Rusya-Ukrayna Savaşında Lojistik Sorunlar Nelerdir?
Rusya bir kara ülkesidir. Dolayısıyla Rusya’nın yapacağı askeri harekatın karadan desteklenmesi bir zorunluluktur. Ukrayna harekâtı karadan lojistik desteğin tipik olarak uygulanacağı coğrafi özelliktedir. Öncelikle kara harekâtını destekleyecek lojistik harekatın prensiplerine göz atalım, söz konusu prensipler gerek askeri gerek sivil lojistik literatürde ortak olarak kullanılan kavramlardır.
Süreklilik: Tüm lojistik aktivitelerin esasını sürekli ve kesintisiz bir tedarik zincirinin sağlanması oluşturur. Yiyecek ve mühimmatı biten, barınma imkanlarından mahrum kalan asker demoralize olur, savaş dışı kalır.
Yeterlilik: İhtiyaç duyulacak lojistik yükü kendi kaynaklarından tedarik edebilecek bir hinterland olmalıdır.
Standartlık: Kullanılan her türlü malzemede ve tedarik yönteminde standardize edilmiş usuller kullanılmalıdır. Bu basitlik sağlar. İstenilen yer ve zamanda istenilen miktarda lojistik yükü standart yükler halinde sağlayabilmek mümkün olur.
Coğrafya: Her lojistik harekatın uygulandığı coğrafyaya uygun özellikleri vardır. Kara, hava, deniz ve demiryolları askeri harekatın lojistiği için elde tutulması gereken kritik unsurlardır.
Planlama: Lojistik harekatın olmazsa olmazı planlamadır. Kaynakların etkin, etkili ve verimli kullanılabilmesi maksadıyla basit, esnek, uygulanabilir planlar stratejik seviyede bir merkez tarafından hazırlanmalı ve sürekli kontrol edilmelidir. Kaynak kullanımı için hal böyleyken diğer taraftan da lojistik planlamanın en önemli özelliği detay içermesidir. Tek er, kullanıcı seviyesinde ihtiyaçlar önceden belirlenmeli, tedarik yöntemleri geliştirilmelidir.
Ekonomiklik: Hiçbir kaynak sınırsız değildir. Eldeki kısıtlı kaynakları tasarruflu kullanmak gereklidir. Kaynak kullanımında sayı ve süre belirleyicidir.
Elastikiyet: Harekât belirsizliklerle doludur. Her şey planlandığı gibi yürümeyebilir. Bu maksatla lojistik planlar esnek ve durumsal değişikliklere cevap verebilecek elastikiyet ve alternatif hareket tarzları içermelidir.
İzlenebilirlik: Takibini yapamadığınız lojistik yük kontrolünüzden çıkmış demektir. Lojistik yükün izlenebilir olması elastikiyete de katkı sağlar.
Koordinasyon: Askerî harekât ile lojistik harekât eşgüdümlü ve uyumlu yürütülmelidir. Bu eşgüdüm o kadar yüksek seviyededir ki bazen lojistik harekât askerî harekâtı tahdit eder, bazen de askeri harekât lojistik harekâta uygun olarak şekil değiştirebilir.
Prensipleri inceledikten sonra özelde Rusya’nın Ukrayna’daki yürüttüğü askeri harekatın detaylarını bahse konu prensipler ışığında analiz edelim:
Ukrayna güneyi denizle sınırlı yaklaşık Türkiye büyüklüğünde kare ya da dairevi diyebileceğimiz coğrafi şekle sahip bir ülkedir. Ülkenin neredeyse tam ortasından geçen Dinyeper nehri Ukrayna’yı kabaca doğu ve batı olarak tanımlayacağımız iki eşit parçaya böler. Sanayileşmiş bölgeler ve büyük şehirler genellikle ülkenin doğu kısmında konuşlanmıştır. Dolayısıyla nüfus yoğunluğu da doğudadır. Güneyde Karadeniz kıyıları ile Odessa ve Maripol limanları Ukrayna için hem askeri hem de ekonomik açıdan hayati öneme sahiptir. Bu bölgede gelişmiş kara ve demir yolları ile havaalanları bulunmaktadır. Rusya’nın harekâtını Ukrayna’ya sınırdaş olduğu Ukrayna doğusunda yapıyor olması Rusya için lojistik açısından Rusya’ya büyük bir rahatlık sağlamaktadır.
Rusya ve müttefiki Belarus’u birlikte değerlendirdiğimizde Ukrayna’nın Rusya’nın yapacağı bir kara harekâtında iç bükey konumda olduğunu görüyoruz. Bu Rusya için avantaj, Ukrayna için dezavantajdır. Nitekim harekâtı incelediğimizde Rusya’nın merkezden, güneyden ve kuzeyden stratejik bir kuşatma harekâtı icra ettiğini görüyoruz. Harekatın coğrafyadan dolayı kuşatıcı bir şekilde icra edilmesi, hatların yakınlığı ve ilişkili olması açısından Rusya’ya lojistik kolaylık sağlamaktadır.
Rusya aylarca diyebileceğimiz süre içerisinde Ukrayna sınırına stratejik yığınak yapmıştır. Bu tüm dünyanın gözü önünde gerçekleşmiştir. Stratejik yığınak her yönüyle lojistik tertiplenmenin öne çıktığı bir harekattır. Rusya’nın yığınaklanmasını uzun bir süreye yayması kuvvetleri kendi ülkesi toprakları içerisinde bulunduğu için sorunsuz gerçekleşmiştir.
Başlangıçta dikkat çekici olan hem Rusya hem de Ukrayna’nın kuvvet çoğunluğunu, krizin başlangıç noktası olan, Donbas bölgesine yığmasıydı. Her iki taraftan da toplamda yaklaşık 200 bin kişilik bir askeri kuvvet bu bölgede konuşlandırılmıştır. Donbas bölgesinde lojistik yığınaklanma açısından Rusya için avantajlıdır. Çünkü Donbas bölgesi Rusya ile karadan sınırdır, bölgede dost unsurlar olarak büyük bir Rus nüfusu bulunmaktadır ve Donbas bölgesinin Karadeniz’den donanma ile desteklenmesi mümkündür. Özellikle Maripol limanını ele geçirmesi halinde bu bölgede Rus ordusunun herhangi bir lojistik sıkıntı yaşamayacağını değerlendirilmektedir.
Rusya merkez kuvvetleri ise Harkov-Sumi bölgesindedir. Başlangıçta Rusya’nın bir kara ülkesi olduğunu söylemiştik bu yönüyle Rusya’nın merkezden Ukrayna içlerine yapacağı derinlikteki bir kara harekâtında demiryollarını kullanacağı açıktır. Tarihsel süreçte de Rusya tüm askeri harekatlarında demiryollarını etkin şekilde kullanmıştır. Bir kara ülkesi için demiryolları lojistik sevkiyat için hayati öneme haizdir. Bu yönüyle Harkov şehrine baktığımızda adeta bir demiryolu bağ noktası (hub) özelliğine sahip olduğunu görüyoruz. Doğu batı mihverinde yapılacak büyük miktarlardaki lojistik yük sevkiyatının sağlanabilmesi için Rusya’nın Harkov’u ele geçirilmesi gereklidir. Nitekim harekatın ilerleyişine paralel olarak Rusya’nın Harkov’u ele geçirmek için ısrarla saldırılarını bu bölgede yoğunlaştırdığını görüyoruz.
Kuzey bölgesinde ise Rus harekatının stratejik hedef olan başkent Kiev’e yönlediği görülmektedir. Lojistik açıdan ilk bakışta Kiev bölgesi nehir geçişi gerektirdiği için Rusya açısından sorun teşkil edebilir diyebiliriz. Ancak Rusya Kiev’in kuzey bölgesinden de manevra yapmış ve kuvvetleri şehrin Batısına yerleşmiştir. Kiev’e çok yakın Antonov ve Hostomel havaalanlarının ele geçirilmesine yönelik Rus harekatının en önemli sebebi kuracağı hava köprüsüyle Ukrayna içlerine doğru lojistik derinliğini arttırmaktır.
Neticeten harekatın sektörel değerlendirmesini yaptığımızda lojistik tertiplenme de ortaya çıkmaktadır. Rusya lojistik tertiplenmesini güney, merkez ve kuzey olmak üzere üç bölgede yapmıştır. Rusya güneyde güçlü donanmasıyla sorun yaşamayacaktır. Merkezde Harkov lojistik harekât için bir düğüm noktasıdır. Kuzeyde ise havaalanları ve Belarus desteği Rusya’ya sürdürülebilir bir lojistik destek imkânı sağlayacaktır.
Şimdi açık istihbarat kaynaklarından ve sosyal medyadan yaptığımız tespitlerle Rusya’nın lojistik yeterliliğine ilişkin bir takım ipuçları elde etmeye çalışalım.
Rus askerlerinin kıyafet ve teçhizatında çok belirgin bir yetersizlik söz konusu değildir. Rus kuvvetleri soğuk iklim şartlarında harekât için gerekli ekipmana sahiptir. Harekatın motorize ve zırhlı birliklerle yapıldığını düşünürsek, Rusya’nın üs bölgeleri teşkil etmediği ve doktrinine uygun şekilde kesintisiz (mütemadi) harekât yaptığı görülmektedir. Rus askerleri barınma için araçlarını kullanmaktadır. Barınma imkânı sağlanmadan ve ara vermeden yürütülebilecek bir kara harekatının süresi maksimum bir hafta ile 10 gün arasında değişir. Burada yine lojistik harekatın askerî harekâtı tahdit edebileceğini söyleyebiliriz.
Kıyafet konusunda dikkati çeken husus bir kamuflaj sorunu yaşanmakta olduğudur. Rus ve Ukrayna ordusunun kamuflajları, benzer harekât alanlarına sahip oldukları için, birbirine benzemektedir. Karışıklığa yol açmaması için Rus ve Ukrayna askerleri farklı renkte kol bantları kullanmaktadır.
Rus ordusunun harekâtı daha çok şehirlerin kontrolünün sağlanması yönünde gelişmektedir. Bu yüzden geniş kara parçaları üzerinde taktik intikalden ziyade bildiğimiz klasik motorlu intikaller yapıldığını sosyal medyadan görüyoruz. Örneğin Kiev kuzeyinde birbiri ardına dizilmiş Rus araçlarının 64 kilometrelik bir konvoy oluşturduğu görüntüleri yayınlanmıştır. Elbette Rusya’nın Ukrayna hava sahasını kontrol etmesi bu kadar rahat intikal etmesinde en önemli etkendir ancak bir lojistik tespitte söz konusudur. Unsurların birbirlerine yakın olması ve temasta bulunması lojistik anlamda Rus ordusuna avantaj sağlamaktadır. Bu konvoyları hareketli üs bölgeleri gibi düşünebiliriz. Nitekim şehirlerin yakınında ve meskûn mahalde ana birliğinden ayrılıp münferit hareket eden bazı Rus zırhlı araçlarının akaryakıt sıkıntısı yaşadığı hatta Ukraynalılara gidip nerden akaryakıt temin edebiliriz diye sormak zorunda kaldıkları ve esir düştükleri haberleri sosyal medyada yer bulmuştur.
Yiyecek konusunda Rus askerleri tayın (günlük yiyecek paketi) ile beslenmektedir. Soğuk ve konserve esaslı tayınla beslenmek uzun süreli kullanılabilir bir beslenme yöntemi değildir. Sosyal medyaya düşen bazı haberlerde Rus askerlerine verilen tayınların miatlarını doldurduğu, son kullanma tarihlerinin geçtiği görülmektedir. Yine bazı kaynaklarda Rus askerlerinin marketlere zorla girerek yiyecek aldıkları görüntüler mevcuttur. Harekatın uzaması halinde bu görüntülerlerle daha sık karşılaşılacaktır.
Sonuç olarak Rusya’nın Ukrayna harekâtı için stratejik düzeyde bir lojistik yapılanması olduğunu söyleyebiliriz. Rus kara harekâtı doktrini güçlü bir stratejik yığınak ve devamında baskın şeklinde başlayan ve kesintisiz süren bir askerî harekât üzerine kurulmuştur. Amaç stratejik hedeflerin en kısa sürede kontrol edilip etkisiz hale getirilerek düşmanın savaşma azim ve iradesinin kırılmasını sağlamaktır. Ukrayna harekâtında doktrine uygun taktik hareketler olduğu gibi uymayan hususlar da mevcuttur. Özellikle sürenin uzaması; düşman topraklarında, geniş kara parçaları üzerinde, soğuk ve yağışlı hava koşullarında sürdürülebilir bir askeri ve lojistik harekâtı zorlaştırmaktadır.
Harekatın şu aşamasında Rusya’yı durduracak olan şey ne diplomatik girişimler ne de Ukrayna’nın direnişidir. Lojistik ihtiyaçlar sebebiyle çatışmalar Harkov, Kiev ve Maripol bölgelerinde yoğunlaşacaktır, lojistik destek ihtiyaçlarından dolayı Odessa’ya yönelebilecektir. Lojistik açısından Harkov’u dolayısıyla demiryolu hattını ele geçiremeyen, Maripol’den deniz desteği sağlayamayan, Odessa’ya yönelmeyen, Kiev batısındaki havaalanlarını lojistik desteğine sunamayan Rusya’nın Ukrayna’daki harekatının günlerle sınırlı olacağı açıktır.
