TSK; Emeklilerinin Bilgi ve Tecrübelerini Kolektif Hafızasına Dahil Etmelidir

TSK’da görev yapan, subay, astsubay, uzman erbaş, sivil memur, sivil işçi vd. uzmanlar mesleki hizmetlerini tamamladıklarında emekli olurlar ve sivil hayata dönerler. Yıpranma payı nedeniyle, silahlı kuvvetler personeli sivil karşılıklarına nazaran biraz daha erken emekli olabilmektedirler.

Emekli olan silahlı kuvvetleri personelinin yaklaşık %70’i emeklilik hayatlarını sürdürmekte, yaklaşık %30’u da sivil hayata geçtikten sonra, ticaret, sanayi, akademik, hukuk, sağlık vd. sektörlerde çalışmaya devam etmektedirler.

Yaklaşık 40 yıldır terör ile mücadele eden TSK’da görev yapmış personel, emekli olduklarında muazzam bir askeri meslek ve harp etme bilgi ve tecrübe donanımı ile sivil hayata dönmektedirler. Ancak, silahlı kuvvetlerimiz emekli olan personelinin bilgi ve tecrübelerinden istifade etmeyi, edebilmeyi düşünmüyor, buna ihtiyaç duymuyor, fakat başka silahlı kuvvetler ihtiyaç duyuyorlar ve emekli personelinin bilgi ve tecrübelerinden azami ölçüde istifade ediyorlar.

Silahlı kuvvetler bilgi ve tecrübesini binlerce yıldır bir kuşaktan diğerine aktaran, bu bilgi ve tecrübeyi kollektif hafızasında barındıran bir yapıdadır, böyle de devam edecektir, fakat; bu kurumun yaklaşık 30 yıllık bir dönemini sırtlayan, bayrak yarışını göğüsleyen neslin de kendi dağarcığında biriktirdiği bilgi ve tecrübeyi yabana atmamak, önemsemek, bu bilgi ve tecrübeden azami ölçüde istifade etmek çok yerinde olacaktır. Böylelikle bu birikim onlarla beraber mezara gitmez ve kurumun kollektif hafızasında muhafaza edilir, edilecektir. 

Emekli olan personelin, görev hayatları boyunca edindikleri bilgi ve tecrübe elbette onlardan sonra gelenlere eğitim, öğretim, insan yetiştirme, insan yönetme, sistem kurma, sistem yönetme, yönerge geliştirme, yönerge hazırlama vd. yöntemlerle aktarılır, bu konuda bu kadim kurumun ve mensuplarının yürekleri müsterihtir, ancak bu mesleğe yıllarını vermiş bu insanlar emekli olduktan sonra meslekte edindikleri bilgi ve tecrübelerini unutmayacaklardır, sadece bayrak yarışını tamamlamışlardır. Bu insanların birikimlerinden emekliliklerinde de istifade etmek akıllıca olmayacak mıdır? 

Emeklilerinin bilgi ve tecrübelerinden sürekli istifade eden başka ülke silahlı kuvvetlerinden bazı örnekler:

Sizce aşağıda ana başlıkları verilen çalışmaları hangi kurum veya departman yapar? 

- Savunma Sistemleri İçin Tedarik Stratejileri ve Süreçlerinin tasarlanması ve işletilmesi

- Savunma İş Stratejisi ve Teklif Desteği

Hem özel sektör hem de hükümet programlarında önemli teknik roller üstlenmek. Teknik sorunları ve riskleri derinlemesine inceleme ve uygulanabilir çözümler geliştirmek. 

- Mühendislik ve Teknik Destek

- Savunma Programı Yönetimi

- Savunma Lojistiği ve Ürün Desteği

Günümüzün ürün desteğine verilen önem, yetenek odaklı, performansa dayalı sonuçlar üzerinedir. Hükümetler, “bir şeyleri” (örneğin yedek parçalar ve onarımlar) yönetmek ve satın almak yerine performansı satın almak isterler. Hükümetinin entegre lojistik destek (ILS) görevleri ile uyumlu ve ölçülebilir performans sonuçlarına göre süreçler tasarlayıp bu süreçler yönetilebilir.

- Savunma Taahhüt ve İhale Hukuku

- Finansal Yönetim ve Bütçeleme

- İş ve Sistem Analizleri

- Akademik ve Tatbiki Eğitim

Benim, emekli bir asker olarak; “Sizce aşağıda ana başlıkları verilen çalışmaları hangi kurum veya departman yapar?” sorusuna cevabım anında; “ya ilgili ülkenin Savunma Bakanlığı veya Genel Kurmay Başkanlığı, ya da ilgili ülkenin Kara, Deniz, Hava Kuvvetlerinin Kurmay Başkanlığı yapar” olurdu.

Halbuki; yukarıdaki çalışmaları ABD Hava Kuvvetleri için “emekli askerlerin kurduğu” sivil bir şirket yapmaktadır. 

Bu emekli askerlerin kurduğu sivil şirket sadece ABD Silahlı Kuvvetleri veya diğer devlet kurumları için değil, özel sektör için de benzer çalışmaları yapmaktadır. Bu şirketin kurucularının, yöneticilerinin ve diğer çalışanlarının tamamı ABD Silahlı Kuvvetlerinden emekli subay, astsubay ve sivil memurlardır. Şirket sadece silahlı kuvvetler emeklilerini değil, silahlı kuvvetlerde görev almış ama emekli olmadan istifa etmiş kişileri de bünyesine kabul etmektedir. Üstelik “kâr amacı gütmeyen” bir kuruluştur. Yani masraf ve kazançları karşılaştırıldığında şirket kâr etmez.

Buna benzer şirketler özellikle ABD’de çok fazladır ama İngiltere’de de Fransa’da da hatta Rusya’da vd. ülkelerde de mevcuttur.

ABD’nin Blackwater ve Rusya’nın Wagner Grubu gibi şirketlerin paralı taşeron silahlı güç olarak kullanılanları da vardır ve bu tarz örgütlerin kurucu, yönetici ve çalışanlarının büyük bölümü ilgili ülkelerin silahlı kuvvetlerinin eski mensuplarıdır. Bu tarz şirketler genellikle PMC (Private Military Contractor- Özel Askeri Yüklenici) olarak adlandırılırlar. Kötüye örnektirler, ancak bunlar da emekli askerlerin bilgi ve tecrübelerine muhtaç ve bu bilgi ve tecrübeden azami istifade eden şirketlerdir.

ABD Havacılık MRO (Maintenance, Repair and Overhaul) şirketleri, emekli askeri uzmanlardan azami istifade ederler.

Peki, bahse konu bu silahlı kuvvetler kendi bünyelerinde yürütebilecekleri-ki yürütmektedirler-yukarıda sıralananlar ve benzeri görevleri sivil bir şirkete niye ihale etmektedirler?

Çünkü; ihale ettikleri görevleri yapan bu ve benzeri “emekli asker şirketleri” bünyelerinde ortalama 30 yıllık silahlı kuvvetler deneyimine sahip, emekli üst düzey askeri veya sivil uzmanlardır. Her biri silahlı kuvvetlerdeki meslek hayatlarında; komutan, yönetici, merkez/laboratuvar komutanı, sistem program direktörü, program yürütme görevlisi, müdür, mali yönetim, amir, şef, baş mühendis v.d. önemli pozisyonlarda bulunmuşlardır. 

Bu şirket çalışanlarının birçoğu mesleğinde; doktora ve yüksek lisans düzeyinde akademik eğitime de sahiptir. Ancak, bu şirketin işe aldığı kişilerin geçmiş silahlı kuvvetler görev hayatlarına dair bir temel kuralı vardır ki değiştirilemez, bu kural; 1/4 sayısal göstergesi ile tariflenir. İstihdam edecekleri eski silahlı kuvvetler personelinin silahlı kuvvetlerdeki görev hayatının dörtte biri karargâh görevlerinde ve eğitim, öğretimde, dörtte üçü ise; kıt’a da saha görevleri icra etmiş olmalarıdır. Yani bu şirket; bünyesindeki personelin geçmiş meslek hayatlarının masa başı görevler veya öğrenim görmekle çok fazla geçirilmiş olmasını değil, öğrenimini gördüğü veya masa başında planlamasını yaptığı konu, konsept veya planları, sahada yani kıt’a da icra etmiş olmalarını tercih etmektedir. 

Şirket silahlı kuvvetlere dair bilgi ve özellikle tecrübeye büyük önem verir, onlara göre silahlı kuvvetler tecrübesi; belirli bir silahlı kuvvetler işini uzun süre yaparak edinilen bilgi, beceri ve deneyim anlamlarına gelir. Özellikle “harp şartlarında” görev yapmış olmanın kıymeti, paha biçilmez kabul edilir. Bu anlamda tecrübe, onlara göre pratikte edinilen bilgi ve deneyimdir. Ayrıca, bu şirkete göre; işe aldıkları kişinin silahlı kuvvetler hayatında karşılaştığı zorluklar, başarılar, başarısızlıklar ve bu deneyimlerin sonucunda kazanılan bilgiler de kıymetli birer tecrübe olarak kabul edilir.

Bahse konu firmanın; ABD Hava Kuvvetleri (USAF) ve Hava Kuvvetleri Yaşam Döngüsü Yönetim Merkezi (AFLCMC) içindeki itibarı sektörde iyi bilinmektedir; ancak bu alanın ötesinde çok çeşitli müşterilere de başarıyla destek veren bir şirkettir. Müşterileri tüm ABD Kara, Deniz, Hava, Deniz Piyadeleri Silahlı Kuvvetleri, İç Güvenlik Bakanlığı ve Çevre Koruma Ajansı gibi diğer ABD Hükümet kurumları ve ABD savunma endüstrisinden her sektördeki müşterilerinin yanı sıra müttefik yabancı hükümetleri ve uluslararası kuruluşlarını da içerir. Ayrıca uzay, laboratuvar, özel operasyonlar, ticari üretim, bilgi teknolojisi ve tıbbi kuruluşlardaki müşteriler de dahil olmak üzere çok geniş bir müşteri tabanına sahiptir.

Firma çalışanları ABD devletinin devlet ihale usul ve süreçlerine son derece hakimler, çünkü zaten bu sürecin içinde yetişmişlerdi. Firmanın uzmanlığı, temel silah sistemi programlarında, bilim ve teknoloji gereksinimlerinde ve operasyonel ihtiyaçlar üzerinedir. 

Sivil şirkete ait aggressor F-16'lar görevde.

ABD’de özellikle silahlı kuvvetler emeklileri inzivaya çekilmeyi sevmezler, Girişimcilik heves ve çabaları çok yüksektir. Silahlı Kuvvetlerin kendine özgü sivil yaşama kapalı ortamı onları bunaltır ama sivil yaşama atıldıklarında silahlı kuvvetler ile bağlarını koparmak da istemezler. Örneğin; 50 ABD eyaleti ve 30'dan fazla ülkede ABD Kara ve Hava Kuvvetleri personeline; AVM’ler, marketler, restoranlar, askeri giyim mağazaları, tiyatrolar, spor tesisleri ile mal ve hizmet sağlayan AAFES’nin (The Exchange, BX veya PX olarak da bilinir) işgücünün yaklaşık %46'sı ABD Silahlı Kuvvetleri emeklilerinden oluşur.

USAF’a düşman hava filolarını temsil etmek için kurulmuş ve bünyesinde “sivil F-16” dahi bulunduran ve tamamı emekli USAF personelinden oluşan firmalar bile vardır.

ABD Silahlı Kuvvetlerine Bakım, Onarım ve Modifikasyon hizmeti veren, çoğunluğu ABD Silahlı Kuvvetlerinden emekli veya istifa etmiş personelden oluşan çok sayıda MRO&U firması da mevcuttur.

İngiliz silahlı kuvvetleri bazı tatbikatlarında düşman rolünü hatta düşmanın savaş planlarının yapılmasını ve bu planların yürütülmesini bünyesinden emeklilerin kurdukları özel şirketlere ihale etmektedir.

NATO ve milli askeri tatbikatlarımızı izleme imkânı olanlar bilirler; tatbikatlarda mavi kuvvetler dost silahlı gücü, kırmızı birlikler ise düşman silahlı gücü temsil ederler ve nedense hep mavi kuvvetler galip gelir. Halbuki kırmızı kuvvetlerin harp senaryolarının hazırlanmasını ve yönetilmesini ihale edin bakalım silahlı kuvvetlerimize otuz yıl emek vermiş uzmanlara, örneğin bir terörle mücadele tatbikatında teröristleri dağda, taşta, yatakta, batakta, ormanda, çölde, denizde, gölde otuz yıl arayan, tarayan, avlayan, ten ve kan döken emekli uzmanlara bir tatbikat senaryosu yazdıralım ve bu senaryoda kırmızının planlarını da onlara uygulatalım. 

Hava gücünüzün sorti üretim kapasitesi ve kabiliyetinde düşüş mü var? Peki, hava gücünüzün bu rolünün etkin sürdürülmesine otuz yıl emek vermiş uzmanlarına ihale edin bakalım, önce bu düşüsün kök sebeplerini analiz etsinler, akabinde üretimin ve etkinliğin nasıl arttırılacağının yöntemini size tasarlasınlar, bu yöntemi uygulasınlar, sonuçların pozitif olduğunu görün akabinde hizmetlerinin bedelini ödeyin.

Bunlara benzer, AR-GE kapsamındaki faaliyetleri kurumların aktif çalışanları yürütemezler mi? Bu tarz faaliyetler neden emeklilerine ihale edilsin? Elbette yürütebilirler, ancak ne devlet kurumlarında ne de özel sektörde AR-GE cari faaliyetleri de yürütmek zorunda olan uzmanlarca sürdürülemez, cari faaliyetler her zaman öncelik alacak ve ve AR-GE ikinci planda kalacaktır. Trafiğin çok yoğun olduğu bir kavşaktaki trafin nasıl düzenleneceğini en iyi orada ter döken trafik polisi bilecektir, ancak o trafik polisine kavşakta cari işini yaparken gidip “buradaki trafiği daha düzenli hale getirmek için ne yapmalıyız?” diye sorarsanız, muhtemelen size “defol git başımdan” diyecektir. 

AR-GE işin uzmanları tarafından, cari işlerinden arındırıldıkları bir ortamda yapılır, kurumlar işin uzmanlarını cari işlerinden alıp, AR-GE ortamlarına kanalize etmekte zorlanırlar, bu sebeple o cari işleri tamamlayıp emekli olmuş uzmanlardan bu tarz Hizmetleri almak akıllıca olmaz mı?

Dünyada her zaman kargaşa vardı, var olmaya da devam edecek. Ulusların bu kargaşaları kazasız ve belasız atlatabilmeleri için silahlı kuvvetlerine kritik ve hayati öneme haiz görevler düşer. Bu görevlerin planlanması, yürütülmesi, eşgüdümü ve denetleme ve değerlendirmesi askeri uzmanlarca yapılır. Bu uzmanlarda meslek yaşamları boyunca biriken bilgi ve tecrübenin değeri maddiyatla ölçülemez. Bu bilgi ve tecrübeden silahlı kuvvetlerimiz azami ölçüde istifade etmelidir.