Türkiye’nin “Sanayi Başkenti Gebze” İl Olmayı Hak Etmiyor mu?

Gebze'nin İl Olma Kapasitesi Nedir?

Gebze İl olmasını gerektiren kapasiteye fazlasıyla sahiptir, üstelik “alın teriyle” bu kapasiteyi oluşturmuştur.

Cumhuriyetimizin 100. Yılında 100 il söylemi sayın Bahçeli tarafından yapıldıktan sonra; il olma beklentisi içerisindeki şehirlerde ilk 19’un içine girme isteği, motivasyonu ve beklentisi oluştu. Basında sıklıkla il olmaya aday 19 ilçeye yönelik bildirimler yapılmaktadır.

Bu husus, doğal olarak, Gebzeliler için de geçerlidir. Aslında Gebze; yarım asrı çoktan devirmiş şahsımın çocukluğunda ve gençliğinde de sürekli il olma beklentisi içerisindeydi, bu konuda defalarca özellikle seçim dönemleri öncesinde sözler aldı. Gebze kontenjanından seçilmiş Kocaeli milletvekillerinin birçoğu da bu konuda TBMM’ye müteaddit dönemlerde önergeler sundular.

İl olmak ilçeler için sadece tatlı bir heves değildir, hatta hiç değildir. İlçe halkları il oldukları zaman devletin onlara sağladığı, sağlamakla mükellef olduğu sağlık, güvenlik, eğitim, sosyal yaşam vd. olanaklardan daha fazla yararlanabileceklerine inanırlar ve bu inanış “kamu yönetimi ve organizasyonu bilimi” açısından da doğru ve geçerlidir. İlçeleri il yapmanın ana motivasyonu da budur. Eğer böyle olmasaydı devlet defalarca il sayısını artırmazdı. Ülkemizde nüfus ve yapılaşma arttıkça aynı konu sürekli değerlendirilecektir ve gerektiğinde il sayıları tekrar tekrar arttırılacaktır.

Devletler mega büyüklükte organizasyonlardır. Devlet organizasyonu/kurumu içindeki alt organizasyonlar/kurumlar (il, ilçe, bakanlık, başkanlık, KİT vd.) büyüklükleri ile doğru orantılı olarak; personel (sağlık, güvenlik-polis, jandarma, maliye, eğitim vd. kamu alanlardaki devlet görevlileri) ile istihdam, alt yapılar (kanalizasyon, su, zemin sağlamlaştırma vd.), üst yapılar (hastane, okul, yol, tren, tramvay, metro, havaalanı vd.) halindeki kamu teşekkülleri ile dev teçhiz edilirler.

Hem teoride hem de pratikte eşdeğer nüfus yoğunluğundaki bir il ile bir ilçeyi kıyasladığımızda; ilin ilçeye nazaran daha iyi sağlık, güvenlik, eğitim, sosyal imkân, alt yapı, üst yapı hizmetleri alabileceğini iddia edebiliriz.

O halde kendini il olacak 19 ilçenin içine girmeye layık gören her ilçenin il olması gerektiğine dair nedenlerin izahı çabası içerisinde olmasının çok doğal bir uğraşı olduğunu kabul etmemiz gerekir.

Netice bu kararı verecek olan devlet mekanizmasını yöneten hükümettir ve elbette bizim tespitlerimizden çok daha fazla ve detaylı ilçeden il yapma seçim kriterleri olacaktır ve hükümet kararını bu kriterlere göre verecektir. Bu arada devletin ilgili uzmanları il olma talebindeki ilçelerin halkının il olma istek ve motivasyonlarının nedenlerini de muhakkak analiz ve sentezleyeceklerdir. 

Kocaeli’nin “en kalabalık” ilçesi olan “Gebze, Marmara Bölgesinin En Büyük Sanayi İlçesidir”

Gebze, Marmara Bölgesinde İzmit Körfezi'nin Kuzey Batısında yer alan ve Kocaeli iline bağlı olan zengin bir tarihi geçmişe sahip, ekonomisi büyük oranda sanayiye dayalı, Türkiye'nin hızla gelişen ve büyüyen bir ilçesidir. Doğusunda Dilovası ilçesi, batısında Darıca, Çayırova, İstanbul iline bağlı Tuzla ve Pendik ilçeleri, Kuzeyde ise İstanbul iline bağlı Şile ilçesi ve Şile’ye bağlı Ağva beldesi yer almaktadır.

1997 nüfus sayımı sonuçlarına göre Kocaeli ilinin toplam nüfusu 1.175.190, Gebze'nin nüfusu 402.916 kişidir. 1997 sayımlarına göre Gebze İlçesi, Kocaeli ili toplam nüfusunun %34,28'ini oluşturmaktadır. Türkiye'de genel nüfus artış oranı 1965-1997 yılları arasında %100,8 iken, Gebze'de bu artış %111,8 olmuştur. 2008 yılında yerel seçimlerden önceki nüfusu 500.000 bin kişinin üzerindeyken seçimlerden önce Gebze'nin semtleri Darıca, Çayırova ve Dilovası ilçe olup Gebze'den ayrıldılar. TÜİK tarafından yapılan çalışmaya göre 2020 yılı sonunda Gebze ilçe nüfusu 392.945, Gebze bölge nüfusu ise 799.075 olmuştur.

Sonuç olarak Gebze gerçekten sürekli üreten ve büyüyen bir ilçedir. Gebze hizmet üretiminden ziyade mal üretimi, yani imalat yapan bir ilçedir.

Gebze Kocaeli’nden ziyade İstanbul ile adeta entegre olmuş bir ilçedir

Gebze Kocaeli’nin bir ilçesi olsa da gerek iş hayatı gerekse özel yaşam bakımından İstanbul’a diğer İstanbul ilçeleri kadar entegredir. İstanbul’a çok yakın olması Gebze’nin hızlı gelişmesini ve adeta İstanbul’un sanayi şehri olmasını beraberinde getirmiştir. Gebze, Çayırova ve Darıca ile İstanbul ilçeleri tam anlamıyla birleşmişlerdir. Trafiğin yoğun olmadığı bir zamanda evinizden arabayla yaklaşık yarım saatte komşunuz Tuzla-İstanbul’un bir kafesinde çayınızı yudumlayabilirsiniz. Aynı sosyal faaliyetinizi aynı trafik yoğunluğunda İzmit’te bir kafede yapmak isterseniz eğer yaklaşık bir saat sonra orada olacaksınız. 

Gebze’nin İzmit ile tarihi ve kültürel bağı ve ilişkisi İstanbul ile olan kadar değildir. Bu normaldir, çünkü Gebze İstanbul’a daha yakındır, tarih boyunca İstanbul’a tabi bir nahiye, ilçe olarak da bulunmuştur. İstanbul içerisindeki büyük sanayi tesislerinin İstanbul dışına taşınmaları dönemlerinde bu kuruluşların en çok tercih ettiği lokasyon olmuştur veya İstanbul dışında imalat tesisi kurma arayışındaki İstanbul sanayi şirketlerinin de en çok tercih ettiği lokasyon olmuştur. Özetle; Gebze İstanbul ile adeta tam entegrasyon içerisindedir.

Ayrıca; lütfen dikkat edin Gebze içerisinde tek bir “Pişmaniye” imalathanesi hatta pişmaniye satan bir dükkân dahi bulamazsınız. Yani Gebze’nin kültürel olarak İzmit ile ortak bir bağı olduğunu iddia edemeyiz.

Gebze, üretim açısından Kocaeli bünyesindeki en üretken, nüfus olarak da en kalabalık ilçedir.

Türkiye, ekonomik gelişmişlik bakımından altı gruba ayrılmıştır. Birinci derece gelişmiş iller İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Kocaeli ve Yalova'dır. Bu bağlamda Gebze, Türkiye'nin ekonomik açıdan en gelişmiş altı ilinden birinde bulunmaktadır. Üretim açısından Kocaeli bünyesindeki en üretken, nüfus olarak da en kalabalık ilçedir.

Gebze Türkiye GSYİH’sinin %1,69'unu üretmektedir.

Gebze ayrıca Kocaeli ili GSYİH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla)'sının %33,7'sini oluşturur. Gebze ayrıca Türkiye GSYİH’sinin %1,69'unu üretmiştir. Gebze 10 Organize Sanayi Bölgesi mevcuttur, kısımlarıyla birlikte aslı bunlar 15 Organize Sanayi Bölgesine sahiptir. Ayrıca özellikle E-5 otoyolu boyunca küçük, orta ve büyük ölçekli çok sayıca üretici şirket ve üretim kompleksi, Gebze’nin içinde ve İstasyon, Balçık, Pelitli, Denizli v.d. mahalleleri içerisinde çok sayıda üretim/imalat amaçlı sanayi siteleri ve işletmeler mevcuttur.

Gebze’deki OSB’ler (Organize Sanayi Bölgeleri)

1. GOSB Gebze Organize Sanayi Bölgesi Kısım 1,2) 

2. TOSB Otomotiv Yan Sanayi İhtisas Organize Sanayi Bölgesi

3. Dilovası Organize Sanayi Bölgesi (Kısım 1,2,3,4)

4. Kocaeli-Gebze VI. İmes Makina İhtisas Organize Sanayi Bölgesi

5. GPOSB, Gebze Plastikçiler Organize Sanayi Bölgesi

6. GGOSB, Gebze Güzeller Organize Sanayi Bölgesi

7. Gebze Kömürcüler Organize Sanayi Bölgesi

8. Makine İhtisas Organize Sanayi Bölgesi

9. Kocaeli-Gebze V (KİMYA) İhtisas Organize Sanayi Bölgesi

10. Kocaeli KOBİ Organize Sanayi Bölgesi

Birçok üretim tesisinin yer aldığı ve Denizli, Mollafenari yönünde sanayi yapılaşmasının ilerledi Pelitli mahallesinde de Pelitli OSB de kurulmalıdır, çünkü OSB seviyesinde yapılanmalar, hem OSB içindeki şirketlere uygun ve yeterli hizmet sağlanması hem de çevre kirliliğini ve çarpık sanayi yapılaşmasını önlemek için çok gerekli ve yararlı organizasyonlardır. 

Gebze Entegre Bir Sanayi Kompleksidir.

Gebze; Tekirdağ Çerkezköy’den Adapazarı’na, hatta Bursa’ya kadar uzanan “Türkiye Sanayi Havzası’nın” tam merkezindedir.

Gebze "Türkiye Sanayi Havzasının" Siklet Merkezidir.

Gebze ileri teknoloji yatırımlarını çeken bir cazibe merkezidir

Gebze sanayi kuruluşları ihtiyaç duydukları bilgiye; Gebze’de yer alan Gebze Teknik Üniversitesi, Türkiye’nin en büyük araştırma merkezi: TÜBİTAK MAM, Gebze Teknik Üniversitesi Teknoparkı, Gebze OSB Teknoparkı ve TÜBİTAK MARTEK Marmara Teknokent’ten ulaşabilirler.

Gebze, bünyesindeki birçok sanayi şirketi İstanbul ve Kocaeli Vergi Dairelerine Bağlı Olmasına rağmen Türkiye’de toplanan vergilerin +%3,0’ünü karşılamaktadır.

Kocaeli; İstanbul, İzmir ve Ankara’dan sonra toplanan vergilerin %10,07’sini karşılayan dördüncü ildir (2022 yılı). Bu verginin 1/3’ünden fazlası Gebze’den sağlanmaktadır. Bir başka ifade ile; Gebze, bünyesindeki birçok sanayi şirketi İstanbul ve Kocaeli Vergi Dairelerine Bağlı Olmasına rağmen Türkiye’de toplanan vergilerin +%3,0’ünü karşılamaktadır.

Gebze, Kocaeli’nin En Büyük ve En Çok Üreten İlçesi Olmasına Rağmen; özellikle alt yapı tesisi imkanlarından hak ettiği ölçüde istifade edememektedir.

Açıklanan 2022 yılı nüfus verilerine göre Kocaeli’nin 2022 yılında kişi başına ödediği vergi geliri de 114 bin TL olmuştur. Türkiye ortalamasının 27 bin 595 TL olduğu göz önüne alındığın Kocaeli ödediği kişi başı vergi ile ortalamanın kat kat üzerine çıkarak yine devlete en fazla kazanç sağlayan il olmuştur. Bu kazancın yaklaşık 1/3’den fazlası Gebze sayesindedir.

Bununla birlikte İlimiz, ülkemiz bütçesine kişi başına 114 bin TL vergi geliri sağlamasına karşılık, Kocaeli’ne kişi başına yapılan harcama sadece 10 bin 343 TL’dir. Bu harcama Türkiye ortalaması olan 27 bin 595 TL’nin çok altında kalmaktadır. Merkez ilçe İzmit’ten hem daha kalabalık hem de daha çok üretim sağlayan Gebze için yapılan harcama merkez ilçe İzmit için yapılanın da altındadır. Gebze, Kocaeli’nin en büyük ve en çok üreten ilçesi olmasına rağmen; özellikle alt yapı tesisi imkanlarından hak ettiği ölçüde istifade edememektedir.

Ülkemiz genelinde kişi başına devletin ortalama harcadığı miktar kadar ilçemizde de harcama yapılması durumunda, Gebze ilçemizin birçok altyapı eksiklikleri giderilme imkânı bulacaktır. Bu adaletli harcama dağılımının Gebze’nin il olması durumunda daha dengeli ve adil bütçelenebileceği değerlendirilmektedir.

Gebze’nin İl Olmasını İstemeyen bir “İzmit Lobisi” var mıdır?

Böyle bir kanaat, hatta söylentinin ötesinde bir algı Gebzelilerde vardır diyebiliriz. Görüştüğüm İzmitliler bunu açıkça ifade etmeseler de Gebze’nin il olması durumunda kendilerinin mağdur edileceğine dair bir kanaatleri mevcuttur. Ancak, tüm bunlar objektif değil subjektif algılar ve söylentilerdir. Devlet karar mekanizması şehir planlamalarını bu kanaatlere göre yapmaz. Ancak, özellikle İzmit yerel basının yayın ve yorumları takip edildiğinde, devletin Gebze’yi il yapmaması hususunda özel bir çabalarının olduğunu görmezden gelemeyiz. Bunlar; demografik yapı içerisinde olabilecek, tartışabilecek hususlardır, normaldir, abartmamak ve saygı duymak gerekir. İzmit ve Gebze halkı Kocaeli çatısı altında kardeşçe yaşamaktadırlar ve Gebze Kocaeli’nde kalsın veya ayrılsın kardeşçe yaşamaya devam edeceklerdir.

Gebze’nin İl Olmasındaki Engeller Nelerdir? Bu Engeller Mantıklı ve Önemli midir?

Gebze’nin il veya büyükşehir olması yönünde tespit veya görüş halindeki en önemli argüman sahip olduğu yüzölçümün çok az olmasıdır. Ancak, bu kriter aslında Gebze’nin Kocaeli’nden ayrılmasına karşı olanların tespit ettiği ve sahiplendiği bir kriterdir. Önemli olan üreten bir şehrin insanlarının bu üretkenliklerinin karşılığında devletimizin yerleşim bölgelerine sağladığı; sağlık, güvenlik, altyapı, sosyal vd. olanaklardan alabildikleri paydır.

Örneğin; İzmit merkez ilçeden daha büyük bir ilçe olan Gebze’de sadece bir devlet hastanesi varken, İzmit’te birisi büyük şehir hastanesi, birisi Tıp Fakültesi hastanesi, ikisi oldukça büyük devlet hastaneleri olmak üzere 4 devlet hastanesi mevcuttur. 

Peki Gebze Nasıl Bir “İl” Olabilir, Olmalıdır?

Gebze ili; merkez ilçe Gebze, Darıca, Çayırova, Dilovası ilçelerini kapsayan, ayrıca; İstanbul Şile’nin nahiyesi olan Ağva’nın, İstanbul Pendik İlçesi’nin oldukça büyük bir mahallesi olan Kurtköy’ün, Kocaeli’nin Kandıra ilçesine bağlı büyük bir mahalle olan ve Kandıra içerisinde değil de Karadeniz kıyısında konuşlu olan Kerpe’nin Gebze’ye bağlanması ile yüzölçümü arttırılmış; Marmara’dan Karadeniz’e uzanan bir coğrafi bölgede, İstanbul ve Kocaeli arasında bir şehir olmalıdır. Gebze’nin Marmara kısmı sanayi ve teknolojiye yoğunlaşırken, Karadeniz kısmı da turizm ve tarıma yoğunlaşabilir. 

Gebze (Önerilen İl Sınırları).

Gebze’ye “Ahde Vefa” Gösterilmelidir, Gebze bunu çoktan hak etmiştir

Gebze’ye “Ahde Vefa” gösterilmelidir, Gebze bunu çoktan hak etmiştir. Gebze; Marmara kıyısından Karadeniz Kıyısına doğru genişleyen, İstanbul ve Kocaeli Büyükşehirleri arasında köprü görevi yapan, kendisine yakın İstanbul ve Kocaeli sanayi bölgeleri ile entegre olmuş, Osmangazi Köprüsü ile Yalova Sanayi Bölgelerine de entegre olan, Sabiha Gökçen Hava Limanı ile dünya ile daha süratli ulaşıma geçebilen, Marmara Denizine doğru sanayi sektörlerinde gelişmiş ve gelişecek olan, Karadeniz’e doğru ise; turizm sektörleri ile gelişme potansiyeli yüksek olan, sürekli katma değer kaynağı yaratan ve katma değer üreten bir ilçedir.

Gebze’nin, Gebze halkının ülke ekonomisine katkısı çok yüksektir, ancak bu katkı karşılığında aldığı kamu hizmetleri (sağlık, güvenlik, eğitim, sosyal yaşam vd.) maalesef doğru orantılı değildir. 

Örneğin, şehirden OSB’lere 7/24 üretim yapmaya giden binlerce çalışan iş saatlerinde akıl almaz bir trafik çilesine katlanmaktadır veya resmi olandan çok daha kalabalık nüfusu, nüfusu ile doğru orantılı olmayan kamu alt ve üst yapısı ile yeteri kadar sağlık, eğitim, güvenlik vd. kamu hizmetlerini alamamakta veya çok geç almaktadır.

Önerdiğimiz çerçevede il olması durumunda Gebze’nin devletten aldığı kamu hizmetlerinde pozitif oranda artış sağlanacağı değerlendirilmekte ve buna inanılmaktadır.

Gebze’nin il olması durumunda; Gebze halkının moral ve motivasyonu artacak, çok daha fazla ve katma değeri yüksek üretim yapılacak, Türkiye ekonomisi ve refahına daha fazla katkı sağlanacaktır.

“Türkiye’nin Sanayi Başkenti Gebze” il olmayı hak eden bir ilçedir ve il olmayı beklemektedir.