analiz-ve-raporlar

Twitter’ın Yeni Sahibi Elon Musk Dünyayı Avucunun İçine Alabilecek mi?

“Chief Twit” olarak kendisini Twitter karargahının başı ilan etti. Takipçi sayısı hızla artan Elon Musk’ın, bu yazının yazıldığı sıradaki takipçi sayısı, Türkiye nüfusunun çok üstünde, 112.172.001 kişiydi. Bu muazzam sayı, bir o kadar da etki kapasitesinin artması, geniş bir toplulukla iletişim kurabilmesi anlamına geliyor.

250 milyar dolarlık servetiyle, dünyanın en zengin adamı olan “çılgın mühendis” Elon Musk, Twitter'ı 44 milyar dolara (38,1 milyar sterlin) devralma işlemini tamamladı. Musk "kuş serbest bırakıldı (the bird is freed)" diye tweet attı ve arkasından da yine attığı tweetle "güzel günler gelsin (let the good times roll)" dileğinde bulundu. Şirketi satın alır almaz, Twitter'ın dört üst düzey yöneticisi (CEO'su Parag Agrawal dahil) ile yollarını derhal ayırdı. Eskiden tam kopuş olarak nitelendirilebilecek bu hareketi, twitter’a kendi felsefesine göre yeniden kurgulayacağını da göstermiş oldu. “Chief Twit” olarak kendisini Twitter karargahının başı ilan etti. Takipçi sayısı hızla artan Elon Musk’ın, bu yazının yazıldığı sıradaki takipçi sayısı, Türkiye nüfusunun çok üstünde, 112.172.001 kişiydi. Bu muazzam sayı, bir o kadar da etki kapasitesinin artması, geniş bir toplulukla iletişim kurabilmesi anlamına geliyor.

Elon Musk Kimdir?

Musk, 28 Haziran 1971 tarihinde Güney Afrika'da doğdu. Annesi Kanadalı, babası Güney Afrikalıdır. Hem Kanada, hem de ABD vatandaşı. SpaceX'in kurucusu ve Tesla Motors ile PayPal'ın (orijinali X.com) kurucu ortakları arasında yer alıyor. Bu ay sonunda Twitter şirketini de satın alan Musk, SpaceX'te ve Tesla Motors şirketlerinin başkanı ve CEO’su olarak görev yapıyor yürütüyor. Kendine bir ev alamayacak kadar zengin, hatta dünyanın en zengin kişisi olarak biliniyor.

Uygulamalı Fizik ve Malzeme Bilimi alanında doktora yapmak için Kaliforniya’nın Silikon Vadisine taşınan ancak doktorayı tamamlamadan okuldan ayrılan Musk, bu dönemde insanlığın (ve kendisinin) geleceğini çizecek üç alan üzerine yoğunlaşmaya karar verdi: internet, temiz enerji ve uzay alanındaki çalışmalarına böylelikle başladı.

Servetini elektrikli otomobil şirketi Tesla ve uzay araştırmaları şirketi Space X aracılığıyla edinen Elon Musk’ın Twitter’ı alması uluslararası ilişkiler açısından çok da önemli görülmüyor. Bununla birlikte, Musk’ın Ukrayna'daki savaş gibi jeopolitik konulardan Tayland'daki mağarada mahsur kalan öğrencilerin kurtarılmasına kadar, genellikle Twitter'ı bir platform olarak kullanarak ilgisiz konulara açık sözlü beyanlarıyla, twitleriyle çok daha fazla dikkat çeken bir profil olarak öne çıktığını söyleyebiliriz. Bu çıkışları, dünyanın en zengin adamını dünyanın en yakıcı çatışmalarından bazılarına dahil olmasını, sözlerinin dikkate alınmasını zorunlu kılıyor.

Elon Musk Gerçekte Politik Bir Figür müdür?

Musk son yıllarda küresel siyaset sahnesinde yeni ve kaotik bir aktör olarak ortaya çıktı. Birçok milyarder yönetici dünya meseleleri hakkında tweet atmayı sevse de, hiçbiri Bay Musk'ın etkisine ve sorun yaratma yeteneğine yaklaşamıyor. Bazen olayların doğrudan içine dalıyor ve sahip olduğu etki alanı nedeniyle devamında pek çok tartışmanın fitilini de ateşlemiş oluyor.

Elon Musk, 2019 yılında Pekin'de dönemin Başbakanı Li Keqiang ile bir araya geldi. Sonrasında Musk, Çin'in Tayvan'la birleşme ve/veya ilhak politikalarına ilişkin, daha çok Pekin lehine yaptığı açıklamaları nedeniyle eleştiriliyor. Örneğin bir gazete röportajında Tayvan'ın kısmi kontrolünün kendisine verilmesi halinde Çin'in yatıştırılabileceğini öne sürdü. Taipei, Musk’tan bu yersiz önerisini geri çekmesini talep etmekte gecikmedi.

Yine, Rusya ve Ukrayna için Ukraynalı yetkilileri öfkelendiren bir barış planı önerisiyle birlikte şimşekleri üzerine çekti. Bu konuya birazdan etraflıca değineceğim.

Bu arada, 16 Eylül’de Molla Rejimini sarsacak şekilde başlayan Amini’nin şüpheli ölümünü protesto gösterileri İran geneline yayıldı. Bunun üzerine Molla Rejimi bazı bölgelerde internet erişimini engelleyerek göstericiler arasındaki iletişim mekanizmasını kırmak istedi. İlk başta Musk’ın göstericilerin imdadına yetiştiği söylendi. ABD hükümetinin, protestoculara yardım edebilmeleri için Amerikan teknoloji şirketlerinin İran'da faaliyet göstermesini kısıtlayan bazı yaptırımları kaldırmasının ardından bir Musk, bir Twitter mesajında "Starlink'i etkinleştiriyorum" dedi. Starlink, İran hükümetinin birçok şehirdeki İranlıları çevrimdışı bırakan kara tabanlı internet bağlantılarına yönelik ablukasını aşma potansiyeli sunuyordu. Bununla birlikte henüz İran’da Starlink altyapısı bulunmadığından, Musk’ın bu tweet’i ‘halkı kandıran’ bir boş tweet olarak görülüyor.

Elon Musk Türkiye’yle de ilgileniyor. 2017 yılında Türkiye'ye geldi ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'la yüz yüze bir görüşme gerçekleştirdi. 2021 yılında ise Erdoğan’la video konferans üzerinde görüştü. Görüşme sonrası yaptığı açıklama 'sevgili dostum' ifadelerini kullanacak kadar Elon Musk’ı takdir ettiği anlaşılan Erdoğan, kendisiyle uzay teknolojileri başta olmak üzere farklı alanlarda iş birliğine ilişkin hususları ele aldıklarını açıklamıştı.

Starlink’in Gücü, Elon Musk’ın da Gücü Oluyor

Musk'ın servetinin büyük bir kısmı elektrikli otomobil şirketi Tesla'daki hisselerinden gelirken, etkisi büyük ölçüde Starlink uydu ağını işleten roket şirketi SpaceX'ten kaynaklanıyor. 2002 yılının Haziran ayında kurulan SpaceX günümüzde dünyanın en ileri teknoloji roketlerini üreten, uzay yarışında rakipsiz hale gelen bir şirket. Musk dikine yer yüzüne geri inebilen ilk roketleri geliştirmeyi başardı ve bu sayede uzaya malzeme ve insan gönderme maliyetlerini dramatik şekilde düşürdü.

SpaceX sayesinde kendi uydu internet hizmetini de başlatan Musk, binlerce uyduyu yörüngeye yerleştirmeye devam ediyor. Starlink adlı bu internet şirketinin sağladığı hizmet hali hazırda bugün dünyanın altyapısı olan her yerinde kullanılabiliyor.

Starlink, çatışma bölgelerine ve jeopolitik sıcak noktalara internet hizmeti ışınlayabilmesiyle öne çıkan bir yapı olarak biliniyor. Bu yönüyle, 24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı’nda kesintisiz internet hizmeti sunan Starlink, Ukrayna ordusunun önemli bir kuvvet çarpanı olarak görülüyor.

Starlink Ukrayna'da internet erişimi sağladığında, donanım ve hizmetin en azından bir kısmını finanse ettiğinde hem sivilleri hem de askerleri Rusya ile devam eden çatışma sırasında çok önemli bir iletişim aracıyla donatmış oldu. Musk, Ukraynalıların övgüsünü kazandı. Ancak sonradan savaşla ilgili verdiği mesajlar sorun yaratmaya başladı. Muhtemelen Rusya tarafından dolaylı yollardan kendisine yapılan baskıdan etkilenen Musk, bu ay içinde attığı bir tweet ile, Ukrayna'nın Starlink kullanımını "süresiz olarak" finanse edemeyeceğini ifade etti. Ukrayna yönetimi dahil tül Ukraynalıların gönlüne yerleşen Elon Musk, neredeyse savaşta taraf değiştiren bir hain olarak nitelendirilir oldu.

Eylül ayı ortalarında aralarında Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi, eski Başkan Yardımcısı Al Gore ve eski Genelkurmay Başkanı Joseph Dunford'un da bulunduğu Amerikalı iş dünyası ve siyaset liderlerini bir araya getiren etkinliğe katılan Musk, öğle arasındaki oturumda yaptığı konuşmasında, Ukrayna'daki savaş için Rusya'nın Ukrayna topraklarını ilhak etmesine izin verecek bir barış planı önerdi ve Kremlin'in yanında yer almış gibi göründü.

Bu sözleriyle, Amerikan politikası aleyhine ölçüsüz bir çıkış yapan Musk, pek çok kişinin öfkesini üzerine çekti. Buna rağmen bu önerisini bu etkinlikten 10 gün sonra Twitter'da açıkladı. Kremlin bu fikri açıkça desteklerken, Kiev hemen tepkisini ortaya koydu. Bununla birlikte Zelensky, Musk'ı doğrudan hedef göstermekten özellikle geri durdu. Zira Starlink terminallerinin Ukrayna Ordusu için çok önemli bir iletişim aracı olması, Zelenksy’nin elini kolunu bağlıyor. Bu bağlamda Musk’ın devletlerüstü bir konuma sahip, etkisi küresel boyutta olan bir figür olarak kabul gördüğü anlaşılıyor.

Şimdi bu etki şüphesiz Twitter sonrası daha da artacak. Herşeye rağmen kendisini ifade özgürlüğünün mutlak savunucusu olarak tanımlayan Elon Musk'ın Twitter'ın içeriğini hafif bir dokunuşla denetlemesi bekleniyor.

İfade Özgürlükçüsü Elon Musk’ın Kendisi Ne Kadar Özgür?

Elon Musk'ın özellikle Çin'e giderek daha fazla bağımlı hale gelmesi korkutucu bulunuyor. Tayvan konusunda Çin’e göz kırpan açıklamalar yapan Musk’ın, masada Tesla olduğu müddetçe, Çin’in etkisinden çıkamayacağı yorumları yapılıyor. Bu durumda, bir kişinin ticari çıkarları söz konusu olduğunda, bu kişi dünyanın en zengini de olsa, “ne derece gerçekçi bir ifade özgürlüğüne sahip olabilir?” sorusunun sorulmasına yol açıyor.

Günümüz dünyasında teknoloji jeopolitiğin ve hatta savaşların tam merkezine yerleşti. Baş Twitçi Elon Musk Ukrayna Ordusu açısından (dolayısıyla Rus ordusunu başarısızlık yönüyle etkileyen bir durum) şimdi tam da bu merkezin ortasına yerleşti.

Örneğin, Eylül ayı ortalarında Ukrayna Ordusunun daha önce Rusya tarafından işgal edilen güney bölgelerine doğru ilerlemesiyle birlikte, bu bölgedeki cephe hatlarına yakın bazı bölgelerde Starlink'e erişimin kesildiği, internet kullanımının coğrafi olarak Starlink tarafından kısıtlandığı iddia edildi. Bu kesinti, tam da yukarıda bahsettiğim, Elon Musk’ın Rusya lehine yaptığı çıkış sonrasında gerçekleşti.

Starlink, müşterilerine bazen hayat kurtarıcı teknolojiler sağlayan ticari bir hizmet sunuyor. Öte yandan Şirketin kendi jeopolitik çıkarlarına son derece bağımlı ve dolayısıyla ulusal güvenlik konusunda endişeleri olan ülkeler için güvenilmez bir hizmet ağı olarak görülüyor. Bu nedenle, “starlink” ve/veya Elon Musk’ın bölgesel çatışmaların dışında kalarak “tarafsız, bağımsız” hizmet sunmasına yönelik talepler artıyor. Elon Musk’ın bu konuda bir karar vermesi, duruşunu netleştirmesi gerekiyor ancak o halen ‘taraf’ olmaya meyilli zigzaglı tweetler atmaya devam ediyor.

Çin’de Tesla için, Elon Musk için durum çok karışık. Xi ile Musk arasında karmaşık karşılıklı bağımlılık durumu söz konusu. Çin ve Tayvan arasındaki gerginlik, Elon Musk'ın imparatorluğu için büyük risk teşkil ediyor. Şangay'da, yeni otomobillerin yüzde 50'sini üreten Tesla’nın bir fabrikası var. Tesla'nın Çin'e olan bağımlılığının, Musk'ın siyasi “görüşlerine” yön verecek kadar önemli görülüyor.

Nitekim Musk, Ekim ayı içerisinde Financial Times'a verdiği demeçte, kendisinin Çin hükümetinin Ukrayna'da Starlink internet hizmeti sunmasını onaylamadığını açıkça belirttiğini söyleyerek Pekin'den baskı gördüğünü doğruladı. Ayrıca Pekin'in Starlink’i Çin'de sokmayacağına dair güvence istediğini söyledi. Ardından da Çin-Tayvan gerilimi azaltmanın bir yolunu önerdi: Tayvan'ın kontrolünün bir kısmını Çin'e devretmek.

Sonuç

Elon Musk, çılgın bir milyarder olmanın ötesinde iyi bir mühendis. Hayal ettiklerini hayata geçirebilen bir girişimci. Şimdilerde teknik hayallerini diplomasi ile buluşturmaya çalışması, attığı sayısız tweetlerinin küresel etkisi, isminin sık sık gündeme gelmesine neden oluyor. Son yatırımı Twitter ise bu etkiyi neredeyse sınırsız bir güç olarak sanal alemde Elon Musk’a kazandırdı. Bakalım Musk uluslararası ilişkilerde, uluslararası politikada neleri değiştirebilecek? Barışın tesis edilmesine ve korunmasına ne ölçüde bir katkısı olabilecek? Ya savaşlara…