Psiko-politik analiz-1: Tayyip Erdoğan Son Seçimde Doğru Sürü Zekasını mı Kullandı?

Sürü kavramı ilk olarak hayvan grupları için kullanılmıştır. Ama modern çağ ile insanlarda da sürü davranışı tanımlanmıştır. Çünkü insanlar, yalnız olduğunda farklı, grup halinde farklı davranma eğilimindedirler. Hatta sürü kavramı zaman içerisinde sadece psikoloji alanını değil, aynı zamanda ekonomi (tüketim, moda, borsa gibi) ve politika gibi alanları da ilgilendiren bir kavram haline gelmiştir. 

İlginçtir ki, insanlarda sürü davranışı ile ilgili araştırmalar günümüzde iki zıt kolektif olguyu gündeme getirmiştir. Birincisi uyumsuz gütme (maladaptive herding), ikincisi ise kalabalıkların bilgeliği (the wisdom of crowds). Yani, kitle ya da kalabalık, sadece şiddet, yıkıcı, fanatik davranışlarla ilişkili değildir, aynı zamanda bir araya gelerek sürü zekâsı da oluşturabilmektedirler. Bu konuda swarm intelligence (sürü zekâsı) kavramı kullanılmaktadır.

Göçmen kazlarının V şeklindeki oluşumları, gökyüzünde dans eden sığırcıklar, balık sürülerinin hareketleri, ateş böceklerinin senkronize yanıp sönmesi, hatta konser salonundaki alkışların senkronizasyonu bu sürü zekasına en güzel örneklerdir. Bu konuda Selous ‘ortak akıl (collective mind)’ kavramını kullanmıştır. 

Bu sürü zekasının insanlardaki en muazzam örneği ise, DİLDİR. Dil, topluluğun bilinçsiz ürettiği, ortak iletişimi sağlayan bir araçtır. Bu hayranlık verici örgütlü üretim, kalabalıkların bilinçsiz dehasının bir sonucudur. Kitlelerin, görünenden daha fazlasını olduğunun da kanıtıdırlar.

Lider Seçimi de Bir Sürü Zekâsı Örneğidir 

Grup olarak yaşamak, gruptakilere hayatta kalma avantajları sağlarken, tek başlarına çözmesi zor olan sorunları da çözmesini sağlayan bir araç haline gelebilir. Topluluk olarak en doğru kararı vermek önemlidir. Bu karar verme sürecinde, LİDER önemlidir. 

Tıpkı dil gibi, Lider Seçimi de bir sürü zekâsı örneğidir. Peki Seçim nedir?

Yanıt… Belirlenen bir günde SEÇMEN SÜRÜSÜNÜ sandığa götürme eylemidir. Zaten Le Bon da ‘kitleleri yönetemezsiniz, yönlendirebilirsiniz’ demiştir. Napolyon gibi liderlerin kitleler üzerindeki etkisi de, bir anlamda yönlendirebilme becerisidir. Seçim döneminde yapılan şey ise, bir seçmen kitlesini bir lidere ya da partiye yönlendirme eylemidir. Tüm propaganda teknikleri bunun için kullanılır. 

Erdoğan, Seçimde Piramidal Sürü Zekasını Kullandı

Tarafsız bir bakış açısıyla, Türkiye Başkanlık Seçimleri-2023 ile ilgili şunu söylemek yanlış olmaz: Tayyip Erdoğan doğru SÜRÜ ZEKASINI kullandı. Yani, Piramidal sürü zekasını… 

Bu kolektif zekâ, kitlelerin gücünü etkin bir şekilde kullanan hiyerarşi tabanlı bir zekâ yapısıdır. Medeniyetimiz bu sayede kurulmuştur. Piramidal kolektif zekada tepede bir lider vardır, liderden aşağıya doğru bir hiyerarşi ve duyguların yukarıdan aşağıya doğru bulaşması (ya da sirayeti) söz konusudur. 

Bu seçimde Erdoğan’ın karşısında yer alan MİLLET İTTİFAKI ise HOLOMİDAL SÜRÜ ZEKASINI kullanmıştır. Levy’ye öre, bu kolektif zekâ türü, gelişme aşamasında olan, yarının yüksek riskli zekâ karmaşıklığını ele alma konusunda güçsüz hale gelen piramidal kolektif zekanın yerini alacağı tahmin edilmektedir. İnternet, sosyal medya ve dijital çağında ortaya çıkmıştır ve emekleme dönemindedir. Bu sürü zekasında, her bireyin diğerlerini hesaba katarak, bunu çok sayıda yaparak hareket etmesine izin vererek, küçük gruplar halinde, sürekli etkileşim içinde işlev görmesi söz konusudur. 

Acı gerçek ise, Türk toplumunun bu Holomidal kolektif zekaya hazır olmamasıdır. İşte bu nedenle MİLLET İTTİFAKININ kaybetmesi kaçınılmaz olmuştur. Peki neden? 

Millet İttifakının Lidersiz Görünümü 

Lütfen Millet İttifakına dikkat edin. MİLLET İTTİFAKI, çoğunlukla sosyal medyadaki atipik kitlelerden oluşan ve duyguların yatay olarak aktarıldığı, hiyerarşik olmayan, merkezsiz ve lidersiz bir topluluktur. Ortada Kemal Kılıçdaroğlu (tepede değil), yanında Ekrem İmamoğlu, Mansur Yavaş, Altılı Masanın diğer partileri, hatta HDP eklenmiştir. Yatay genişleme dikkat çekmektedir.   

Millet İttifakının kitlesi ise, çoğunlukla nette ve sosyal medyadaki sanal ATİPİK KİTLELERDEN (yani bireylerin online ağları kullanarak zihinsel olarak bağlı olduğu, bedenen orada olmadığı) oluşmaktadır. Nete alışkın kitleler bu yapılanmayı normal görse de bu durum Erdoğan’a oy veren kitlelerde etkili olmamıştır. Çünkü Erdoğan’ın kitlesi piramidal yapılanmaya ve LİDERE bakmaktadır. 

Çünkü Trotter ‘insan bir sürü hayvanıdır’ der. Freud ise bu tanımlamayı “insan daha çok insan sürüsünün hayvanı, lider tarafından yönetilen sürünün bireyidir” şeklinde düzeltir. Le Bon ise kitleyi, “çobanından vazgeçmeyen bir sürü” olarak tarif etmektedir. Freud’a göre, grup, asla efendisi olmadan yaşayamayan itaatkâr bir sürüdür. Tarde ise, toplumları aile ve kitle olarak iki çekirdeğe ayırır. Hem aile hem de kitle, toplumda telkin yayan arketipik merkezlerdir. Her ikisi de bir lidere ihtiyaç duyarlar. Özetle Millet İttifakının lidersiz görünümü, piramidal kolektif zekaya alışkın kitleleri yanına çekememiştir. 

Sonuç

Toparlarsak, Erdoğan’ın kitlesi gerçektir ve piramidal sürü zekasına göre yapılanmıştır. Erdoğan’ın kitlesi kanlı (dinamik) ve canlıdır. Lider ile kitle arasında NARSİSTİK KAYNAŞMA ve kolektif bilince ulaşma söz konusudur. Hatta Cumhur İttifakı’nı Alfa Kurdu olan Kurt sürüsüne benzetmek bile bir yönüyle yanlış olmaz. 

Ama Millet İttifakı ise yanlış sürü zekasını kullanmıştır. Millet İttifakının ATİPİK SÜRÜ yapılanması, bu post-modern çağın, sosyal medya ya da dijital çağının eseridir. Holomidal toplu zekanın bir örneğidir. Lidersiz, merkezsiz, kendi kendini organize eden ve yatay genişleyen… 

Millet İttifakı, bir primat sürüsünden ziyade bir termit ya da balık sürüsüne benzemektedir. 

Eğer bu balık sürüsü bir balina sürüsü ise sorun olmaz, ama bir sazan sürüsü ise… Kurt, sazanı yer. 

Ki, hem 14 Mayıs ve hem de 28 Mayıs akşamında yaşanan tam da budur.

Kaynakça:

Couzin, I. (2007) Collective minds. Nature 445, 715

Çebi, M. S. (2013). Gabriel Tarde’ın İzinde Medyanın İşlev ve Etkilerini Yeniden Gözden Geçirmek. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 36, 1-28.

Dyer, J.R.G. et al. (2009) Leadership, consensus decision making and collective behaviour in humans. Philos. Trans. R. Soc. B –Biol. Sci. 364, 781–789

Freud, S. (2018) Kitle psikolojisi. (K. Şipal, Çev.). Cem Yayınevi. (Kitabın orijinal basımı 1921) 

Kameda, T., Inukai, K., Wisdom, T., & Toyokawa, W. (2014). The concept of herd behaviour: its psychological and neural underpinnings. Sciences, 420(8).

Krause, G. D. Ruxton, and S. Krause, ‘Swarm Intelligence in Animals and Humans’ (2009) 25 Trends in Ecology and Evolution 28–34. 

Le Bon, G. (2020). Kitleler psikolojisi. Kaya, C. (Çev.). İstanbul: Zeplin Kitap

Nayyar, A., & Nguyen, N. G. (2018). Introduction to swarm intelligence. In Advances in swarm intelligence for optimizing problems in computer science (pp. 53-78). Chapman and Hall/CRC.

Sumpter, D.J.T. (2006) The principles of collective animal behaviour. Philos. Trans. R. Soc. B –Biol. Sci. 361, 5–22 

https://blogofcollectiveintelligence.com/2018/08/27/collective-intelligence-and-the-future-of-consciousness/