Gerçekten Rusya Federasyonu ABD'ye şah-mat (checkmate) çekti mi?

Rusya Federasyonu’nun en gelişmiş sanayi dalı nedir diye bir soru sorulsa, herhalde ilk akla gelen silah sanayii olacaktır. Özellikle de havacılık ve uzay sanayii… Çin Halk Cumhuriyeti’nin son yıllarda bu kapsamda yaptığı atakları dikkate almazsak, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra havacılık alanında Amerika Birleşik Devletleri’ni zorlayacak yetkinliğe ve yeterliliğe sahip tek ülke, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği idi, yani günümüzdeki uzantısı RF.

Dünya genelinde havacılık sanayilerine baktığımızda, son dönemde çoğu ülkenin beşinci nesil savaş uçağı geliştirme arayışlarının gündemi işgal ettiğini görüyoruz. Düşük görünürlük, mümkünse en gelişmiş radarlar tarafından bile “görünmezlik” (havacılık terminolojisindeki bilinen adıyla stealth teknolojisi) özelliği, beşinci nesil savaş uçakları için olmazsa olmaz bir temel özellik veya askeri deyimle ister (requirement) olarak karşımıza çıkıyor. Görünmezliği sağlayan şey ise radar dalgalarını absorbe eden malzeme kullanımı, uçağın radarda çok daha küçük gözükmesini, mümkünse gözükmemesini sağlayan radar kesit alanı (Radar Cross Section - RCS) hesaplamalarına dayanıyor. Diğer hususlar ayrıntı.

Beşinci nesil savaş uçakları denilince ilk akla gelenler: Entegre ve gelişmiş görev bilgisayarları olan, pilota yüksek yoğunluklu savaş ortamındaki tüm verileri aktaran, gelişmiş entegre sensör (360 derecelik tarama alanı olan) ve aviyoniklere sahip, tüm yönlerden görünmezlik (stealth) teknolojili ve dâhili mühimmat taşıma kapasiteli uçaklardır. Artyanmasız veya Afterburner kullanmadan ses üstü süratlere çıkabilirler. F-22 (ABD), F-35 (ABD ve müttefikleri), Sukhoi Su-57 (Rusya) ve J-20, J-31 (Çin) benzeri uçaklar, beşinci nesil savaş uçağı olarak üretilen veya geliştirme süreci devam eden uçaklardır.

Günümüz dünyasında gerçek manada beşinci nesil uçak, ABD’nin 1990’larda geliştirdiği F-22 uçağıdır. F-22 Raptor, Lockheed Martin firması tarafından, hava üstünlüğü odaklı, düşük radar izi ile yüksek görünmezlik sağlamaya yönelik üretilen çift motorlu bir avcı uçağı olarak üretilmiştir.

Yüksek maliyeti, Rus ve Çin beşinci jenerasyon uçak projelerindeki ertelemeler, bu uçağa yönelik ABD'nin yurtdışına satış yasağının olması, daha ucuz ve yetenekli F-35'lerin geliştirilmesinde yeterince ilerlenmiş olması gibi sebeplerle, 2010 yılından itibaren ABD Ulusal Savunma bütçelerinde yeni F-22’lerin üretimi için kaynak ayrılmamaya başlanmıştır. Japonya ve Avustralya'nın ilgisine rağmen ABD tarafından hiçbir ülkeye ihracatına izin verilmeyen F-22'nin tek kullanıcısı olan Amerikan Hava Kuvvetlerinde halihazırda 170’e yakın F-22 olduğu bilinmektedir.

Bilindiği üzere ABD, F-22'nin teknolojisini milli sır olarak tutuyor. Uçağı satmıyor ancak satsa bile fiyatının 200 milyon USD civarında olacağı söyleniyor, bu fiyata bu uçağı kim alabilir ki? F-22’nin daha hafif (light) versiyonu olarak görülebilecek bir diğer beşinci nesil savaş uçağı olarak, bir dönem Türkiye’nin de içinde yer aldığı uluslararası konsorsiyumla ürettiği tek motorlu F-35 müşterek taarruz uçağı var elinde. F-35’in ihraç modelini, müttefiki olarak gördüğü tüm ülkelere satmaya çalışan bir ABD var karşımızda. Epey yol alınmış durumda. F-35 uçakları, F-22'ler kadar hızlı, çevik ve gelişmiş değil. Yine de üretim ve satış rakamları yönüyle, bir bakıma geleceğin F-16 uçağı olmaya aday bir F-35 var sahnede. Fiyatını 100 milyon USD altında çekmeye çalışıyor ABD yönetimi. Üretim sayıları arttıkça bu hedefe ulaşılmasına kesin gözüyle bakılıyor.

ABD tarafında stabil bir durum söz konusu iken Ruslar açığı kapatmaya çalışıyor. Ruslar, nitekim beklenen hamlelerini yaptı, ABD'ye şah-mat çekti ve The Checkmate Moskova’da MAKS Airshow’da ilk defa Putin'in de katıldığı bir törenle sahneye sürüldü. Henüz prototip bile değil. Bir mock-up. Esasında Ruslar, The Checkmate ismini (uçağın mock-up'ı üzerinde 75 yazıyor, muhtemelen bundan böyle Su-75 olarak adlandırılacak) verdikleri bu beşinci nesil hafif (light) sınıf savaş uçağını, kendileri için üretme niyetinde değiller. Amerikan F-22 uçağının kısmen muadili olarak Su-57 uçağı ellerinde zaten mevcut. Su-57 problemleri olan, tam manasıyla stealth özelliklerine henüz sahip olamayan bir uçak. Halihazırda F-22 ayarında değil, epey gidecek yolları var önlerinde. Su-57’de ufukta başarı gözüküyor ki Ruslar yeni bir hamle yapacak gücü kendilerinde buldular ya da Su-57’de işler o kadar kötüye gidiyor olmalı ki bu durumu perdeleyecek yeni bir atılım yapma ihtiyacını hissetti Ruslar…

Ruslar beşinci nesil savaş uçağı üretiminde, Soğuk Savaş’ın bittiği 1989 yılından itibaren eski Sovyet topraklarında esen değişim rüzgarlarının etkisiyle, 10-15 yıllık bir kayıpla yeniden sahne alan RF ile epey zemin kaybına uğradı, dolayısıyla oyuna geç girmek zorunda kaldı. 2000’li yılların projesi Su-57’nin henüz başarı öyküsü yazılmamışken, Su-75 uçağının sahneye sürülmesi oldukça manidar. Tren kaçmasın diye bir çaba olarak da görülebilir, özellikle dış pazarlara yönelik. Su-57’nin gecikmesine karşın yeni bir başarı öyküsünün yazılmasına imkan verecek bir araç olarak da görülebilir Su-75. 

Her durumda Rus gururunun okşanması lazımdı. Savunma silah sistemleri alanında, özellikle S-400/500’ler ile kendine oldukça sükseli bir yer edinen RF silah dünyası, havada aynı başarıyı sergilemekten oldukça uzak durumda. En azından görüntü böyle. Çok yüksek seyir hızına sahip, uzay boyutunu devreye sokan füzeleri de henüz dünyanın yeterince dikkatini çekebilmiş değil. İlle de savaş uçağı lazım. Bu nedenle Batı dünyasının havadaki göreceli üstünlüğüne yönelik karşı bir duruş sergilemek Putin için en büyük kazanç olarak görülebilir havacılık sanayii boyutunda. Ruslar ne derece amaçlarına ulaşacak, bunu hep birlikte göreceğiz ancak arkadan Çinlilerin de atak yapmayacağını, Rusları geçmeyeceğini kim söyleyebilir?

Artık hiçbir ülkenin Hava Kuvvetleri dördüncü nesil savaş uçakları ile harbi kazanamayacağını biliyor. İnsansız hava araçları (İHA) ile entegre görev yapabilen, görünmezliği düşük, yapay zekâ sistemleri ve zengin sensörlerle donatılmış, silah kapasitesi yüksek, harekât yarıçapı F-16 benzeri uçaklardan daha iyi olan taktik savaş uçaklarına talep artmış durumda. Böyle bir ortamda, RF kendi müttefiklerinin de ihtiyaçlarını karşılamak, silah pazarında ABD lehine boşluk bırakmak istemiyor ki “The Checkmate” projesiyle sahne alma ihtiyacını hissetmiştir. Anlaşıldığı kadarıyla, ilk Checkmate semalardaki yerini 2023 yılında alacak şekilde çalışmalar yürütülüyor. RF, seri üretim aşamasına (söylenen 2026 yılı) geçtikten sonra, önümüzdeki 15 yıl zarfında, yani 2030’lı yılların sonuna kadar toplamda 300 “checkmate” üretmeyi hedefliyor. Geçmişte de RF bazı uçak projelerinin ilk prototiplerini bu tür havacılık ve uzay sanayisine yönelik düzenlenen fuarlarda görücüye çıkarmayı tercih etmesine rağmen, zaman içerisinde seri üretim aşamasına geçmeyi ertelemeyi yeğlemiştir. The checkmate için benzer durumun olup-olmayacağını zaman gösterecek tabii ki. Yine de RF bu uçağın çok iddialı bir satış fiyatlamasıyla lansmanını yapmayı terchi ettiğine göre, seri üretime gitme olasılığının yüksek olacağı söylenebilir: Rus uçakları Amerikan uçaklarına göre oldukça ucuz sayılır. 40 milyon USD'lik satış etiketine sahip Su-57'den sonra Su-75 için telaffuz edilen 25-30 milyon USD, inanılmaz bir rakam. Neredeyse bu tür uçaklar için “sudan ucuz” diyebileceğimiz bir rakam ortaya atılmış durumda. Tabii ki bu çıplak uçağın fiyatı. Üzerine konacak sistem ve sensörlerin ne kadarını ihtiva ediyor, onu zaman gösterecek. Bu fiyatıyla bile çoğu dördüncü nesil uçaktan çok daha ucuz bir fiyat teklifi. F-35’lerin diğer ülkelere satışını zora sokacak bir fiyat bu. Ruslar bir anlamda oyunu bozdular. Bu tür uçakları üretemeyecek ancak ihtiyaç olarak gören ülkeler için Rusya iyi bir açılıma imza atmış gibi bir hava esiyor son zamanlarda. Son tahlilde uçağın seri üretiminde kaydedilecek başarı öyküleri potansiyel alıcı ülkelerin karar mekanizmalarında masaya yatırılacak zamanı geldiğinde.

Putin döneminde RF silah sanayiine ağırlık vermiş durumda ve silah satışlarından ciddi gelir elde etmeyi hedefliyor. The checkmate için özellikle Orta Doğu, Latin Amerika ve Pasifik Asya ülkelerinin talepte bulunabileceği düşünülüyor. Aviaport analisti Oleg Panteleyev’e göre bu tür bir hafif sınıftaki beşinci nesil savaş uçağının, sınırları çok geniş olmayan ülkeler tarafından kendi hava kuvvetlerine kazandırılmaya çalışılacağı değerlendiriliyor. Örnekleme olarak Hindistan, Pakistan ve Arjantin gibi ülkelerin bu uçakları yüksek dağlık bölgelerdeki hava üslerine konuşlandırmak için satın alabileceğini söyleyebiliriz. Zira, uçağın tanıtımında yüksek rakımlı üslerden bile kısa mesafede kalkış yapabilme özelliğine sahip olacağı ifade edildi.

Checkmate, hem klasik savaş uçaklarının taşıdığı mühimmatı kullanmayı hem de stealth özellikli bir uçak olmayı hedefliyor. Stealth modunda yani gövde içinde taşıyabileceği hava hava füzesi beş adetle sınırlı gözüküyor. Su-57’nin kullanımı için tasarlanan, beşinci nesil uçaklar için bir zorunluluk olan x-bant N036 Byelka aktif tarama özellikli AESA radar sistemi ile 101 KS Atoll IR arama takip sensörü gibi sistemlerin, Ruslar tarafından diğer ülkelere satılacak Su-75 uçaklarında kullanımına izin verilip-vermeyeceği henüz belli değil. Tek motorlu olarak tasarlanan Su-75'te kullanılacak motorun ismi henüz belli değil. Su-57 için tasarlandığı bilinen, görünmezlik için geliştirmeye çalıştığı Izdeliye 30 motoru henüz seri üretim için hazır değil. Hazır olduğunda herhalde öncelik Su-57 uçaklarına verilecektir. Bu uçağın da diğer beşinci nesil uçaklar gibi yüksek irtifalarda, süper seyir süratlerine ulaşması ve yakıt kullanımında dördüncü nesil uçaklara göre daha cimri davranması bekleniyor. Checkmate her ne kadar hafif sınıfta bir uçak olarak tanıtılmış olsa da av bombardıman rolünde görev yapmayı da hedeflediği, geniş bir yelpazedeki RF silah ve mühimmatını kullanacak şekilde tasarlandığı anlaşılıyor. Şüphesiz bu tür esnek bir üretim yaklaşımı, daha fazla sayıda ülkenin bu uçağı değerlendirmeye almasını, satın almak için istekli olmasını sağlayacaktır.

Önümüzdeki birkaç yıl içinde The Checkmate’e Çinliler tarafından karşı bir şah mat hamlesi gelecek mi acaba?

Su-75 Uçaklarının Mühimmat Öngörüsü

Hava-Hava için görüş mesafesi içindeki (Within Visual Range - WVR) füze sınıfında RVV-MD (R-73M); görüş mesafesi ötesinde (Beyond Visual Range - BVR) olarak RVV-SD (R-77-1) füzelerinin taşınması (muhtemelen ihraç modelleri) öngörülüyor. 

Hava-Yer güdümlü mühimmatı olarak geniş yelpazede bir liste öngörülmüş aşağıda sıralandığı üzere. Şimdilik teknik kısaltmaları kullanarak listemizi oluşturduk.

 - Kh-38MLE (SAL); Kh-38MTE (IIR)

 - Kh-58UShKE (ARM)

 - GROM-E1 & -E2 (GPS)

 - Kh-59MK (AR)    - Kh-31PD (ARM)

 - Kh-35UE (SARH)    - KAB-250LG-E (SAL)

 - K08BE (GPS)    - K029BE (GPS)