Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi Neden Uygulanmalıdır?

Toplam Kalite Yönetimi (TKY)'nin diğer yönetim sistemlerinden en önemli farkı, her çeşit örgütü daha mükemmele götürebilecek bir yaklaşım olarak kabul görmesidir. Bu kabulün altında yatan en önemli neden, kurumların gereksinimlerini, geleneksel yaklaşımlardan çok farklı bir boyutta değerlendirerek oluşturduğu düşünce tarzı, yani felsefesidir. Çünkü bu felsefenin özelliklerini her çeşit örgütün yapısına uyarlamak olanaklıdır.

Japonların başlatarak dünyaya yaydığı, örgüt hedeflerine erişmekte edindiği büyük başarısı ve neden olduğu verimlilik artışı yüzünden ABD ve bazı Avrupa ülkelerinin uygulamada Japonları takip ettiği TKY, tarihçesinde daha çok üretim alanında uygulanmıştır. Hizmet alanlarında, özellikle de eğitim alanında uygulanması gün geçtikçe önem kazanmıştır. TKY’nin uygulanması çalışanların eğitimiyle başlamakta ve bütün çalışanların sürekli eğitimi ile devam etmektedir. Bu bağlamda eğitim sektöründe TKY, belki de öncelikli incelenmesi gereken bir konudur.

Bu yazımda TKY'nin anlamı açıklanmakta; TKY felsefesinin eğitim alanındaki önemi vurgulanmakta ve TKY’nin eğitim alanındaki yeri ve katkıları tartışılmaktadır.

Toplam Kalite Yönetimi Nedir?

TKY'nin ne olduğunu ve ne olmadığını ortaya koymak konunun gelişimi açısından yararlı olacaktır.

TKY, salt iş dünyasında veya sanayi şirketlerinde kullanılabilecek, onlara özgü bir şey değildir. Bir yönetimin söz konusu olduğu her yerde kullanılabilir.

TKY, en ekonomik düzeyde tam bir müşteri doyumunu sağlayacak ürün ve/veya hizmet üretebilmek için her örgütteki çeşitli grupların kalite geliştirme, kaliteyi koruma ve kalite iyileştirme çalışmalarının bütünleştirilmesi için etkili bir sistemdir.

TKY, ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi, müşteriye satış sonrası hizmetlerin sunulması için kullanılan sistematik bir yöntemdir. TKY yalnızca kalite çemberleri ya da verimlilik iyileştirme programı değildir; kuruluş genelinde toplam olarak müşteri odaklı kültürü oluşturan bir sistemdir. 

TKY, iç ve dış müşteri beklentilerinin aşılmasını temel amaç olarak alan, çalışanların yetkilendirilmesini ve takım çalışmaları ile tüm süreçlerin sürekli olarak iyileştirilmesini hedefleyen bir yönetim felsefesidir.

Yukarıda yer alan ifadelerin özünde herhangi bir örgütteki çalışmaların verimlilik ve müşteri odaklı bir şekilde yürütülmesi gerektiği vurgulanmaktadır. TKY, gelecekte yeni ve başka terimlerle yer değiştirebilecektir, ancak mükemmellik arayışı değişmeyecektir.

Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi Neden Önemlidir?

Günümüzde küresel pazarda yoğun bir rekabet yaşanmaktadır. Bu rekabette iş dünyasının beklentilerini karşılayabilecek nitelikte öğrencilerin yetiştirilmesi giderek önem kazanmaktadır. Eğitim sistemi nitelikli mezunlar (çıktılar) vermede başarısız olursa, bu başarısızlığın faturasını ya kurumlar yeniden eğitim için milyarlar harcayarak ya da toplum, kalitesiz mal ve hizmetlere katlanarak ödeyecektir. Uzun yıllardan beri kamu kurum ve kuruluşları ile özel işletmeler istedikleri niteliklere sahip çalışan bulmakta güçlükle karşılaşmaktadırlar. Yüksek öğretimden mezun olan gençlerin neredeyse üçte birinin işsiz kaldığı ülkemizde nitelikli işgücünün bulunamaması, eğitim kurumları hakkında kaygıların artmasına neden olmaktadır. Belirli becerileri kazanmış, kendini işine adayan bir işgücüne sahip olmak isteniyorsa, kalite kavramı işletmelerden önce eğitim kurumlarında ele alınmalı ve tartışılmalıdır. Çünkü kaliteli bir ürün ve hizmet ancak iyi bir eğitim ile olanaklıdır. TKY'nin temellerini oluşturan W. Edwards Deming kaliteli mal ve hizmet üretiminde eğitimin anahtar bir rol oynadığını ifade etmektedir.

Eğitimde değişim ve yenileşmeler, yalnız tepeden hazırlanan emir ve planlarla gerçekleştirilemez. Etkili okulların özellikleri incelendiğinde, bu okullarda kültürün önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir. Bu bağlamda, söz konusu değişiklikler, okul kültürü içindeki değişmeleri de içermelidir. TKY anlayışı temelde yeni bir kültür ve felsefeyi gerekli kılmaktadır. Kaliteli bir okul oluşturmak, başka bir deyişle eğitimde Toplam Kalite Yönetimi, güçlü bir ortak kültürü beraberinde getirir.

TKY Eğitimde Nasıl Uygulanabilir?

Kalitenin farklı tanımları arasında, eğitimin kullanma amaçlarına uygunluğu ve öğrenciler ile mezunları bekleyen iş dünyasından oluşan müşterilerin isteklerinin yerine gelmesi de bulunmaktadır. Kalite kavramının tanımını eğitim örgütlerine uyarladığımızda şu tanım yapılabilir. Eğitimde kalite, eğitim etkinliklerinin her aşamasında ve eğitim sürecini etkileyen tüm ögelerinde, öğrenci ve iş dünyasından oluşan müşterilerin gereksinimlerini ve beklentilerini etkili ve uygun olarak, en ekonomik şekilde karşılamaktır.

1989 yılında öğrenciler ve veliler arasında yapılan bir araştırmada, eğitimde kalite göstergeleri;

­ Mezuniyette yüksek puanlı üniversitelere girme olanağı veya kolay iş bulunması,

­ Geniş bir ders ve program çeşitliğinin öğrencilere sunulması,

­ İleri teknolojiye sahip laboratuar ve kütüphane olanaklarının bulunması,

­ Araştırma ve eğitime eşit ağırlık verilmesi olarak belirlenmiştir.

Bu ölçütleri; mevcudu az olan sınıflarda ders yapmak, mezunların ilk işe başlamalarında yüksek maaş alabilmeleri ve eğitim kadrosunun öğrencilerine sınıf dışında da zaman ayırmaları konuları izlemektedir.

Eğitimde kalite tanımı ve araştırma bulguları incelendiğinde, eğitimde kaliteyi etkileyen iki önemli faktörün olduğu söylenebilir. Bu faktörleri iç ve dış faktörler olarak değerlendirmek olanaklı görülmektedir.

Eğitimde Kaliteyi Etkileyen Faktörler

Eğitim kurumları kendi hedef, strateji ve planları doğrultusunda iç faktörlerle dış faktörlerin gereksinimlerini karşılamayı hedeflemektedir. Eğitim kurumlarındaki iç faktörlerin, toplumun beklediği kaliteyi sağlayabilmesi için birçok çalışmayı bir arada düzenlemesi zorunludur. Bu çalışmalar şu konuları kapsamalıdır:

­ Takım çalışmaları,

­ Değişim, yaratıcılık,

­ Moral, motivasyon,

­ Öğrenme (bilgi-beceri),

­ İletişim,

­ Sürekli alıştırma,

­ İşbirliği,

­ Ortam hazırlama,

­ Sorumluluk alma,

­ Değerlendirme.

Eğitim kurumlarında TKY’nin uygulanabilmesi için, öncelikle üst yönetimin konu ile ilgili eğitim alması ve uygulamaya destek vermesi gerekmektedir. TKY uygulaması için, eğitim kurumlarında görevli yöneticiler, personeline güven duyma ve kalite konusunda bazı yetkileri devretme durumundadır. İkinci koşul öğretmenlerin, öğretim görevlileri ve öğretim üyelerinin, uzmanların ve diğer çalışanların eğitimi ve katılımı ile ilgilidir. Bu koşullardan sonra karşılıklı güvenin sağlanması gelmektedir. Bir başka gereklilik, yapılan iş ile ilgili her çalışanın onur duyması ve TKY’ye inanmasıdır. Bütün bu çalışmalar sonucunda esnek ve yaratıcı düşünme gelişmekte, sürekli gelişim bilinci amaç olmakta ve dolayısıyla örgüt kültürü değişmektedir. 

Eğitimde kaliteli insan gücünün yetişmesini sağlayacak en önemli öge öğretmendir. O halde eğitim kurumlarının verimliliği büyük ölçüde öğretmen kalitesine bağlı görülmektedir.

TKY'nin Sağlayacağı Yararlar Nelerdir?

Eğitimde TKY'nin uygulanması ile sağlanacak yararlar şunlardır:

• ­TKY'nin uygulandığı okulların öğretmenlerinde görülen belirgin olumlu özellikler vardır. Uygulamanın etkisi ile öğretmenlerin daha fazla profesyonel bilgiye sahip oldukları izlenmiştir. Ayrıca, hemen her öğretmenin alanındaki yeterliğinin artması ve TKY'nin gerektirdiği sürekli gelişme sonucunda özel yeteneklerini geliştirmesi ortaya çıkan önemli bir bulgudur.
• ­TKY uygulamalarının olumlu bir sonucu da, öğretmenlerin sabır, güven ve daha fazla çalışma ile ilgili kişisel özelliklerini geliştirmeleri konusundadır. Diğer yararlar arasında; yeni teknolojilerin kullanılması, eğitimde görsel araçlardan da faydalanılması ve değerlendirme yöntemlerinde özel tekniklerin kullanılması bulunmaktadır.
• ­Kalite hakkında yapılan çalışmalar, TKY ile öğrencilerde de olumlu değişiklikler olduğunu göstermektedir. Bunlar arasında; yüksek başarıya duyulan istek, sevgi ve saygının artması, eğitim konularının sevilmesi, konular hakkında ayrıntılı bilgi edinmeye karşı oluşan istek ve etkili çalışma sistemlerinin anlaşılması bulunmaktadır. 
• ­Ayrıca öğrenciler; akademik bilgi kaynaklarını tarama ve kütüphane çalışması yapma, problem çözme tekniklerini geliştirme, iş ortamlarında oluşan fırsatları değerlendirme, değişik alanlardaki bilgileri sentezleme ve takım olarak çalışabilme konularında beceriler edinmişlerdir. Öğrencilerin iletişim ve analiz yeteneklerinin gelişmesi kaydedilen yararlı özellikler arasındadır. 
• ­Diğer alanlara göre daha esnek düşünmeye yatkın personelden oluşan eğitim kurumlarında TKY'nin uygulanmasında ve personelin kendi çözümlerini üretmesinde serbest olmaları ve yaratıcı kişilerin yönetim tarafından güdülenmeleri çok önemlidir. Kontrolün bütün süreçlere ve işlemlere uygulanması ve standartların sürekli geliştirilmesi gerekliliği de her alanda önde gitmesi gereken eğitim kurumları için güdeleyici, itici bir güç olacaktır. Bürokratik işlemler yerine toplantılara verilen ağırlık ise, kişisel ilişkilerin geliştirilmesi için yararlıdır. 

Sonuç

TKY'nin uygulanması; genel eğitimin kalitesini arttırmakta, eğitim konularında ve programlarında çeşitliliği ve esnekliği geliştirmekte, öğrenci ve öğretmenlerin sürekli yaratıcı olmaları ve gelişmeleri yönünde güdelemektedir. Ayrıca, TKY eğitim alanındaki yeni teknik ve donanımın kullanımını desteklemekte, yöneticilerin ve öğretmenlerin uzun vadeli düşünebilme yeteneğini geliştirmekte ve gerektiğinde sahip olunan esnek düşünme ve hareket yeteneği nedeniyle kısa sürede eyleme geçmelerine yardımcı olmaktadır. 

Gelecekte bugüne oranla daha ağır uluslararası rekabeti yaşayacak olan Milli Eğitim Bakanlığı personel, öğretmen ve öğrencilerini sürekli değişen ve gelişen koşullara uygun bilgi ve becerilerle donatabilmesi için, eğitim sisteminin en stratejik parçası olan okul ve diğer eğitim kurumlarında Toplam Kalite Yönetimini etkili olarak uygulayabilir ve uygulamalıdır.

Kaynakça

ARGUN, Tanju. “Toplam Kalite Yönetimi.” Executive Excellence.

BOZKURT, Rıdvan.” “Eğitimde Toplam Kalite Üzerine.” Anahtar Dergisi. Sayı:105.

GLASSER, William. Okulda Kaliteli Eğitim. Çev.: Ulaş Kaplan. Beyaz  Yayınları.

GÜLTEKİN, Yıldız ve Kadir Ardıç. Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi.ttps://dergipark.org.tr/en/download/article-file/301065

PINAR, İge. “Eğitimde Toplam Kalite Yönetiminin Sağlayacağı Yararlar.” Anahtar Dergisi. Sayı: 98.

ŞİŞMAN, Mehmet. “Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi ve Kültür.” Eğitim ve  Bilim. sayı: 85.

ÜNAL, Semra. “Eğitim-Kalite-İstihdam.” Anahtar Dergisi. Sayı:105.