Nasıl Etkili Ders Çalışılır?

Herkesin farklı yetenekleri vardır, bu nedenle sizin için neyin işe yarayıp neyin yaramadığını belirlemek önemlidir. İlk olarak ne tür bir öğrenci olduğunuzu ve hangi çalışma tekniklerinin sizin için en uygun olduğunu keşfetmelisiniz.

Uygun çalışma alışkanlıkları, çalışma zamanınızın etkili kullanımı için bir zorunluluktur. Eğer burada açıklanan, kanıtlanmış yöntemleri uygulayacak olursanız, çalışma zamanınızı daha etkili kullanabilirsiniz.

Etkili Ders Çalışma Koşulları Nelerdir?

Öğrenme, durup dururken ortaya çıkan bir olgu değildir; planlı bir etkinliktir. Çalışma hazırlığı için harcadığınız zaman, öğrenme açısından iyi bir yatırımdır. Çalışmaya başlamadan önce, en azından yapmanız gereken üç şey vardır: Öncelikle çalışmaya karşı olumlu bir tutum geliştirmelisiniz; daha sonra, çalışma için her gün belli bir saat belirlemelisiniz; üçüncü olarak da mutlaka belli bir yerde çalışmalısınız.

1. Çalışmaya karşı olumlu tutum geliştirilmelidir.

Tutum herhangi bir görüşe, nesneye, insana karşı eğilim olarak tanımlanabilir. Çalışmaya karşı geliştirdiğiniz tutum, sizin ne kadar öğreneceğinizi etkiler. Öğrenmeye başlamadan önce, çalışmaya karşı olumlu bir tutum geliştirmelisiniz. Kişi neyi, niçin çalışması gerektiğini bilmelidir. Hedeflerin varlığı çalışma isteğini artırır. Çalışmaya karşı olumsuz tutuma sahipseniz öğrenmeniz çok sınırlı kalacaktır. 

2. Çalışma zamanı belirlenmelidir.

Eğer, etkili çalışma alışkanlıkları geliştirecek olursanız, kendi kendinize doygunluğa ulaşabilirsiniz. Her gün çalışma için, kendinizce, değişmez bir çalışma saati belirlemelisiniz.Sizin için en uygun çalışma saati nedir? Bu size ve çalışma düzeninize bağlıdır. Etkili çalışma için iki zamana gereksiniminiz vardır.

Önce, sınıfta tartışılacak konuyu çalışmak için, dersten önce belli bir saat belirleyin. Bu saat her gün aynı kalmalıdır.

İkinci olarak da, sınıfta tartışılan konuyu gözden geçirmek üzere, her gün için belli bir saat saptayın. Okuduğunuz ya da dinlediğiniz bilgilerin büyük kısmı 24 saat içinde unutulmakta ya da kaybolmaktadır.

Her gün çalışmak üzere belli bir saat belirlediyseniz, bu saate sıkı sıkıya uyun. Çalışma süresi bir oturum için 1-1,5 saatten fazla olmamalıdır. Düzenli molalar vererek yaptığınız 1-2 saatlik çalışma hiç ara vermeden yapılan 5 saatlik çalışmadan daha verimlidir.

Hemen yatmadan önceki saatlerde çalışmaya kalkışmayın. Bu durumlarda, çalışma saatinizin sonlarına doğru kendinizi uykuya kaptırabilirsiniz.

3. Çalışma için belli bir yeriniz olmalıdır.

Değişik yerlerde çalışmayın. Aynı zamanda, aynı yerde ders çalışmak, çalışmaya daha kısa sürede uyumunuzu sağlar. Çalışma masanıza yalnız ders çalışmak için oturduğunuzu hissetmelisiniz.

Çalışmak için, her zaman en uygun yeri bulmanız olası değildir; buna karşın elden geldiğince uygun olanını seçmeye çalışın. Her çalışmanızda; aynı masa, sıra ve sandalyeyi kullanın. Çalışma yeriniz sessiz ve rahat olmalı; ancak bu rahatlık sizi uykuya daldıracak kadar ileriye gitmemeli. Olabildiğince çevrenizdeki çeldiricileri ortadan kaldırın. Televizyon, radyo, çalışma konusuyla ilgili olmayan kitaplar; açlık, rahatsızlık veren giysiler çeldiricilerin örneklerini oluşturmaktadır. Aşırı sıcak ya da soğuk olan bir çalışma odası da sizin için önemli bir çeldiricidir. Eğer bu çeldiricileri ortadan kaldıramıyorsanız, bunları göz ardı etmeyi öğrenmelisiniz.

Seçtiğiniz yerdeki masanın, başına oturur oturmaz, çalışmaya başlamak için gerekli çabayı harcayın. Bu davranış, kısa bir dönem sonra sizin etkili çalışma alışkanlıklarınızın bir parçası olacaktır.

Etkili Çalışmayı Engelleyen Etkenler Nelerdir?

­ Müzik eşliğinde çalışmak,

­ Zorlanılan dersleri dışlamak,

­ Aşırı kaygıya (güvensizliğe) sahip olmak,

­ Yatarak (uzanarak) çalışmak,

­ Çalışma anında hayallere dalmak,

­ Sosyal medyada çok zaman geçirmek,

­ Uzayıp giden telefon konuşmaları yapmak,

­ Güdülenme eksikliği, isteksizlik,

­ Günlük ayrıntılara boğulmak,

­ Televizyona takılıp kalmak,

­ Dersler, konular hakkında yetersiz bilgi sahibi olmak,

­ Düzenli tekrarlar yapmamak,

­ Olumsuz arkadaş çevresine sahip olmak,

­ Okul iklimine karşı duyulan olumsuz algı,

­ Destekleyici olmayan aile yapısı,

­ Öğretmen ilgisizliği ve yanlı davranışları...

Örnek Bir Çalışma Yöntemi (TSOAT)

Etkili çalışma için önerilen planlı yöntemler, değişik adlarla anılır. Bu yöntemlerden biri beş basamak içeren, TSOAT'tır. Etkili bir sonuca ulaşabilmek için bu basamakların gerekleri, uygun biçimde sırasıyla gerçekleştirilmelidir. Bu basamaklar şu şekilde sıralanır.

T= Tarama

S= Soru sorma

O= Okuma

A= Akla getirme

T= Tekrar gözden geçirme

1. Tarama: 

Bu basamağın amacı; konunun, dersin ya da eğitimin genel kapsamını saptamaktır. Konuyu taramaya, dersin amacını okuyarak başlamalısınız.

Daha sonra, taramanıza devam edebilmek için, okuyacağınız, çalışacağınız kitabın, notun yazarı tarafından sunulan kolaylıklardan yararlanmalısınız.

- Bazı yazarlar, kolayca farkına varabilecek daha küçük birimler oluşturacak şekilde; konuyu, alt başlıklara; alt başlıkları da daha küçük alt başlıklara ayırırlar.

- Bazı yazarlar, konunun özünü yansıtacak şekilde her paragrafın başında ve sonunda kilit cümleler kullanırlar.

- Bir grup yazar, konunun bütününü yansıtacak şekilde özetlemeye gidebilir ve konu ile ilgili sorular verebilirler.

Bu üç kolaylıktan yararlanarak okuyacağınız, çalışacağınız konuyu hızla taramanız olasıdır. Bu tarama sonunda önemli görüşleri ortaya çıkarabilirsiniz.

Bazen yazarlar, böylesi yardımcılar vermekten kaçınabilirler. Bu durumda, ana fikirleri ortaya çıkarmak için konuyu inceden inceye gözden geçirmek zorunda kalabilirsiniz.

Özet olarak, "Tarama" işlemi için önce dersin amacı, daha sonra ana başlıklar, alt başlıklar ve alt başlıklar altındaki alt başlık okunur; eğer varsa, dersin sonundaki özet ve gözden geçirme soruları ele alınır; en sonunda da ana fikir cümlelerini çıkarmak için her paragraf hızla gözden geçirilir.

Tarama, size, konu içinde nelerin kapsandığı hakkında genel bir görüş verir.

2. Soru Sorma: 

Konuyu, dersi tarama işlemini bitirdikten sonra, kapsam hakkında, kendinizin yanıtlayacağı sorular hazırlamalısınız. Soru hazırlamak için izlenebilecek en güzel yol; her ana başlığı ve alt başlığı soruya dönüştürmektir. Bazı durumlarda, kendi hazırladığınız soruların hepsinin yanıtını, okuduğunuz konu içinde bulamazsınız; ama durum ne olursa olsun bu sorular size, çalışmanızın amacını göstererek yön verecektir.

3. Okuma: 

Yöntemin üçüncü basamağı, konuyu dikkatli biçimde okumadır. Bu basamakta kesinlikle, ikinci basamakta oluşturduğunuz soruların yanıtlarını bulmak için bir o paragrafa bir bu paragrafa atlama yapmayınız. Her paragrafı sırası geldikçe okuyun ve sorularınıza yeri geldikçe yanıt bulmaya çalışın. Her açıklamayı, dikkatli biçimde çalıştığınızdan emin olun. Konuyu, baştan sona, atlamadan okuyun.

Etkili okuma, etkinlik gerektirir. Bir ders notunu elimize aldığımızda çoğumuz, bir koltuğa oturur, kitabı dizlerimizin üzerine koyar ve gözlerimizle satırları izlemeye başlarız, Gözlerimiz etkinlik içinde olmasına karşın, beynimiz dinlenme halindedir. Bunun sonucu olarak, herhangi bir paragrafı okuyup bitirdikten sonra hiçbir görüşe sahip olmadığımız ortaya çıkar. Aklınız, susuz kalmış toprağın suyu emişi gibi, bilgileri ememez; bu iş için bilinçli çaba gerekir. Bilginin arkasından koşulup yakalanması gerekir.

Etkili okumanın diğer bir özelliği de hızla ilgilidir. Çoğumuz daha hızlı okuyabileceğimizi ve okuduğumuzu anlayabileceğimizi bildiğimiz halde, bundan kaçınırız. Genellikle, bize en kolay ve en rahat gelen tempoda yürümemiz gibi, okurken de en yeterliden çok, en rahat şekilde okumayı tercih ederiz. Normal bir öğrenci uyanık olmak ve biraz acele etmekle okuma hızını beşte bir ile üçte bir oranında arttırabilir.

Bunun için derslerinizden birini alın. Beş sayfalık bir bölümü normal hızla okuyacak şekilde kendinizi ayarlayın. Bu işin ne kadar zaman aldığına dikkat edin. Ertesi gün, ikinci bir beş sayfayı hızlanarak; ama anlayarak okuyun. Gözlerinizi satırlar üzerinde kısa mesafeler yerine uzun mesafeler almaya ve bir mesafeden ötekine hızla geçmeye zorlayın. Bazı kimseler, okuma hızlarını artırmak için roman ve diğer eğlenceli eserleri tercih ederler ve ancak yüksek okuma hızı bir alışkanlık haline gelince bunu ders çalışmalarına uygularlar. Etkili okuma, okuma hızınızı, okunan parçanın zorluğuna ve okuma amacınıza göre ayarlamanızı gerektirir.

Okuma anında yüksek sesle okuma, satırları parmakla izleme, birkaç satır okuduktan sonra tekrar başa dönme hızlı okuma için en büyük engeldir. Bu tür alışkanlıklara sahipseniz en kısa zamanda bunları bırakmalısınız.

4. Akla Getirme-Söyleme: 

Bu basamak, konuyu, kendi sözcüklerinizle, kitaba bakmaksızın anlatmanızı gerektirir. Bir paragraf ya da bölümü bitirince, arkanıza dayanın, kitabınızı bir yana bırakın yazarın söylediklerini, kendi sözcüklerinizle anlatın. Bu anlatımı yüksek sesle ya da içinizden yapabilirsiniz. Bu basamak dersi kavramanıza olanak tanır; çünkü önce okuduğunuz ondan sonra okuduklarınızı kendi kendinize söylediniz ve söylediklerinizi işittiniz.

Bu basamağın gereklerini yerine getirirken, konunun ana başlığına bir bakıp, daha sonra da, o başlık altında nelerin bulunduğunu hatırlamak size yardımcı olabilir. Burada, hatırlamanın yanında sözel açıklama çok önemlidir. Yani hatırladıklarımızı açık seçik anlatabilmemiz gerekir. Yoksa, düşünürken "hımm..., haa..., hatırlıyorum..., "Bu konuda her şeyi biliyorum" demek, yetmez. Hemen hepimizin bu konuda düştüğü en büyük tuzak; "Bu görüşle ilgili her şeyi biliyorum" sanısıdır. Eğer, doğru biçimde hatırlayabilirseniz, çalıştığınız konu ne olursa olsun, onu en iyi şekilde açıklayabilirsiniz.

5. Tekrar Gözden Geçirme: 

Tekrar gözden geçirme basamağı çok önemlidir. Bu basamakta harcayacağınız zaman, en azından tarama, soru sorma, okuma, akla getirme-söyleme basamaklarında toplam olarak harcadığınız zamana eşit olmalıdır. Tekrar gözden geçirmeye başlamak için, kitabınızı kapatın, çalıştığınız konuyu bütünüyle düşünün, bu süreç, "yansıtıcı düşünme" olarak adlandırılır.

Eğer yansıtıcı düşünme sırasında; açık seçik ve bütünüyle anlaşılmayan bir husus ortaya çıkarsa, tekrar okuma basamağına dönüp, konuyu bir daha okumalı ve yansıtıcı düşünme sürecini tekrarlamalısınız.

Yansıtıcı düşünmenin önemi kesinlikle göz ardı edilemez. Gerçek deney ortamlarında yapılan araştırmalar belli çalışma süresi içinde (ister 15 dakika, isterse 5 saat olsun) eğer zamanın yarısı veya üçte biri yansıtıcı düşünmeye ayrılırsa, öğrencilerin sınavlarda daha başarılı olduklarını ortaya çıkarmıştır.

Tekrar gözden geçirme basamağı kolaylıkla göz ardı edilebilir, çünkü düşünmek okumaktan daha zor bir işlemdir. Araştırmalar, insanların yeni öğrendikleri şeylerin büyük bir bölümünü, ilk sekiz saat içinde unuttuklarını göstermektedir. Bu kaybı önlemenin tek yolu "tekrar gözden geçirme" basamağında uygulama yapmaktır. Bunun için her çalışmada, yeni bilgiler edinmeden önce, eski bilgilerin tekrar gözden geçirilmesi gerekir.

Sonuç

Öğrenme, insanların bireysel farklılıklarına göre gerçekleşir. Her birimiz öğrenirken farklı duyularımızı daha etkin kullanırız. Kimimiz için görsel, kimimiz için işitsel uyaranlar daha etkilidir. Bunun doğal sonucu, herkesin en etkili ve verimli çalışma şekli kendisine özgüdür. Ancak etkili çalışmanın gerçekleştirilmesi için öncelikli üç koşul vardır. Bunlar;

- Olumlu tutum geliştirme,

- Çalışma zamanının belirlenmesi,

- Çalışma için uygun ortam ve yerin belirlenmesidir.

Etkili çalışma için önerilen yöntemlerden biri ise sırasıyla tarama, soru sorma, okuma, akla getirme-söyleme ve tekrar gözden geçirme süreçlerini içeren TSOAT'dır. Bu çalışma yönteminin her öğrencinin bireysel farklılıklarına göre değişiklikler yapılarak uygulanmasının başarı düzeyini arttıracağı değerlenmektedir.

KAYNAKÇA

AÇIKGÖZ, Kamile Ün. Etkili Öğrenme ve Öğretme. Kanyılmaz Matbaası, İzmir, 1996.

ADAMS, J.A. Learning and memory: An İntroduction. Ilinois: The Dorsey Press, 1976.

BEDOYERE, Quentin de la. Sorun Çözme Teknikleri. Çeviren: Doğan Şahiner. İstanbul, Rota Yayınları, 1997.

BLOOM, S.Benjamin. İnsan Nitelikleri ve Okulda Öğrenme. Çeviren: Durmuş Ali Özçelik. MEB Yayınevi, Ankara, 1979.

ERDOĞAN, İrfan. Verimli Ders Çalışma. T.İş Bankası Kültür Yayınları, 2006.

MACKAY, lan. Dinleme Becerisi. Ankara, İlk kaynak kültür ve sanat ürünleri, 1997.

https://web.ogu.edu.tr/zaltac/Sayfa/Index/24

ULUĞ, Fevzi. Okulda Başarı. Remzi Kitapevi, 2012.