Rusya'nın Operasyonel Avcı, Önleme, Bombardıman Sınıfı Savaş Uçakları ve Ukrayna Savaşında Kullanımları

Sovyet dönemindeki boyutunun yalnızca bir kısmı olmasına rağmen, bir zamanlar açık ara dünyanın en büyüğüyken, Avcı, Önleme, Saldırı (havadan yere taarruz) sınıfındaki jetlerden oluşan Rus taktik savaş jetleri filosu; operasyonel olarak hizmette olan 800'den fazla uçak ile bugün hala dünyanın en büyük üçüncü filosudur (Ağır bombardıman, kargo ve eğitim uçakları dahil değildir. Genel Hava Gücü olarak Rus Hava Gücü ABD’den sonra dünyanın ikinci büyük hava gücüdür).

Rusya, Sukhoi imali fazla sayıda dördüncü nesil taktik savaş jeti sınıfına sahip ve SSCB'nin dağılmasından bu yana, ülkenin geniş hava sahasında devriye gezebilecek veya gerektiğinde NATO topraklarının derinliklerine girebilecek Su-27-35 serisi “ağır sıklet” önleme uçaklarını güçlü bir şekilde tercih ediyor.

1990'ların ortasından bu yana hizmete giren savaş uçaklarının yüzde 95'inden fazlası, 1980'lerin ortalarında hizmete girdiğinde dünyadaki herhangi bir hava kuvveti tarafından kullanılan en iyi savaş uçağı olarak kabul edilen Su-27 Flanker hava üstünlüğü savaş uçağının varyantları veya türevleridir. Flanker, bazıları son derece uzmanlaşmış çeşitli av, önleme, hava üstünlüğü kategorilerinde sürekli geliştirildi.

Aşağıda, Rus Hava Kuvvetlerindeki savaş yeteneklerine göre avcı, önleme, hava üstünlüğü ve havadan yere taarruz kategorisindeki önde gelen 16 uçak ile ilgili genel bir değerlendirme yaptık. Uçak sayıları ve Rusya-Ukrayna savaşındaki kullanımları açık kaynak bilgilerine göre verilmiştir.

Su-57 Felon

Su-57: 10 Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Bilinmiyor

Rusya'nın beşinci nesil tek savaş uçağı olan Su-57, programdaki birçok ciddi gecikmeden sonra az sayıda üretildi. Şu anda sadece on tanesi hizmette ve filonun 2026'da 50 uçağa ve bir sonraki yılın sonuna kadar 76 uçağa ulaşması planlanıyor, ancak sonrasında üretim oranının önemli ölçüde artması bekleniyor. Bu arada uçağın geliştirilme süreci de devam ediyor.

Su-57 savaş uçağı, radardan kaçan gizli (stealth) profili, son derece uzun menzili ve altı AESA radarı ve kızılötesi arama ve takip sistemi tarafından sağlanan yüksek durumsal farkındalığı ile ağır sıklet bir hava üstünlüğü uçağıdır ve Su-27 Flanker'ın doğrudan halefidir. Geliştirilmiş Su-57M'nin ilk olarak Ekim 2022'de uçtuğu ve 2024'ün başlarında üretimdeki orijinalin yerini alması beklendiğinden, yalnızca az sayıda temel Su-57'nin üretilecek olup, asıl seri ve yoğun üretim Su-57M varyantı ile yürütülecektir.

Bu geliştirilmiş uçağın, Ruya'nın şu anda Çin ve Amerika Birleşik Devletleri'nde geliştirilmekte olan iddialı altıncı nesil avcı uçakları ile aradaki boşluğu kısmen kapatmasına olanak tanıyan '5+ nesil' bir avcı uçağı olarak hizmet etmesi amaçlanıyor.

En değerli özelliklerinden bazıları; aşırı yüksek manevra kabiliyeti, R-77M ve R-37M havadan havaya füzelerinin yüksek yetenekleri ve yakın gelecekte hipersonik füzeler de dahil olmak üzere çok çeşitli seyir füzesini taşıyacak olmasıdır.

Su-57, düşman hava savunmasını bastırma görevleri de (SEAD-Suppression of Enemy Air Defenses) dahil olmak üzere Ukrayna'daki operasyonları destekledikten sonra, bir düşmana karşı mesafeli hava saldırıları gerçekleştiren tek beşinci nesil Rus avcı uçağıdır, bu kendi neslindeki bir uçak için benzersiz bir başarıdır. Ayrıca birden fazla güvenilir açık kaynak bilgisi, havadan havaya muharebeye de karışmış olabileceğini işaret ediyor. 

MiG-31BM/BSM: 105 Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Evet

Rusya, geliştirilmiş MiG-31M varyantının iptal edildiği 1994 yılından bu yana MiG-31 Foxhound önleme uçakları üretmemiş olsa da, MiG-31BM/BSM, birçok açıdan hala rakipsiz olan güçlü bir Soğuk Savaş dönemi tasarımının büyük ölçüde geliştirilmiş bir varyantını temsil ediyor. 

Dünyanın en hızlı operasyonel savaş jeti olan Foxhound, çok az savaş uçağının rekabet edebileceği düzeyde durumsal farkındalık sağlayan Zaslon-M radarı ve aşırı boyutlardaki sensör paketinin uyumu ile operasyonel performansını daha da arttırmaktadır.

Bu önleme uçağının gövdesinin büyüklüğü, aynı zamanda, standart bir konfigürasyonda altı büyük boy havadan havaya füze ve altı standart boyutlu füze taşımasına olanak sağlayarak, onu ateş gücü açısından dünya çapında kendine ait bir premier lige yerleştiriyor.

R-37M füzeleri, 400 km'lik olağanüstü bir angajman menziline ve Mach 6 hızına sahiptir ve uçağın güçlü sensörleri ile çok yüksek irtifa tavanı ve seyir hızı için son derece uygundur bu da Foxhound ile fırlatılan R-37M’ler daha öldürücü yapmaktadır.

R-37M'leri taşıyan MiG-31'lerin, Rusya-Ukrayna Savaşı'nda Rusya'nın en güçlü hava harp varlıkları arasında yer aldığı açık istihbarat kaynaklarınca bildirilmektedir; bu bilgiler, MiG-31'in ilk kez savaşa girdiğini teyit etmektedirler.

MiG-31, füzelerini maksimum irtifada kullanabilir ve bu da onların diğer herhangi bir Rus veya NATO jetinden fırlatılanlardan çok daha uzun menzillere ulaşmalarına olanak sağlar.

Foxhound, dünyanın en büyük taktik savaş uçağıdır ve Rusya'nın geniş topraklarındaki tehditlere hızlı bir şekilde yanıt vermesine olanak tanıyan süpersonik bir seyir hızını uzun süreler boyunca sürdürebilir.

MiG-31K/I: 32 Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Evet

İlk olarak 2017'de hizmete giren MiG-31K, Foxhound’un gövdesinin havadan yere taaruz rolü için değiştirilmiş halidir ve Kh-47M2 Kinzhal hipersonik balistik füze kullanır. Rusya MiG-31K’lardan fırlatılan Kh-47M2’ler ile Ukrayna’daki Patriot bataryalarını vurduğunu iddia etmektedir. Uçak, düşman hava savunmalarına karşı koymak ve potansiyel olarak nükleer saldırılar yapmak için asimetrik bir araç sağlıyor ve Rusya’ya göre Mayıs 2023'te Ukrayna'nın başkenti Kiev'de Amerikan Patriot hava savunma sistemlerini etkisiz hale getirmek için kullanıldığında oldukça etkili olduğu kanıtlandı. (Detaylı bilgi için Bknz. Ref.-1).

2000 km’lik aşırı uzun bir menzile, Mach 10 seviyesinde hipersonik hıza ve yüksek manevra kabiliyetine sahipbu füze, MiG-31K’yı muhtemelen dünyanın önde gelen havadan yere taarruz avcı uçağı yapıyor ve iyi yapılmış tek bir vuruşla herhangi bir yüzey muharebe gemisini etkisiz hale getirmesine olanak tanıyor.

MiG-31K, Foxhound'un önleme varyantları MiG-31BM/BSM’leri desteklemek için; NATO ile yüksek gerilim zamanlarında Kuzey Kutbu’nda, 2022'de Suriye’de, Kaliningrad ve Belarus dahil olmak üzere, gerilimlerin yüksek olduğu öncelikli yerlerde sürekli konuşlandırıldı.

MiG-31K'nin gelişmiş bir varyantı olan MiG-31I, Ağustos 2022'de basına tanıtıldı, bu varyantın aviyoniklerinde iyileştirmeler yapıldı.

MiG-31K/I, uyduları etkisiz hale getirmek için optimize edilmiş bir uzay savaşı Foxhound varyantının geliştirilmesi için de temel görevi gördü, bu varyantın MiG-31D olarak adlandırılacağı tahmin edilmektedir.

Su-35S: 114 Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Evet

En tanınmış Sovyet sonrası Rus avcı modeli olan Su-35S, bugün Rus hava üstünlüğü filosunun bel kemiğini oluşturuyor ve havadan havaya muharebe için tasarlanmış en iddialı Su-27 türevini temsil ediyor.

1990'larda geliştirmeyi tamamlayan ve üretime hazır hale getirilen Su-27M/35 ve Su-37'ye yakından dayanmasına rağmen, finansman eksikliği ve Rusya'nın askeri havacılık sektöründe devam eden Sovyet sonrası düşüş, Su-35S'nin en erken 2014 yılında hizmete gireceği anlamına geliyordu. 

Uçak, temel Su-27 tasarımının havadan havaya potansiyelini artırmak için önceki Sovyet programlarına yakından dayanmaktadır, ancak bu teknolojiler ilerledikçe 1990'ların Su-37 prototiplerine göre aviyonik ve silahlardaki muhafazakâr iyileştirmelerden yararlanmaktadır.

Su-35, aşırı manevra kabiliyeti için üç boyutlu itme vektör motorları kullanılarak hizmete giren dünyadaki ilk savaş uçağıdır ve orijinal Su-27'ye kıyasla çok daha yüksek bir dayanıklılığa ve önemli ölçüde azaltılmış radar kesitine sahiptir. Irbis-E radarı, çok geniş bir 120° maksimum sapma açısına ve gizli (stealth) hedeflere karşı 95 km'lik bir algılama menziline sahipken, kanat köklerinda iki N036B-1-01 L-Band AESA radarına sahiptir, böylelikle üçlü bir radar seti oluşturulmaktadır. Tamamlayıcı bir OLS-35 kızılötesi arama sağlayan izleme sistemine de sahiptir.

Su-35S, MiG-31'in aşırı radar boyutuna, irtifasına veya füze taşıma kapasitesine veya Su-57'nin beşinci nesil özelliklerine veya altılı radarlarına sahip değil, ancak yine de, özellikle kara tabanlı hava savunma sistemleri ile desteklendiğinde, mevcut NATO savaş uçaklarının her birine ciddi seviyede meydan okuyabildiği havacılık uzmanlarınca yaygın olarak kabul ediliyor. 

Rusya’nın iddialarına göre, Su-35S; Ukrayna üzerinde çok sayıda havadan havaya zafer (uçak düşürme) kazandı ve muhtemelen Soğuk Savaş sonrası diğer tüm Rus savaş uçaklarının sayısından daha yüksek bir havadan havaya öldürme (uçak düşürme) skoruna sahip.

Su-34: 130 Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Evet

2014 yılında Su-35 ile birlikte hizmete giren Su-34, özellikle Sovyet yapımı Su-24M özel taarruz uçaklarından oluşan filonun yerini almak için Rus Hava Kuvvetleri tarafından Soğuk Savaş sonrası diğer tüm savaş jetlerinden çok daha fazla sayıda hizmete alındı.

Uçak aynı zamanda bir Su-27 Flanker türevidir ve havadan havaya muharebe kabiliyetine sahipken, küçük stratejik bombardıman uçaklarıyla karşılaştırılabilir bir menzile sahip üstün bir saldırı platformu olarak modifiye edilmiştir.

Azaltılmış bir radar kesiti ve çok geniş bir mesafeli silah yelpazesine erişim ile, Su-34’e yaptığı yatırım, Rusya'nın saldırı görevleri için çok amaçlı avcı uçaklarına güvenmek yerine, özel havadan yere taarruz birimlerini elde tutmaya yönelik son derece önemsediği taktik vurgusunu yansıtıyor.

Ülke sınırlarının çok ötesindeki hedefleri baskı altında tutmak için etkili bir uçan platformdur.

Su-34, Ukrayna üzerinde, öncelikle karşı koymak için tasarlandığı NATO'nunkinden çok farklı bir tür düşmana ve hava savunma ağına karşı yüzey ateşinde önemli kayıplar verdi.

Çok geliştirilmiş özel bir hava savunma bastırma (SEAD-Suppression of Enemy Air Defences) varyantı olan Su-34M; Ukrayna üzerindeki operasyonların deneyimine dayanan tasarım girdilerinden yararlandı ve önemli yeni yetenekler elde etti.

Su-30SM/SM2: 113 Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Hayır

Rus Hava Kuvvetleri, Su-35'ten kısa bir süre önce Su-30SM'yi hizmete almaya başladı ve uçak, Hindistan Hava Kuvvetleri için geliştirilen, Hindistan’a özel konfigürasyona sahip Su-30MKI'ya (seri üretimi iptal edilen Su-37 hava üstünlüğü savaş uçağının gelişmiş özelliklerinden yararlanan bir Su-30 türevi) dayanıyor.

Su-30, Su-35'in daha ucuz bir tamamlayıcısıdır ve daha zayıf motorları, üç yerine iki boyutlu itme vektörü, üçlü radarlar yerine tek bir radarı ve daha düşük bir dayanıklılığı ile hava üstünlüğü rolünde daha az uzmanlaşmıştır.

Tandem ikiz koltuk konfigürasyonu, onu havadan yere darbe görevleri için pilota ilave olarak bir silah sistemleri subayını da barındıracak şekilde optimize ediyor, ancak havadan havaya yetenekleri, temel Flanker gövdesinden olanlara göre önemli ölçüde gelişmeye muhtaç ve geliştirilmesi devam ediyor.

Su-30SM, Kazakistan ve Belarus’un önde gelen müşteriler olmasıyla yurtdışında da popülerliğini kanıtladı, Cezayir ise çok benzer ancak özelleştirilmiş Su-30MKA'yı satın almaya devam etti.

Su-35'in AL-41 motorlarını kullanan uçağın geliştirilmiş bir çeşidi olan Su-30SM2, Ocak 2022'de hizmete girdi ve mevcut AL-31 motorlarının ömrü sona erdiğinde tüm filonun bu standarda yükseltilmesi bekleniyor.

Yeni motorun dayanıklılığı arttırıldı, ayrıca; üç boyutlu itme vektörleme yetenekleri ile uçağın manevra kabiliyetini arttırmaktadır.

Su-27SM2/SM23: 24 Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Hayır

Geliştirilen en yetenekli Su-27 varyantı olan Su-27SM2/3, Su-35'in Irbis-E radarı ve daha güçlü AL-31F-M1 motorları ile Soğuk Savaş dönemi tasarımının geliştirilmiş halini temsil ediyor.

Su-27SM2'ler, hizmete girdikten sonra aynı standarda modernize edilen eski Su-27'lerdir ve 12 eski Flanker'a bu tür yükseltmeler yapılmıştır.

Yeni radarların yanı sıra uçak, tamamen yeni aviyoniklere ve geniş bir yelpazede yeni silah türlerine erişime sahip oldu; bu, daha yüksek radar kesitleri, üçlü radarların olmaması ve önemli ölçüde daha düşük uçuş performansları ile sadece bazı açılardan Su-35 ile karşılaştırılabilir performanslar sağladı. 

Su-27SM2/SM23’leri; Su-35’lerin idamesi olarak da değerlendirebiliriz.

Su-30M2: 19 Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Hayır

Su-35 üretimine geçmeden önce Komsomolsk-on-Amur Uçak Fabrikasında inşa edilen son Su-30 avcı uçağı varyantı olan Su-30M2, bu tesisin Su-35 seri üretiminden önceki boşlukta üretim hatlarını durdurmasını önlemek için 20 Uçak sipariş edildi ve öncelikle eğitim rollerinde hizmet vermektedir.

Tesis, 1997'de Çin siparişleriyle finanse edilen özelleştirilmiş Su-30MKK ve ardından Su-30MK2 ile başlayan, yaklaşık 15 yıldır ihracat için Su-30'lar inşa ediyordu.

Su-30M2’ler, Çin, Venezuela, Vietnam ve Uganda'ya satılan Irkutsk fabrikasında inşa edilen Su-30MKI ailesine daha ucuz bir alternatif oldular.

Rus Hava Kuvvetleri, yeni savaş uçakları tedariğine yatırım yapılmaması nedeniyle 2010'ların başında Su-30M2 hizmete girene kadar benzer özelliklere sahip bir uçağı sahaya sürmedi, bu da bunun Soğuk Savaş sonrası bir avcı sınıfından bir filonun ilk satın alınması olduğu anlamına geliyor.

Uzatılmış menzilli iki kişilik bir uçak olan Su-30, başlangıçta Sovyet filosunda MiG-25'in yerini alacak bir önleyici olarak geliştirildi, ancak Çin ve Hindistan'dan gelen özel konfigürasyon gereklilikleri nedeniyle çok amaçlı bir avcı uçağı haline geldi.

Su-24M/M2: 76 Aircraft 

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Evet

Daha önce Rus Hava Kuvvetlerinde en çok sayıda tek havadan yere taarruz uçağı olan Su-24M, 2010'larda Su-30SM ve Su-34 ile değiştirilerek hızla hizmet dışı bırakıldı.

Kalan uçaklar, 21. Yüzyıl aviyonikleri, gelişmiş standoff silahları ve elektronik harp sistemleri ile büyük ölçüde modernize edildi.

Su-24M’ler, 2015'ten itibaren Suriye'deki muharebe operasyonları için yoğun bir şekilde konuşlandırıldı, ancak Ukrayna Silahlı Kuvvetleri tarafından kurulan çok daha yetenekli hava savunma ağına karşı büyük ölçüde Ukrayna savaşından geri çekildiler.

Su-34 üretimi devam ederken, kalan tüm Su-24M’lerin önümüzdeki on yılın sonundan çok önce emekliye ayrılmaları bekleniyor.

Su-24M, dünyanın en büyük hava kuvvetlerinden birinde faaliyet gösteren son değişken eğimli kanatlı avcı uçağıdır ve diğer savaş dışı Su-24 gövdeleri, Rus filosunda özel keşif uçağı olarak hizmet vermektedir.

Su-27SM/Su-33: 53 (35/18) Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Hayır

Su-27SM, Rus ekonomisi ve savunma bütçesi 1990'ların krizlerinden yavaş yavaş toparlanmaya başladığında, 2000'lerde takip edilen Su-27 filosunun bir kısmı için oldukça muhafazakâr bir yükseltmeyi temsil ediyordu.

İyileştirmeler arasında uydu navigasyon sistemlerinin entegrasyonu, sıvı kristal ekranlar ve yeni bir radar ve uçuş bilgisayarı yer aldı.

Uçaklar, güdümlü bombalar ve Kh-31 seyir füzeleri ile uyumlu hale getirildi, bu da onları önemli ölçüde daha çok yönlü hale getirdi ve daha fazla silah taşıyabilmeleri için gövdeleri, kanatları ve iniş takımları güçlendirildi.

İlk uçaklar 2004 yılında hizmete girdi ve o sırada paket, Su-27'nin hizmet ömrünü 2015'ten itibaren beşinci nesil avcı uçaklarıyla değiştirilene kadar uzatmayı amaçlıyordu.

Ancak beşinci nesil bir filo bu on yılda gerçekleştirilemedi ve Su-27'lerin 2030'dan önce emekliye ayrılması bekleniyor.

1990'larda hizmete giren Su-33, uçak gemilerinden konuşlandırılmak üzere optimize edilmiş bir Su-27 türevini temsil ediyor ve Su-27SM'ye çok benzer pek çok aviyonik iyileştirmeye sahip.

Su-30MKK ve Su-37 gibi daha gelişmiş tasarımlar yalnızca ihracat için geliştirildiğinden, o zamanlar Rus Hava Kuvvetleri'ndeki en yetenekli savaş uçağı olarak kabul ediliyordu.

Su-27: 30 Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Evet

ABD Hava Kuvvetleri'nin F-15C/D'leri ile kafa kafaya gitmek ve onları geride bırakmak için tasarlanan Su-27, son 30 yılda inşa edilen neredeyse tüm Rus avcı uçaklarının Su-27’den türetilmiş varyantları ile neslinin en etkili savaş uçaklarından biri olmaya devam ediyor. 

SSCB'nin dağılmasından sonra ABD Hava Kuvvetleri, Belarus üzerinden Su-27'lere erişim sağlarken, ABD F-15'leri tatbikatlar sırasında Rus Hava Kuvvetleri Su-27'lerine karşı uçtu.

Amerikan gözlemleri, sürekli olarak, Su-27'nin havadan havaya muharebede F-15'ten ve dolayısıyla bir Batı hava kuvvetleri tarafından sahaya sürülen herhangi bir savaş uçağından çok daha yetenekli olduğunu gördü.

Zamanı için devrim niteliğinde bir savaş uçağı olan temel Su-27, bugün artık eskimiş bir tasarım olarak kabul ediliyor ve 2025'ten önce Rus Hava Kuvvetleri'nden aşamalı olarak çıkarılması bekleniyor.

Ukrayna Hava Kuvvetleri kendi Sovyet yapımı Sınırlı yetenekli Su-27'leri Rus savaş uçaklarına karşı kullanmaya çalıştığı ve ezici kayıplarla sonuçlanan kötü sonuçlarla karşılaştı.

Menzili ve manevra kabiliyeti açısından hala etkileyici olmasına rağmen, Su-27'nin özellikle 1980'lerin aviyonikleri, 2020'lerin standartlarına göre hava muharebesinde arzulanan çok şeyi karşılayamıyor.

Su-25M

Su-25M: 192 Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Evet

Sukhoi Su-25, Sovyetler Birliği'nde Sukhoi tarafından geliştirilen ses altı, tek kişilik, çift motorlu bir jet uçağıdır. Sovyet Kara Kuvvetlerine yakın hava desteği sağlamak için tasarlanmıştır. İlk prototip ilk uçuşunu 1975'te yaptı.

ABD A-10 ile eş amaçlı bir uçaktır.

1990'ların başında, modernize edilmiş versiyonları ve özel roller için geliştirilmiş varyantları hizmete girdi.

En fazla sayıda Su-25'i kullanan Rus Hava Kuvvetleri, eski uçakları Su-25SM varyantına yükseltmeyi planladı, ancak finansman eksiklikleri bu ilerlemeyi yavaşlattı.

Rusya’nın Ukrayna savaşında yakın hava desteği amaçlı en çok kullandığı uçaktır.

MiG-35: 6 Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Hayır

MiG-29 orta ağırlıklı avcı uçağının geliştirilmiş bir türevi olan MiG-35, Sovyet sonrası Rus Hava Kuvvetleri tarafından hizmete alınan ağır olmayan tek avcı uçağı sınıfını temsil ediyor. 35 uçağın ilk üretim partisi defalarca duyurulsa da, daha fazla teslimat için beklentiyle yalnızca altı tanesi teslim edildi.

Bu, Rusya Savunma Bakanlığı’nın hem inşası hem de işletmesi daha maliyetli olmasına rağmen daha uygun maliyetli olduğu düşünülen Su-27 tasarımına dayalı ağır siklet avcı uçakları edinmeye yönelik çok daha fazla ilgisinin doğrudan bir sonucu olmuştur.

MiG-29, Soğuk Savaş sırasında, Varşova Paktı'nın çöküşüyle Orta ve Doğu Avrupa'da NATO ile cephe hatlarına yakın konuşlandırılmak üzere geliştirildi.

MiG-35, ihracat pazarlarında popülerliğini kanıtlamış olan ve aşamalı dizi radar, yeni motorlar, artırılmış yakıt kapasitesi ve beşinci nesil seviye aviyonik ve silahlardan yararlanan gelişmiş MiG-29M ile yakından ilişkilidir.

MiG-35, daha büyük bir füze taşıma kapasitesi ve bir AESA radarının entegrasyon seçeneği dahil olmak üzere bu özellikleri daha da geliştiren, oldukça geliştirilebilir bir uçaktır.

Bu uçak için üç boyutlu itme vektörleme motorları geliştirildi, ancak maliyetleri düşürmek için üretim varyantlarına entegre edilmedi.

Daha fazla maliyet düşürme niyeti, Rus hizmetindeki MiG-35'lerin AESA radarları gibi gelişmiş seçeneklerden yararlanmadığı anlamına geliyor.

MiG-35’ler yurtdışı satış başarırıs yakalayamazlarsa ön cephe rollerinde yalnızca kısa bir hizmet süresince kalacaklar ve seri üretim ilk altı uçağın ötesine geçmezse muhtemelen bir eğitim uçağı rolüne büründürüleceklerdir.

MiG-29KR/KUBR: 23 Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Hayır

Rus Donanması; uçak gemisi operasyonları için tasarlanan MiG-29M'nin bir türevi olan MiG-29KR’ı, Hindistan'ın kendi donanması için çok daha fazla sayıda uçak sipariş etmesinin ardından tek taşıyıcısı Amiral Kuznetsov için satın aldı.

Rus Donanması başlangıçta başka bir Su-27 türevi olan Su-33'ün modernize edilmiş varyantlarını tercih etse de, Çin'den Su-33 için yeterince sipariş gelmemesi ve Hindistan'ın daha küçük MiG-29K'yı tercih etmesi nedeniyle MiG-29KR’yi tercih etti. Bu, nispeten küçük bir Su-33 siparişi için üretime başlama maliyetlerinden kaçınmasına olanak sağladı.

MiG-29K, daha yeni gövde malzemeleri, aviyonikler, motorlar ve silahlarla Sovyet yapımı MiG-29'lardan çok daha yeteneklidir ve bu onu 21. Yüzyıl savaşları için oldukça uygun hale getirmektedir, ancak yine de Su-27'lerden çok daha düşük bir dayanıklılığa ve daha küçük radara sahiptir.

MiG-29SMT/UBT: 17 Uçak 

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Hayır

MiG-29SMT, çoğu depoda monte edilmemiş halde kalan, depoda Sovyet yapımı MiG-29'lar için bir yükseltme paketi olarak geliştirildi ve başlangıçta Rus MiG-29 filosuna uygulanması amaçlandı.

En son 2020'lerde Suriye ve Hindistan’a ihracat için depodaki bu MiG'ler modernize edilmek suretiyle kullanılmış olmalarına rağmen, tamamının modernizasyonu planları bütçe kısıtlamaları nedeniyle iptal edildi.

2000'li yıllarda Cezayir'e satılan MiG-29SMT'ler, yeni inşa edilmiş uçak gövdeleri olmadıkları ve düşük kaliteye sahip oldukları gerekçesiyle, daha sonra Su-30MKA'ların sipariş edilmesi ve ardından yeni MiG-29M siparişleri verilmesi nedeniyle önemli ölçüde reddedildi.

Cezayir için inşa edilen MiG-29SMT'ler, büyük ölçüde eğitim rollerine düşürülmelerine rağmen, Rus Hava Kuvvetleri tarafından operasyonel kullanım için kabul edildiler.

Uçak, iyileştirilmiş bir yakıt kapasitesine hem daha güçlü hem de yakıt açısından daha verimli olan yeni motorların yanı sıra çok daha iyileştirilmiş aviyonik ve sensörlere sahiptir.

MiG-29/MiG-29UB: 70 Uçak

Ukrayna Savaşında Kullanımı: Hayır

MiG-29 filosu, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bu yana en derin kesintilerden bazılarıyla karşı karşıya kaldı ve 1991'de yaklaşık 800 tanesi hizmetteyken, her yıl onlarcası daha filoya katılacakken, bugün Rusya'nın gökyüzünde sadece yüzde 100 adet civarında çoğunluğu modernize edilmemiş MiG-29 mevcut. Uçağın, daha ağır avcı sınıfları lehine hızla hizmet dışı bırakılmaya devam etmesi bekleniyor.

Orijinal MiG-29, zamanının manevra kabiliyetinde bir dünya lideri olmasına rağmen, 21. Yüzyılın ağ merkezli savaş alanlarına pek uygun olmayan aviyoniklere ve Rusya'daki çoğu hava savunma görevi için çok sınırlı bir menzile sahiptir.

MiG-29 savaş uçakları yine de potansiyel olarak tehlikelidir ve derme çatma pistlerden hareket edebilir, neredeyse tüm rakipleri önleyebilir ve itme vektörüne güvenmeden dünyanın en yüksek manevra kabiliyetini sergileyebilir.

Görüş mesafeleri içinde çok yüksek açılarda angajmana girebilme kabiliyetine sahip dünyadaki ilk savaş uçaklarından biri olarak, cephe rollerinden aşamalı olarak çıkarılmalarına rağmen, MiG-29’ların 2030'lara kadar ve potansiyel olarak çok daha uzun süre Rus Hava Kuvvetlerinin yedekdeki operasyonel savaş uçaklarının önemli bölümünü oluşturması bekleniyor.

Kaynakça:

1. MiG-31K Kinzhal Hipersonik Füze ile Patriotları Vurdu

https://strasam.org/savunma/havacilik-ve-uzay-sanayii/mig-31k-kinzhal-hipersonik-fuze-ile-patriotlari-vurdu-2002