Site İçi Arama

savunma

Pakistan Yapımı JF-17 Savaş Uçağı: Bölüm-2

JF-17 Blok III ise bu serideki halihazırda en gelişmiş üründür. Doğal olarak Blok III, Pakistan Hava Kuvvetlerinin JF-17 tasarım ve geliştirme sürecinde, işin en başında sahip olmak istediği versiyondur. Pakistanlılar açısından ‘mükemmel uçak’ olan Blok III beklenseydi, proje bu kadar hızlı ilerleyemeyecekti ve muhtemelen sürekli artan maliyetler projeyi sekteye uğratabilecekti. Daha da önemlisi, Pakistan’ın savaş uçağı ihtiyacı kısa vadede karşılanmamış olacaktı. Bu durum, Pakistan’ın özellikle Hindistan’a karşı savunma yetenekleri açısından oldukça ‘kısa’ kalmasına neden olabilirdi. Bu nedenle, aşamalı üretim yaklaşımı, projenin sahibi ve yöneticisi Pakistan Hava Kuvvetleri tarafından devreye sokulmuştur.

İlk yazımda JF-17 Blok I versiyonundan bahsetmiştim. Bu devam yazımda, Blok I temel uçağı üzerine eklenen yetenekleri içeren Blok II ve Blok III versiyonlarını tanıtmak istiyorum. Devamında, bu uçaklar hakkında genel bir değerlendirme yapıp, Pakistan’dan bu savaş uçaklarını satın alabilecek ülkeleri, potansiyel müşteriler başlığı altında değerlendireceğim.

Öncelikle Pakistan’ın savaş uçağı üretim stratejine bakalım.

JF-17 Thunder Block I versiyonu, uçak geliştirme maliyetlerini düşük tutmak ve aynı zamanda kritik operasyonel performans gereksinimlerini ilk Blok ile test etmek maksadıyla düşünülmüştür. Bu kapsamda Blok I, savaş uçağı tasarım ve geliştirme yolculuğunda ilk ‘deneme’ ürünü veya ‘deneysel geliştirme ürünüdür.’ 

JF-17 Blok II versiyonu ise, Blok I uçağıyla elde edilen tecrübelerin ve bu arada daha önce tedarik edilemeyen bazı uçak sistem ve parçalarının tedarik edilmesiyle birlikte, uçağa yeni yeteneklerin entegre edildiği ‘geliştirme ürünü’ olmuştur. Neticede Blok I uçaklarının daha gelişmiş versiyonu, Blok II uçakları olarak üretilmiştir. 

JF-17 Blok III ise bu serideki halihazırda en gelişmiş üründür. Doğal olarak Blok III, Pakistan Hava Kuvvetlerinin JF-17 tasarım ve geliştirme sürecinde, işin en başında sahip olmak istediği versiyondur. Pakistanlılar açısından ‘mükemmel uçak’ olan Blok III beklenseydi, proje bu kadar hızlı ilerleyemeyecekti ve muhtemelen sürekli artan maliyetler projeyi sekteye uğratabilecekti. Daha da önemlisi, Pakistan’ın savaş uçağı ihtiyacı kısa vadede karşılanmamış olacaktı. Bu durum, Pakistan’ın özellikle Hindistan’a karşı savunma yetenekleri açısından oldukça ‘kısa’ kalmasına neden olabilirdi. Bu nedenle, aşamalı üretim yaklaşımı, projenin sahibi ve yöneticisi Pakistan Hava Kuvvetleri tarafından devreye sokulmuştur. 

Bu kapsamda, Blok II ve Blok III versiyonlarına bakalım.

JF-17 Blok II Thunder Savaş uçakları

Projenin en başından itibaren planlandığı üzere, daha gelişmiş özellikleri JF-17 savaş uçaklarına kazandırmak için Blok II versiyonu üretim bandına alınmıştır. Pakistan Hava Kuvvetleri tarafından 2011 yılında siparişi verilen Blok II uçaklarına, “gelişmiş özelliklerin” eklenmesi, her yeni tasarım ve geliştirme projesinde karşılaşıldığı üzere, Blok I’de karşılaşılan problem sahalarına yönelik modifikasyonların gerçekleştirilmesi ve yeni sistemlerin/silahların uçağa entegre edilmesi istenmiştir. Genel manada, JF-17 Blok II uçağının yeteneklerinin, F-16C/D Blok 30/40 ayarında bir savaş uçağı olarak Pakistan Hava Kuvvetleri envanterine dahil edilmesi hedeflenmiştir. 

Uçuş eğitimlerini verebilmek, normal JF-17 Blok II savaş uçaklarının yaptığı tüm görevlere ilave olarak komuta kontrol, taktik gözetleme ve diğer benzer görev ihtiyaçlarını yerine getirebilmek maksadıyla, iki pilotlu JF-17B Blok II savaş/eğitim uçağı versiyonunun da üretilmesine karar verilmiştir. Pakistan ve Çin, JF-17B üretim bandını 2016 yılında devreye sokmuştur. Prototip JF-17B, 28 Nisan 2017 tarihinde, Chengdu’da ilk test uçuşunu gerçekleştirmiştir. Toplam 26 adet JF-17B eğitim uçağının üretilmesi planlanmıştır. Çift kişilik uçaklar, Blok II yanında Blok III yeteneklerine da sahiptir. 30 Aralık 2020 itibariyle, üretilmesi planlanan 26 uçaktan 14’ünün üretimi tamamlanmıştı.

Blok II uçaklarının, Mach 1.8 hız yapabilecek şekilde, motorları iyileştirilmiştir. Uçağın menzili de yaklaşık 750 milin üstüne çıkarılmıştır. Uçağın ağırlığını azaltmak maksadıyla uçak gövdesinde uygun noktalarda kompozit malzeme kullanılmıştır.

Kızıl Ötesi Arama ve Takip (Infra-red Search and Track – IRST) sistemi uçağın kullanımına sunulmuş, böylece, yayın yapmaksızın düşman uçaklarını IR üzerinden izleme ve hedefleme sistemi olan IRST ile, bu uçağın kullanıcılarına, hedef uçaklara karşı taktik üstünlük kazandırabilecek bir yetenek olarak sunulmuştur.

Çin yapımı BM/KG300G kendini koruma ve elektronik karıştırma podu, elektronik harp yetenekleri kapsamında uçağa kazandırılmıştır.

Blok II uçaklarının yük listesine, ısıya güdümlü kısa menzilli hava hava füzelerinden, Çin yapımı PL-5EII, PL-9C ve Amerikan yapımı AIM-9L/M füzeleri de eklenmiştir. Yine Brezilya yapımı kısa menzilli MAA-1 Piranha da uçağın hava hava füze atma kabiliyetine dahil edilmiştir.

Uçağa ayrıca ASELSAN yapımı ASELPOD hedefleme podu entegre edilmiştir. Böylece, hava yer görevlerinde lazer güdümlü mühimmat (Laser Guided Bomb – LGB) ve diğer hassas güdümlü mühimmatın kullanılabilirliğinin önü açılmıştır. 

JF-17 Blok III Savaş uçakları

Bu serideki uçaklar, “JF-17 Thunder/FC-1 Xiaolong Çok Rollü Savaş Uçağı” ismiyle adlandırılmaya başlanmıştır. Buradan şu anlamı çıkarmak olasıdır: Birinci ve ikinci blok JF-17 uçakları sadece Pakistan için üretilmiştir. “JF” harfleri, “Joint (müşterek) Fighter” anlamına geldiğine göre, uçağı tanımlamak için kullanılan “müşterek” kelimesinin bir karşılığı olarak Blok III uçaklarını Çin Hava Kuvvetlerinin de kullanmaya başlanabilir ve Çin envanterine FC-1 Xiaolong isimlendirmesiyle dahil edilebilir. 

JF-17 Thunder savaş uçağının Blok-III versiyonu, 27 Aralık 2019’da ilk test uçuşunu başarıyla gerçekleştirmiştir. İkinci prototip de 27 Nisan 2021’de ‘3001’ kuyruk numarasıyla, 2 adet PL-10E hava-hava füzesiyle sahneye çıkmıştır. İlk etapta toplamda 50 adet JF-17 Blok III versiyonundan üretilmesi planlanmıştır. Bu sayının artması, modernizasyonlarla, tüm JF-17’lerin Blok III seviyesine çıkarılması sürecin doğal bir parçası olarak görülmelidir. 

JF-17 Blok-I ve JF-17 Blok-II’nin gövde tasarımına sadık kalınarak üretilen bu uçaklardan, 62 adet üretilmesi ve 2024 yılına kadar Pakistan Hava Kuvvetleri’ne teslim edilmesi planlandı. JF-17 Blok III savaş uçaklarının, F-16C/D dahil olmak üzere, Pakistan Hava Kuvvetleri envanterindeki tüm savaş uçaklarından hem sistemler hem de silah yönüyle daha iyi performans göstermesi beklenmektedir.

Uçağın ağırlık azaltımıyla ve motora giren havayı optimize etmek suretiyle genel uçuş performansını artırmak için, özellikle hava alığı bölümünde hafif kompozit malzemelerden önceki versiyonlara göre daha fazla kullanılmıştır.

Blok III’de, RD - 33 Klimov motoru yerine, daha gelişmiş bir versiyonu olan RD-33MKM motorunun kullanılması söz konusu olacaktır. Bununla birlikte, Çin’in Guizhou Havacılık Motorları Grubu tarafından WS-13E Taishan motorunun üretilmesi ve Klimov RD-33’lerin yerine Blok III versiyonlarında kullanılması gündeme gelmiştir. Çin-Rus motor sözleşmesi kapsamında, Çin’in alması gereken RD-33 motor stoğunun (halihazırda 150 kadar motor kalmıştır) eritilmesi gerekmektedir. Her durumda yeni motor versiyonunun uçağın performansını ve güvenirliğini daha da artırması beklenmektedir. Özellikle, WS-13E ile, 19 391 pound olan motor takatının (gücünün), 22 450 pounda çıkacak olması, uçağın performansını ciddi oranda artıracaktır. Yeni motorla uçağın Mach 2+ seyir süratine çıkabilecektir.

Bu versiyon uçaklar; özellikle daha gelişmiş radar, aviyonik, elektronik harp yetenekleriyle donatılarak, “gelişmiş veri bağlantısı” ile ağ merkezli harekât ortamında görev yapabilir hale getirilmiştir. Uçakların nihai harekât yarıçapı 840 NM’dir. JF-17 Blok III uçaklarının servis tavanı 55 500 feet olup, gerektiğinde F-16’ların bile çıkamadığı irtifalarda görev yapabilecektir. 

Bu uçaklarda, Çinlilerin J-20 uçaklarında da kullanılan daha geniş HUD ekranı ve daha gelişmiş füze ikaz sistemi kullanılmıştır. JF-17 Blok III versiyonları, Çin yapımı, aynı anda 30 hedefe kilit atabilen LKF601E (KLJ-7A) Aktif Faz Dizinli Radar (Active Electronically Scanned Array - AESA) ile donatılmaktadır. AESA radarıyla, düşman radarlarına iz bırakmadan Blok III’lerin harekât sahasında görev yapabilmesi, çok daha uzak mesafelerdeki hedefleri tespit edebilmesi, çok sayıda hedefi aynı anda takip edebilmesi ve hedef önceliklerine göre gerektiğinde angajmana girilebilmesi mümkün olabilecektir. 

Görüş ötesi menzile sahip Çin yapımı PL-15 hava hava füzesinin de entegrasyonu tamamlanmıştır. Böylece, 4 Mach üzerinde bir sürate sahip bu füzeyle 150 NM+ menzildeki (AIM 120 füzelerinin iki katını aşan) havadaki hedeflere angajman yeteneğini Pakistan Hava Kuvvetleri kazanmıştır.

Nükleer başlıklı, 300 NM+ menzilli Ra’ad seyir füzelerini atabilmesi sağlanan JF-17 Blok III’ler, Pakistan’ın caydırıcılığını özellikle Hindistan karşısında en üst düzeye çıkarmıştır.

Pakistan IRIS-T benzeri füzeleri de satın almak, JF-17 savaş uçaklarında kullanmak istemektedir. Ayrıca tüm hava hava füzelerinin HMS/D ile entegrasyonu hedeflenmiştir. 

Ayrıca uçaklara, ilave hava yer bombaları da uyarlanmıştır. Bu çerçevede, Çin yapımı LS-6 ‘Thunderstone’ GPS güdümlü bombaları, YJ-12 süpersonik ve YJ-83 ses altı su üstü hedeflere taarruz füzeleri ile bu uçaklar tarafından kullanılabilecektir. Ayrıca C-803 ve CM-400AKG füzeleri de deniz hedeflerine karşı uçağın envanterindeki diğer füzelerdir.

Genel Değerlendirme

JF-17 Thunder Savaş Uçakları, hakikaten maliyet etkin bir savaş uçağı olarak Pakistan-Çin ortaklığıyla üretilebilmiştir. Bu uçaklarda kullanılan malzeme, işçilik kalitesi, bazı ekipmanların ve komponentlerin düşük versiyon olması gibi faktörler, eleştiri konusu olabilir. Ancak, Pakistan her istediği uçak parçasını veya sistemini Batı ülkelerindeki üreticilerden, çeşitli kısıtlamalar ve fiyat faktörü nedeniyle, satın alamamaktadır. 

Bu nedenle, diğer uçak üreticilerin ürettiği ürünleri, mümkün olduğunca düşük maliyetli çözümlerle, JF-17 uçaklarına entegre etmeye gayret göstermiştir. Pakistan, daha iyi sistemlere erişemediği için, ortaya çıkan uçağın genel kalitesi ‘düşük’ kalmış olabilir. Mükemmel bir savaş uçağı üretmekten ziyade, Pakistan’ın öncelikli savaş uçağı ihtiyacının milli imkanlarla karşılanması hedeflendiği için, izlenen üretim sistematiğini, bu şartlar altında doğru bir yöntem olarak değerlendiriyorum. 

Her şeye rağmen bu uçaklarda, bazıları indirgenmiş de olsa, en son teknolojiye sahip Çin yapımı aviyonik, elektronik harp, radar ve füzeleri kullanılmıştır. JF-17 kapsamında modern aviyonikler ve AESA radarı, Pakistan Hava Kuvvetleri için başlı başına bir kazançtır. PL-15 görüş ötesi füzelerle yüklü JF-17 Blok III savaş uçakları, özellikle Hindistan’a karşı bölgesel hava üstünlüğünün kazanılmasında, Pakistan’ın elini güçlü kılabilir. 

2017 Eylül ayında Bahreyn’e satışı gerçekleşen 19 adet F-16V Blok 70 uçağının birim fiyatı 146 milyon $ olarak gerçekleşmişti. Sistem ve destek altyapısıyla birlikte ele alındığında, JF-17 Blok III uçaklarının tahmini fiyatının en fazla 35-40 milyon $ bandında seyredeceği ifade edilmektedir. Buradan hareketle, 1 adet F-16V fiyatına 4 adet Blok III satın alınabilmektedir. 

JF-17 her ne kadar bir F-16 Viper veya Rafale FR3/4 kadar gelişmiş bir uçak olmasa da bu uçaklara yakın gelişmiş bir yetenek yelpazesine sahiptir. Özellikle de bu uçak ‘ucuz’ olmasıyla öne çıkmaktadır. En gelişmiş 4-5 adet JF-17 fiyatına ancak bir adet Rafale veya F-16 V Block 70 savaş uçağının satın alınabilmesi, JF-17 uçaklarının satışını kolaylaştırıcı bir faktördür. Şüphesiz, Rafale’in veya F-16’nın en son versiyonları ile karşı karşıya gelecek bir JF-17 Blok III’in yetenekleri yeterli gelmeyebilir ama uygun silah yüküne sahip 2 adet JF-17 karşısında bu gelişmiş savaş uçaklarının herhalde mutlak zaferle hava muharebesini kazanabileceğini kimse iddia edemez. Bazı durumlarda, nicelik (sayısal üstünlük), niteliğe üstün gelebilir. 

Manevra kabiliyeti oldukça yüksek olan JF-17, en çok F-16’ya benzetiliyor. Kuyruk yapısı ve burun kısmı F-16 ile benzerlik taşıyan JF-17’nin hava alıklarının yanlarda olması, motora giden havanın sürekliliğini sağlıyor. Motorun daha yüksek verimde güç üretmesi bu sayede mümkün olabiliyor. Ayrıca, sahip olduğu kanatçıklar, bu uçakların it dalaşlarında manevra kabiliyetini yüksek kılıyor.

JF-17 uçaklarının Blok I ve II versiyonları, havacılık otoriteleri tarafından, genellikle 3. nesil savaş uçağı olarak nitelendirilmektedir. Blok III versiyonu, bu uçağı bir üst kademeye (3.5+) taşımaktadır. Kanaatimce, bu uçaklarda AESA radarı, görüş ötesi füze atma kabiliyeti, IRST, gelişmiş aviyonikler vb. dikkate alındığında, bu uçakların 4. nesil olarak sınıflandırılması daha doğru olacaktır.

Bu uçağın; Rafale, Typhoon, Gripen E ve Su-35 benzeri savaş uçaklarının son versiyonlarına üstün gelmesi beklenmemelidir. Thunder Blok III versiyonu, F-16 Blok 50/52 ve altındaki eski F-16’lara veya Rafale FR1/2 versiyonlarına karşı üstünlük sağlayabilir. Ancak, daha üst versiyonlardaki F-16’lara ve Rafale’lere karşı JF-17’lerin bire bir angajmanda hemen hemen hiçbir şansı yoktur.

JF-17’ler, 25 milyon $’lık bir fiyat etiketiyle 50 milyon $’lık katma değer sağlayan bir savaş uçağıdır. Bunun ötesinde, bu savaş uçaklarının; 100 milyon $ bandındaki savaş uçaklarıyla manevra, performans, radar, silah ve mühimmat açısından boy ölçüşmesi, doğal olarak, ancak muharebe sahasındaki ‘şans’ faktörü yardımıyla olabilir. 

JF-17’ler; mümkün olan en ucuz Çin aviyonikleriyle (J-10 aviyoniklerinden türetilen) donatılmıştır. Bu uçaklara entegre edilen çoğu sistemin, komponentin ve ekipmanın Pakistan’da üretiliyor olması, harekât bağımsızlığı açısından Pakistan’ın elini rahatlatacak bir faktördür. Bu uçakların rakiplerine karşı esas üstünlüğü, düşük fiyat avantajıdır. Öte yandan bu uçağı satın almak için ödenecek paranın çok üstünde fiyat/değer oranı sunmakta olduğu söylenebilir.

Pakistan’a tehdit olabilecek Hindistan savaş uçaklarını dikkate alındığında, Rafale’ler hariç (36 adet), muharebe sahasında yakın dönemde Pakistan’ı zorlayacak bir Hint uçağı bulunmamaktadır. Pakistan, Rafale’lerle baş edebilmek için 40-50 adet F-16 Viper veya J-20 uçaklarını envanterine katmaya düşünebilir. 

ABD’nin son 20-30 yıl baz alındığında, Pakistan’a gereken satışı yapmayacağı söylenebilir. Bugünlerde, Çin-Pakistan ilişkileri oldukça iyi seviyede seyretmektedir. Çin’in de Pakistan gibi, Hindistan’la tarihten gelen sınır anlaşmazlıkları bulunmaktadır. Hint-Pasifik Bölgesindeki değişen dengeler çerçevesinde, Hindistan’ın ABD ve müttefiklerine yakın durması, Pakistan’ı Çin’e yaklaştırmaktadır. Çin de etrafındaki Amerikan çevreleme politikasına karşı Pakistan gibi ülkelerle yakın temasını artırmak istemektedir. 

Bu durum, Çin havacılık teknolojisinin Pakistan’a belirli ölçüde transfer edilebilmesi yönünde uygun bir fırsat sunmaktadır. Pakistan’ın; ilerde Çin’in beşinci nesil savaş uçağı teknolojisinden yararlanması, 4.5+ veya beşinci nesil bir savaş uçağı üretebilmesi imkân dahilindedir. Halihazırda, JF-17’lerin Çin’in desteğiyle üretiliyor olması, Pakistan Havacılık Sanayisinin beşinci nesil bir savaş uçağının tasarım ve geliştirme faaliyetlerine ivme kazandırabilir.

JF-17 Uçaklarının Potansiyel Müşterileri

Envanterinde F-7Ni savaş uçakları bulunan Nijerya, 2020 yılında Pakistan Hava Kuvvetleri’nden üç savaş uçağı satın almıştır. Toplam sipariş 16 uçak olarak belirlenmişti. Bahse konu 3 savaş uçağı, 20 Mayıs 2021 tarihinde, Makurdi Hava Üssü’nde düzenlenen törenle Nijerya Hava Kuvvetleri’ne teslim edilmiştir. Nijerya, ASELPOD’lu JF-17 çok amaçlı savaş uçaklarını operasyonel görevlerde kullanmaya başlamıştır.

Myanmar; 2015 yılından itibaren yıllara sari olarak 16 adet JF-17 uçağını Pakistan’dan satın alıp, kullanıma başlamıştır. Myanmar özellikle bu uçakları iç güvenlik harekât ihtiyaçları kapsamında kullanmaktadır.

Irak, toplamda 12 adet JF-17 Thunder Blok III savaş uçağı tedarik etmek için Pakistan’la temas halindedir. 

2013 Paris Havacılık Fuarında, Chengdu Uçak Şirketi (CAC) ve Arjantin Havacılık Şirketi (Fábrica Argentina de Aviones SA - FAdeA)’nin, JF-17 çok rollü savaş uçaklarını Latin Amerika’da ortak üretim konusunu görüşmüştür. O dönemde, Arjantin’in Pakistan’dan 12 adet JF-17 savaş uçağı tedarik edeceği de iddia edilmişti. Arjantin’in 2022 bütçesinde, 12 adet JF-17 Blok III satın alınmasına yönelik 664 milyon $ büyüklüğünde bir kaynak ayırdığı (20 milyon $’lık kısmı altyapı harcaması için) bilinmektedir ancak henüz Arjantin kesin kararını vermemiştir.

Pakistan’ın; JF-17 Blok III savaş uçaklarının satışını gerçekleştirmek için potansiyel alıcı olarak ‘temasta’ olduğu diğer ülkeler arasında; Malezya, Azerbaycan, Fas, Katar, Sudan ve Sri Lanka yer almaktadır.

Sonuç

Pakistan, 2000’li yılların başında, asgari 100 adet yeni versiyon F-16 savaş uçağı satın alabilmek için ABD’yle temasa geçmiştir. Ancak, Pakistan’da yaşanan 2004 depreminin getirdiği mali sıkıntılar, değişen bölgesel dengeler, Pakistan-Taliban ilişkisinden kaynaklı sorunlar ve en önemlisi Amerikan Kongresi’nin Pakistan’ın nükleer silah alanındaki çalışmalardan duyduğu rahatsızlık nedeniyle, Amerikan yönetimleri, Pakistan’a F-16 satışına sıcak bakmamıştır. 

Bu arada, Pakistan’ın Çin’le gelişen ilişkileri ve Pakistan Hava Kuvvetlerinin ‘sahiplenmesiyle’, JF-17 ortak üretiminde süratle yol alınması mümkün olabilmiştir. Yine de Pakistan, F-16 tedarikinde şartları zorlamaya devam etmiştir. Bu kapsamda önüne çıkan bir fırsatı değerlendirerek, Ürdün Kraliyet Hava Kuvvetlerinin kullanım dışı bıraktığı F-16 A/B uçaklarından 13 adedini bu ülkeden satın almıştır. 

Ayrıca Pakistan; envanterindeki F-16 uçaklarından 41 adedinin, 29 Haziran 2009’da Pakistan Savunma Bakanlığı ve TUSAŞ arasında imzalanan anlaşma ile yürürlüğe giren program kapsamında, 2010-2014 yılları arasında Türkiye’de modernizasyona tabi tutulmasını sağlamıştır. 

Günümüz itibariyle, Pakistan’ın; sahip olduğu F-16 altyapısı, uzun yıllara dayanan F-16 kullanıcısı olarak personeline kazandırdığı eğitim seviyesi ve birikim nedeniyle, AESA’lı F-16V alma talebi geçerliliğini korumaktadır. F-16V’ler kadar olmasa da üstün yeteneklere sahip, nispeten milli ve yerli bir savaş uçağı olan JF-17 Blok III’ler, Pakistan Hava Kuvvetlerinin önümüzdeki 10-20 yıl zarfındaki savaş uçağı ihtiyacını karşılamak için yeterli olabilecektir. Bu durumdan aldığı cesaretle, ABD hükümetinin satışı engelleyen kaprislerini aşma ihtimali bulunmayan Pakistan’ın; yakın dönemde F-16V arayışlarına son verebileceği, kendi imkanlarıyla beşinci nesil milli savaş uçağı üretimine yoğunlaşmayı tercih edebileceği değerlendirilmektedir.

Pakistan hazır bir savaş uçak almaktan ziyade, en zor yolu seçmiştir. Kendi uçağını (Çin’in desteğiyle) kendisi üretmek için kollarını sıvamıştır. JF-17 ile başarılı olabildiğini görmüştür. Şu ana kadar Blok I & II savaş uçakları; toplamda 20 000 saati aşan uçuş gerçekleştirerek, gayri resmi haberlere göre, iki Hint savaş uçağını (1 x Mig 21, 1 x Su-30MKI) 17 Şubat 2019 tarihinde düşürerek, operasyonel anlamda ‘iyi bir savaş uçağı’ olduklarını kanıtlamışlardır.

Buradan hareketle Pakistan, “AZM” adını verdiği beşinci nesil milli savaş uçağı geliştirme projesinin ön tasarım faaliyetlerini, yine Çin’in bu alandaki birikimlerinden (J-20 veya J-31, belki de ikisinin karışımı melez bir uçak) istifade etmek suretiyle, başlatmıştır. Tüm savaş uçağı tasarım ve geliştirme faaliyetleri, Pakistan Hava Kuvvetleri’nin bir alt kuruluşu olan PAC’a bağlı Hacılık Araştırma, Yerlileştirme ve Geliştirme (Aviation Research, Indigenization & Development – AvRID) ofisi yönetiminde gerçekleştirilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Alemdar A. (2021). “Arjantin’den 664 milyon dolarlık JF-17 Blok III savaş uçağı isteği”, DefenceTurk, 18 Eylül, https://www.defenceturk.net/arjantinden-664-milyon-dolarlik-jf-17-blok-iii-savas-ucagi-istegi s.e.t.29.9.2021.

Binnie J. (2021). “Nigeria inducts JF-17 Fighters”, Janes, 20 May, <https://www.janes.com/search-results?indexCatalogue=all---production&searchQuery=JF17%20thunder&wordsMode=AllWords>, s.e.t.2.10.2021.

Jenning G. (2021). “Argentina allocates JF-17 funding in latest fighter recapitalisation twist”, 20 Eylül, <https://www.janes.com/defence-news/news-detail/argentina-allocates-jf-17-funding-in-latest-fighter-recapitalisation-twist>, s.e.t.2.10.2021.

Kurunç K. (2021). “Irak, Pakistan’dan JF-17 Thunder Savaş Uçağı Tedarik Etmeye Hazırlanıyor”, SavunmaSanayiST, 26 Eylül, <https://www.savunmasanayist.com/irak-pakistandan-jf-17-thunder-savas-ucagi-tedarik-etmeye-hazirlaniyor/>, s.e.t.30.9.2021.

SavunmaSanayi.org (2017). “JF-17”, 18 Kasım, <https://www.savunmasanayi.org/jf-17/>, s.e.t.29.9.2021.

Taşçı M.N. (202). “Pakistan, Çin ile ortak üretilen 14 savaş uçağını teslim aldı”, AA Haber, 30 Aralık, <https://www.aa.com.tr/tr/dunya/pakistan-cin-ile-ortak-uretilen-14-savas-ucagini-teslim-aldi/2093657>, s.e.t.29.9.2021.

Warnes A. (2019). “Pakistan Air Force prepares for arrival of final Block II JF-17 and JF-17B fighter aircraft”, Janes, 15 Mayıs, <https://www.janes.com/defence-news/news-detail/pakistan-air-force-prepares-for-arrival-of-final-block-ii-jf-17-and-jf-17b-fighter-aircraft>, s.e.t.2.10.2021.

Rupprecht A. (2021). “Second JF-17/FC-1 Block III prototype spotted carrying PL-10E AAMs”, Janes, 28 Nisan, <https://www.janes.com/defence-news/news-detail/second-jf-17fc-1-block-iii-prototype-spotted-carrying-pl-10e-aams>, s.e.t.2.10.2021.

Grevatt J. (2019). “Pakistan outlines FGFA industrial aims”, Janes, 4 Nisan, <https://www.janes.com/defence-news/news-detail/pakistan-outlines-fgfa-industrial-aims>, 2.10.2021. 

Dr. Hüseyin Fazla
Dr. Hüseyin Fazla
Tüm Makaleler

  • 16.09.2022
  • Süre : 5 dk
  • 2843 kez okundu

Google Ads