Tamamı 5. Nesil F-35A’dan Oluşan Hava Gücüne Sahip Norveç’te, Uçakların Bakımları Yapılabiliyor mu?

Norveç Hava Kuvvetlerinin Tüm Jet Savaş Uçakları 5. Nesil F-35A

Norveç Hava Kuvvetleri, 2022'de 4. Nesil F-16 savaş uçaklarının sonuncusunu doğrudan yeni nesil halefleri F-35A ile değiştirdiğinde; hava gücünü tamamen beşinci nesil uçağa dönüştüren dünyadaki ilk ülke oldu. 

Norveç’in toplam 52 adet F-35A siparişi var ve bu uçakların 40 adedi teslim alındı. Norveç F-35A’ları Luk, Orland ve Evenes üslerinde konuşlandırıyor.

F-35A’lar, gizlilik (stealth) yetenekleri, çok daha gelişmiş sensörler ve aviyonikler ve yeni nesil silahlara erişim dahil olmak üzere F-16’lara göre önemli performans avantajları sağlasa da, F-35'in bakım gereksinimleri her kullanıcının bildiği ve yaşadığı gibi çok yüksek. 

Ayrıca; F-35’in operasyonel maliyetleri öngörüleni çok aştığından, F-16 filolarının tamamen yerini alması kararı ve bu kararın uygunluğu Norveç’te defalarca ve sürekli sorgulanmaktadır. 

Bu arada Norveç, servisten aldığı toplam 52 adet F-16 uçağının 32 adedini Romanya’ya, 12 adedini ise Amerikan Draken International firmasına sattı. Kalan F-16’lar da muhtemelen Ukrayna’ya hibe edilecektir.

Uçak Bakım Personeli Eksikliği, Yüksek Bakım Gerektiren F-35'leri Uçuştan Alma Tehdidi Oluşturuyor

F-35’in Norveçli pilotlar hakkında hassas veriler toplayıp Amerika Birleşik Devletleri'ne geri gönderdiğinin ortaya çıkması da dahil olmak üzere F-35 ile ilgili erken sorunlarla karşılaştıktan sonra, Norveç, filosunu işletmek için önemli bir gereksinim olan uçak bakım faaliyetleri için nicelik ve nitelik açısından yetersiz personel sıkıntısı ile çok ciddi ve önemli seviyede mücadele etti. Ancak, sorun çözülemedi, mücadele devam ediyor. 

Yeterli seviyede ve etkinlikte bir uçak bakım gücünüz yoksa, uçaklarınız uçamayacak, pilotlarınız da uçuracak uçak bulamayacaktır. Ancak, Norveç’in kısıtlı insan gücü sebebiyle, bu sorunu F-16’da da yaşadığını biliyoruz.

Norveç Hava Kuvvetlerinde bir Uçak Bakım Teknisyeni görev başında

Norveç Savunma Komisyonu'nun yakın tarihli bir raporu, Norveç Hava Kuvvetlerinin F-35'lerin idame ve işletmesinde karşı karşıya olduğu sorunlara dikkat çekti. Bu rapora göre;

"Norveç Hava kuvvetleri, F-35A savaş uçakları için yeterli sayı ve nitelikte uçak bakım personelini işe alma ve elde tutma konusunda çok ciddi zorluklar yaşıyor. Teknik personel eksikliğinden uçakların yerde kalması gibi bir durumu yaşama olasılığı çok yüksek. Norveç Hava Gücü bu istenmeyen duruma düşürülmemelidir. Hem kısa hem orta hem de uzun vadeli tedbirlerin hayata geçirilmesi gereklidir ve elzemdir."

Lockheed Martin’den Uçak Bakım Hizmeti Alınacak

Uçak Bakım personeli yetersizliği; Norveç’i bu hizmeti yurt dışından almaya zorladı ve dünyanın en büyük savunma üreticisi ve aynı zamanda F-35’in de üreticisi olan Lockheed Martin'den teknik personel desteği alma seçeneği tercih edildi. 

Ancak Norveçli askeri uzmanlar, Lockheed Martin tarafından istihdam edilecek uçak bakım personelinin muhtemelen en az beş yıl bu görevde kalacağını tahmin ediyor. Bunun nedeni, genç bir Norveçli uçak bakım personelinin uzman seviyesi eğitiminin en az beş yıl sürmesidir. Bu durumda Norveç Hava Kuvvetlerinin asli uçak bakım personelinin gerekli deneyimi kazanması daha fazla zaman alacak.

İlginç olan; Lockheed Martin firması ABD’den sınırlı sayıda uçak bakım uzmanı getirecek ve asıl personelini en az beş yıllığına Norveç’ten istihdam edecek, bu beş yılı da onları uzman seviyesine getirmek için harcayacak, sivil bir firma F-35’in bakımlarını yürütmek için Norveç’ten sivil personel istihdam edecek ve onları yetiştirecek, ancak Norveç Hava Kuvvetleri aynı amaçla personel tedarik etmekte çok zorlanıyor. Bu Norveç halkının askerlik mesleğini tercih etmediği anlamına geliyor.

Norveç Hava Kuvvetlerindeki Uçak Bakım Personeli Yetersizliği Ulusal Güvenlik Sorunu Haline Gelmektedir

Uçak bakım personeli eksikliği, ulusal öneme sahip çok ciddi ve hayati öneme haiz başka bir sorunu da beraberinde getirmektedir “Ulusal Güvenlik”. F-35'lerin yerde kalması değil, havada uçması gerekiyor. Ancak bu şekilde gerekli ilk ve daha sonra tam operasyonel kabiliyete ulaşılabilir.

Norveç'te bu durum için bir ifade icat edildi “İflas beyanı”. Hem yabancı bir şirket tarafından yabancı ve yerli uçak bakım personelinin işe alınması hem de Norveç Hava Kuvvetlerinin asli uçak bakım personelinin iş esnası eğitiminin (OJT-On the job training) çok uzun sürecek olması ve ayrıca uçakların hangi sıklıkta havada olabileceğinin muallakta kalması Norveçli uzmanlara göre; “bir hava gücünün pratikte iflas ettiğini, iflastan kurtulmak için çareler arandığını” göstermektedir.

Norveç F-35A Uçak Bakım Personeli, üslerini ziyaret eden ABD F-35'lerine karşılıklı hizmet desteği verirlerken.

Norveç Bodo Hava Üssü yakın zamanda kapatıldı. Bu üs az sayıda F-35'e de ev sahipliği yapıyordu. Üs kapandıktan sonra çok sayıda uçak bakım personelinin Luk, Orland ve Evenes hava üslerine katılmaları bekleniyordu, ancak Bodo hava üssünden açığa çıkan uçak bakım personelin çoğunluğu mesleklerine sivil havacılıkta devam etmeye karar verdiler. İskandinav toplumlarının askerliğe meslek ve yaşam tarzı olarak ilgileri gerçekten çok düşüktür.

F-35, yüksek bir muharebe potansiyeline sahip olmasına rağmen, ABD Hava Kuvvetleri'nde yüzde 30 civarındaki çok düşük seviyedeki her hava koşulunda harbe hazırlık oranlarının yanı sıra yaklaşık 800 ciddi performans hatası ve bu hataların çözümlerine dair ciddi gecikmeler gibi sorunlarla boğuşuyor iken yüksek yoğunluklu savaşa hazırlığı onaylanmış ve hizmetine girdiği tüm kullanıcılarında harbe hazır deklere edilmiştir. Ancak, realitede hiçbir kullanıcısı bu uçağın düşük performansından, düşük faaliyet oranlarından, yüksek bakım sürelerinden ve yüksek bakım maliyetlerinden memnun değildir, bu kullanıcılara Norveç de dahildir. 

Sonuç:

F-35 kullanıcıları, uçak performans problemleri, uçakların harbe hazırlık oranlarının çok düşük olması, yoğunluğu ve sıklığı yüksek bakım prosesleri ve yüksek bakım-idame maliyetleri ile mücadele etmekteler. Norveç’te bu problemlere yetersiz sayıda uçak bakım personeli kaynaklı “F-35’lere etkin ve verimli bakım yapamama” da eklendi.