosferin en üst katmanlarına kadar etkin bir şekilde kullanılabilirken, atmosfer dışına kadar çıkabilen Arrow 3 İsrail tarafından balistik füzelere karşı kullanılıyor. 

Hamas’ın 7 Ekim’de gerçekleştirdiği roket saldırılarına karşı Arrow 3 füze savunma sisteminin ve Davut’un Sapanı sisteminin yetersiz kalması, doğal olarak sistemin yeteneklerine ilişkin bazı eleştirileri ve hatta zafiyetlerine yönelik değerlendirmeleri de beraberinde getirdi.

Hamas’ın elinde uçak, silahlı insansız hava aracı, balistik füzeler vb. bulunmuyor. Bu nedenle, teknik olarak Davut’un Sapanı ve Arrow sistemleri, Hamas’ın kullandığı silahlara karşı bir koruma sağlayamıyorlar. Bu sistemler, çok namlulu roket atarlarla atılan roketlere, küçük füzelere karşı etkin bir sağlama korumaktan uzaktır. Sistemlerin mimarisi balistik füzeleri ve uçakları önlemek için tasarlandı. Bu iki sistemin, İran’ın balistik füzelerle, savaş uçaklarıyla yapacağı olası bir saldırıda, İsrail için koruma kalkanı oluşturmaları bekleniyor.

Görüldüğü üzere, Hamas’ın roket ve füzelerine karşı kullanılabilecek İsrail’in elindeki tek hava savunma sistemi, Demir Kubbedir.

Demir Kubbe (iron dome) Nedir?

Demir Kubbe; kısa menzilli roket, füze, havan ve top mermilerine karşı geliştirilen bir savunma sistemidir. Rafael ile Hava ve Uzay Sanayii (Israel Aerospace Industries - IAI) tarafından ortaklaşa geliştirildi. Sistem, 7/24 ve her türlü hava koşulunda çalışacak şekilde tasarlandı. Sistem 2011 yılında İsrail Ordusu’nun kullanımına verildi.

Demir kubbe tam da Hamas’ın kullandığı roketleri bertaraf etmek için tasarlanmış bir sistem olarak biliniyor. Demir Kubbe, Arrow 2, Arrow 3, Demir ışın, Barak 8 ve Davud Sapanı'nın da içinde bulunduğu, İsrail'in geliştirmekte olduğu çok katmanlı füze savunma sisteminin bir parçası olarak kullanılıyor.

Bu kapsamda demir kubbe, 4 kilometre gibi yakın mesafelerden atılabilen kısa menzilli roketler ile 70 kilometrelerden atılabilen 155 mm topçu mermilerini ve benzeri mühimmatı havada vurmak için geliştirildi. Halihazırda İsrail'in tamamını korumak için 13 adet demir kubbe sistemine ihtiyaç olduğu ifade ediliyor. İsrail yakın dönemde sistemin menzilini 250 kilometreye kadar çıkarmayı ve aynı anda iki farklı istikametten gelen roket ve füzeleri de imha edebilecek kapasiteye eriştirmeyi hedefliyor.

Demir Kubbenin Çalışma Şekli

Sistem önce atılan füzeyi veya roketi tespit etmek, hedefe kilitlenmek, yaklaşmakta olan roketi veya füzeyi havadayken imha etmek üzere tasarlandı. Demir Kubbe, yaklaşan tehdidi algılayan radar sistemine sahiptir. Bu radarlar, gelen roketin ne ölçüde bir tehdit oluşturup oluşturmadığına yönelik ayrımı yapıyor. Roket veya füzenin yerleşim yerlerine ya da önemli altyapı tesislerine yönelmesi halinde, Demir Kubbe komuta kontrol mekanizması, roket veya füzeyi imha etmek üzere füze atışı yapıyor.

Hamas’ın 7 Ekim saldırısından önce, Demir Kubbe sisteminin radikal örgütler tarafından İsrail topraklarına atılan her 10 füzeden 8 tanesini (%80’i) havada vurduğu iddia ediliyordu. Bir adet Demir Kubbe bataryasının, yaklaşık 150 kilometrekarelik bir kentsel alanı koruma kapasitesine sahip olduğu söyleniyordu. Sistemin üreticisi Rafael de Demir Kubbenin yüzde 90 başarı oranına sahip olduğunu iddia ediyordu.

Öte yandan Hamas’ın 7 Ekim saldırısının başlangıç aşamasında yaklaşık 2.200 adet füzeyi İsrail’e doğru ateşlediği bir ortamda, demir kubbe beklendiği gibi %80 başarı yüzdesini yakalayamadı. Bunun başlıca nedeni olarak, sistemin bazı füze ve roketleri algılayamamış olması gösteriliyor. Keza 2012 yılında tutulan bir istatistiğe göre, İsrail’e o yıl içerisinde atılan 1.000 adet roketin sadece %30-35’lik kısmı sistem tarafından görülebilmişti. Öte yandan tespit edilen roketlerin %90’ı da vurulmuştu. 

Ayrıca, demir kubbenin füze ve top mermilerini önleme maksatlı kullandığı Tamir füzelerinin maliyeti, atılan füze ve top mermilerinden daha pahalıya geliyor. Hamas'ın çoğu "ev yapımı" birkaç yüz dolar değerindeki roketlerine karşın Demir Kubbede kullanılan savunma füzeleri oldukça pahalıya mal oluyor. Örneğin, Hamas tarafından atılan bir Kasım füzesinin kabaca maliyeti 800 USD’dir. Yine Hamas Grad roketinin maliyeti sadece birkaç bin USD’dir. Oysa, demir kubbenin kullandığı füzenin maliyeti 20.000-100.000 USD arasında değişiyor. 

Demir Kubbenin bazı roket ve füzeleri önleyememesinin olası nedenleri neler olabilir? 

Gazze'den atılan roketler İsrail'de can kayıplarına neden oldu. Demir Kubbenin, roketlerin büyük bölümünü imha etmekte başarılı olduğu iddia ediliyor olsa da, bazı roketler hedeflerini vurdu ve İsrail tarafında kayıplara yol açtı. Gazze'den atılan roketlerin İsrail'de can kayıplarına yol açması ve altyapı tesislerine zarar vermesi Demir Kubbenin etkinliğine dair soru işaretlerini beraberinde getirdi. 

Birinci neden, maliyet etkinlik yönüyle, atılan roketin tehdit oluşturup-oluşturmadığına demir kubbe komuta kontrol merkezi tarafından karar veriliyor ve buna göre demir kubbenin angaje olup olmayacağı algoritması işletiliyor. Sistemin mimarisi buna göre oluşturulmuştur. Demir kubbenin 7 Ekim gününde atılan roketlere karşı seçici davrandığı, doğal olarak atılan her roket ve füzeye bu nedenle angaje olunmadığı söylenebilir. 

İkinci neden olarak, demir kubbe bataryalarının atılan roket yoğunluğu nedeniyle işba haline gelmiş olmaları, sistemin satüre olması gösterilebilir. Hamas bu maksatla planlı bir saldırı yapmış olabilir. Sistemlerin üzerine noktasal ve yoğun atışlarla, sistemleri ‘kör’ edebilir. Satürasyon saldırısı’ olarak da bilinen bu taarruz tipi, roketleri engellemeye çalışan hava savunma sisteminin kapasitesinin üstünde roket/füze atılarak, sistemin geçirgenliğini artırmak şeklinde tanımlanabilir. Hamas'ın ucuz roketlerle, demir kubbeyi yorduğu ve peşinden gelen roketlerin füze kalkanını bu sayede aşabildiği düşünülüyor.

İsrail tarafında kaygı yaratan en önemli husus, atılan füzelerin 250 km’ye kadar atılabilmesi, Kudüs ve Tel Aviv'in dış mahallelerine ulaşabilecek yetenekte olmasıdır. Bu çerçevede, demir kubbenin 250 km’ye kadar angajman yeteneğinin ve savunma kapasitesinin artırılması öncelikle hale geliyor. 

Sonuç

Neticede, 7 Ekim Hamas saldırısı esnasında, İsrail’in bu tür saldırılara karşı halkı ve yüksek değerli binaları, merkezleri korumak için geliştirdiği demir kubbe ve bununla bağlantılı çalışan hava savunma sistemlerinin yeterince koruma sağlayamadıkları görülmüştür. 

Önümüzdeki günlerde İsrail'i korumak için tasarlanan demir kubbe ve bağlantılı silah ve sistemlerinin 7 Ekim saldırısı esnasındaki gerçek kullanım kapasitesinin ne olduğuna, nerelerde sorun yaşandığına ilişkin İsrail tarafının bir değerlendirme yapması beklenebilir. Geçmiş performansıyla birlikte 7 Ekim saldırısı esnasında demir kubbenin kameralara yansıyan performansına baktığımda, bu sistemin roket ve füzelere karşı bir “balon” olmaktan öteye faydası olmadığını, İsraillileri yeterince koruyamadığını değerlendiriyorum. Demir Kubbe sisteminin, yeniden belirlenecek görev öncelikleri ve angajman kuralları yanında, atılan füze ve roketlerin yaklaşma irtifası ve sürati gibi faktörler de dikkate alınarak modifiye edilmesine, iyileştirme yapılmasına ihtiyaç bulunduğuna inanıyorum.

Kaynakça

Sami Atalan, Modern Hava Sistemleri II, Dünya Askeri Teknolojiler Ansiklopedisi, Elma Basım Yayın, İstanbul, 2018, s. 473

Uzi Rubin, Arrow 3, Germany, and the Missile Shield over Europe, JISS, 14 September 2023, https://jiss.org.il/en/rubin-arrow-3-germany-and-the-missile-shield-over-europe/

https://tr.wikipedia.org/wiki/Demir_Kubbe

Berrak Kanbir ve Rodriguez Sanmartin, “İsral'in savunma sistemi Demir Kubbe nasıl çalışıyor, ne kadar etkili?”, Euronews, 7 Ekim 2023, https://tr.euronews.com/2023/10/07/isral-in-savunma-sistemi-demir-kubbe-nedir-kim-gelistirdi-hangi-ulkeler-kullan-yor

BBC News Türkçe, “Demir Kubbe: İsrail'in hava savunma sistemi nasıl çalışıyor, Filistinli gruplar sistemi nasıl aşıyor?”, 14 Mayıs 2021, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-57065623

Umut Berhan Şen, “Savaş yeniden başlamışken Hamas'ın füze envanterine bir bakış”, Independent Türkçe, 8 Ekim 2023, https://www.indyturk.com/node/665696/savaş-yeniden-başlamışken-hamasın-füze-envanterine-bir-bakış#:~:text=Menzili%2075%20kilometreye%20varan%20M,ın%20elindeki%20uzun%20menzilli%20füzeler

Jonathan Marcus, “İsrail-Filistin: Hamas'ın cephanesindeki silahlar ne kadar etkili?”, BBC News Türkçe, 13 Mayıs 2021, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-57103006