Emekli Olacak Askerleri Sivil Hayatta Bekleyen Meslekler ve Fırsatlar
Sivil çalışma hayatına geçiş makul bir hazırlanma süresini gerektirecektir, sadece bizde değil tüm dünyada silahlı kuvvetlerden emekli olanların sivil çalışma hayatına geçişleri kolay olmamaktadır
Sivil yaşamdan askeri yaşama geçip, yıllarca silahlı kuvvetlere hizmet eden askeri personelin bir bölümü emekli olduklarında da iş hayatlarını sürdürmek isteyebilirler.
Bazıları kendi işlerini kuracaklar (detaylar için bknz. Ref.-1), bazıları da profesyonel meslek hayatlarını sivil yaşamda da sürdürmek isteyeceklerdir (detaylar için bknz. Ref.-2).
Elbette sivil çalışma hayatına geçiş makul bir hazırlanma süresini gerektirecektir, sadece bizde değil tüm dünyada silahlı kuvvetlerden emekli olanların sivil çalışma hayatına geçişleri kolay olmamaktadır (detaylar için bknz. Ref.-3). Sivil çalışma hayatına geçiş belirli bir adaptasyon sürecini ve hazırlığını gerektirmektedir. Emekli olacak TSK personeli sivil çalışma hayatına nasıl hazırlanmalı (Ref.-4), konulu makalemde bu konudaki görüşlerimi paylaşmıştım.
Bu makalede; emekli olacak askerleri sivil hayatta bekleyen meslekler ve fırsatlar ile ilgili görüş ve değerlendirmelerimi paylaşmak istedim.
1. Ticari Pilotluk
Ticari pilot olmak, TSK’dan emekli olan pilotların uçuculuk mesleklerini, macera ve seyahat sevgilerini sürdürmelerine olanak tanır. Maddi getirisi de son derece tatmin edicidir. Askeri uçuş deneyimine sahip pilotlar, havacılık becerileri, güvenlik bilinci, takım çalışması ve baskı altında karar verme yetenekleri konusundaki güçlü temelleri nedeniyle mükemmel ticari pilotlar olabilirler. Bu nitelikler, askeri pilotları güvenlik ve profesyonelliğin en önemli olduğu ticari pilotluk kariyerlerine geçiş yaparken iyi hazırlanmış ve son derece yetenekli kılar. Dünyanın her ülkesinde askeri pilotluktan ticari pilotluğa geçiş tercih edilir ve son derece kanıksanmıştır.
Askeri pilotlar TSK ile ilişiklerini kesmelerinin çok öncesinde kendi sosyal çevreleri bünyesinde çok sağlıklı bir adaptasyon sürecini de yaşarlar, yani TSK’dan emekli olup hemen akabinde ticari pilotluğa geçiş yapmaya karar vermiş olan bir askeri pilot; nerelere başvuracağını, sertifikasyon sürecini nasıl takip edeceğini hatta hangi şirketlere girerse ne kadar maaş ve olanak sağlayacağını vd. bilir. Onun ticari pilotluk kariyerine geçişte bu adaptasyon süreci çok yarar sağlamaktadır.
Ayrıca TSK Kuvvetleri (Hava, Kara, Deniz, TSK bünyesinden ayrılan Jandarma, Sahil Güvenlik) hatta Polis Gücü; bünyesinden ayrılan pilotların uçuş safahatlarını ve biriktirdikleri uçuş saatlerini resmi olarak belgelerler. Türkiye Sivil Havacılık Otoritesi tarafından da onaylanan bu belge askeri pilotların ticari pilotluğa hak ettikleri seviyelerden geçiş yapabilmeleri için ciddi bir katkı sağlar. Devletin yaptığı çok yerinde ve doğrudur. Bu olanağın pilotluk haricindeki meslek gruplarına da sağlanması uygun ve yerinde bir katkı olacaktır.
2. Uçak Bakım Uzmanlığı
Askeri pilotların ticari pilotluğun gelişmesine verdikleri katkıya benzer katkıyı sivil havacılığın ilk yıllarında askeri uçak bakımcılar da verdiler.
İlerleyen süreçte, dünya ile paralel, Türkiye sivil havacılığı da çok gelişti. Ancak sivil havacılıkta maliyet ön plandaydı ve her konuda verimlilik esastı.
Zaman içerisinde özellikle 1980’lerden sonra sivil havacılıktaki uçak bakım branşları birleştirildi, örneğin tüm gövde ve motor ile ilgili branşlar A&P (Airframe and Powerplant) ya da AMT (The Aircraft Maintenance Technician) örneğinde olduğu gibi genel gövde ve motor branşı altında toplanmıştır (Gövde, hidrolik, havalandırma, yakıt, elektrik), Genel Aviyonik branşının sorumluluğu altında tüm aviyonik sistemler (Autopilt, seyrüsefer, muhabere, radar, telsiz/komünikasyon vd.) toplanır. Bu özellikle hat bakımında (line maintenance) çok gereklidir. MRO&U (Maintenance, Repair, Overhaul and Upgrade) seviyelerine indikçe geri ve detay branşlaşma ve branşlar (rear specialists) oluşturulabilmektedir.
90’lardan itibaren askeri uçak bakım mesleğinde de branş birleştirme başladı ama devlete ait kurumlarda personel sayısına göre verimlilik, dolayısıyla personel yönüyle ekonomi çok ön planda değil, arızaların en kısa sürelerde faaliyeti daha önemliydi. Bunun bir önemli sebebi de özellikle fighter (av ve bombardıman) kategorisindeki uçakların sivil havacılıktaki yolcu ve kargo uçaklarına nazaran daha fazla sistemlere sahip olmaları ve bu sistemlerin arıza oranlarının da fazla olmasıydı.
Askeri uçak bakım teknisyeni olarak emekli olan uzmanlar; sivil havacılık uçak bakımı kariyerlerine İlk etapta uçak teknisyeni yardımcısı olarak başlayıp, bu ortamdaki mesleğe aşina olup, akabinde A&P ve Aviyonik JAR sertifikalarını alıp, uçak bakım teknisyeni olarak sivil yaşamda da askeri yaşamdaki meleklerini sivil yaşamda da sürdürülebilirler.
Bu konularda, sivil hayatta bu süreci yaşayan, uçak bakım teknisyenliği yapan asker kökenli meslektaşlara danışılmasında, tavsiyelerinin alınmasında büyük yarar vardır.
Askeri uçak bakım teknisyenlerinden emekli olduklarında sivil yaşamda da mesleğini sürdürenlerin sayısı arttıkça; bu mesleği askeri yaşamdan sivil yaşama taşımak ve sürdürmek, aynen pilotlardaki gibi kanıksanacaktır.
3. Talaşlı İmalat ve Metal İşleme
Sanayi sektörlerinin tamamına hizmet eden, ülkemizde çok gelişmiş bir sektördür. Sanayileşmiş bölgelerimizde yoğun istihdam saylayan bir bir faaliyet alanıdır.
Bu sektörde özellikle uçak bakım imalat atelyelerinde çalışan imalat teknisyenleri iş bulabilirler, ancak diğer teknisyenlerin de bu alana sıfırdan girip, süratle uzmanlaşmaları mümkündür.
Özellikle; CNC makinelerin G kodlarının girilmesi, CAD/CAM kullanımı gibi konularda bilgilerini tazeleyip, kendilerini geliştirirlerse, bu sektörde iş bulma ve kalıcı olma fırsatlarını arttıracaklardır.
Uçak bakım teknisyenlerinin çoğunluğu meslek veya teknik lise mezunu oldukları için talaşlı imalat ve metal işleme konularına vakıftırlar. Bu alana adaptasyonları ve kendilerini geliştirmeleri zor olmayacaktır.
4. Teknik Ressamlık
Teknik ressam, tasarım fikirlerini mühendislik, imalat veya inşaat endüstrisinde kullanılabilecek şekilde detaylı planlara dönüştürmekle sorumludur. SolidWorks, AutoCad, Catia v.b. CAD/CAM yazılımlarına vakıf olabilmek bu mesleğin icrasında önemli ve gereklidir. Askeri yaşamda teknik alanlarda görev yapan hemen her ihtisasın rahatlıkla adapte olabileceği, değerli ve birçok endüstriyel sektörde çok geçerli bir mesleki disiplindir.
Bu alana hazırlığınızı kendi kendinize veya meslek kurslarına katılım sağlayarak yapabilirsiniz.
5. Bilgi Teknolojileri Uzmanı
Bilgi teknolojisi (BT) uzmanı, şirketler için bilgisayar sistemleri ve ağlarının bakımında kritik bir rol oynamaktadır. Donanım ve yazılımın sorunsuz çalışmasını sağlar, teknik sorunları giderir ve siber güvenlik tehditlerine karşı koruma sağlar. Askeri yaşamlarında bu mesleği icra edenler (ağırlıklı olarak MEBS-Muhabere Elektronik Bilgisayar Sistemleri subay ve astsubayları), disiplinli çalışma ahlakı, problem çözme becerileri ve hızla değişen ortamlara uyum sağlama yetenekleri nedeniyle sıklıkla BT rollerinde başarılı olurlar. Askeri deneyim, ayrıntılara gösterilen ilgiyi, siber güvenlik farkındalığını ve prosedürleri takip etme konusundaki kararlılığını daha da artırır.
BT departmanları büyük şirketlerin kendi bünyelerinde mevcuttur, küçük ve orta seviye şirketler ise bu hizmeti BT şirketlerinden satın alırlar.
Silahlı Kuvvetler bünyesinde BT mesleki disiplinlerini yürüten askerlerin emekli olduklarında uzun bir oryantasyon sürecine gerek duymadan adapte olabilecekleri bir sahadır.
Bilgi teknolojileri sektörü, emekli askeri personele fazla sayıda istihdam olanağı sağlayacaktır.
6. Veri Analisti
Veri analistleri, kuruluşların en bilinçli kararları almasına yardımcı olmak için verileri toplar, yorumlar ve sunar. Bunu yapmak için, yararlı içgörüleri ortaya çıkarmak amacıyla gelişmiş veri görselleştirme araçları ve istatistiksel yazılımlarla çalışırlar. Uçak bakım analiz ve uçak bakım kalite analiz uzmanları, güçlü analitik zihniyetleri, ayrıntılara verdikleri önem ve baskı altındaki verilerle çalışma deneyimleri nedeniyle veri analizi rolleri için çok uygundur. Askeri geçmişleri, disiplinli problem çözmeyi geliştirerek, verileri yorumlama ve çeşitli endüstrilerde bilinçli karar alma için değerli içgörüler elde etme konusunda ustalaşmalarını sağlar.
7. Proje Yöneticiliği
Proje yöneticileri inşaat, bilişim teknolojileri, makine tasarım ve imalatı, sağlık hizmetleri gibi çeşitli sektörlerdeki projelerin planlanmasını, yürütülmesini ve tamamlanmasını yönetir ve denetler. Görevleri, bu projelerin bütçe dahilinde ve programa uygun olarak hedeflerine ulaşmasını sağlamaktır. Birçok emekli asker, güçlü liderlik özellikleri nedeniyle proje yöneticisi olarak öne çıkarlar.
8. HVAC (Heating, Ventilating and Air Conditioning/ Isıtma, Havalandırma ve İklimlendirme) Uzmanlığı
Isıtma, havalandırma ve iklimlendirme (HVAC) uzmanları hem konut hem de ticari binalarda ısıtma ve soğutma sistemlerini kurar ve bakımını yapar. Birçok teknik alanlarda çalışmış olan emekli asker, HVAC alanına çok rahat uyum sağlayabilir ve bu alana askeri mesleklerindeki beceri ve deneyimleri de getirebilirler, bu da onları HVAC teknisyeni olarak kalifiye ve aranan biri haline getirir. Askeri eğitimleri onları HVAC endüstrisinde başarı için gerekli olan disiplin, problem çözme yetenekleri, uyum yeteneği ve güçlü bir iş ahlakı ile donatmış olacaktır.
9. Yarı İletken Ekipmanı Bakım Teknisyeni
Yarı iletken ekipmanları bakım teknisyenleri, yarı iletken üretim ekipmanlarının düzgün çalışmasını sağlamak için çok önemlidir. Bu rol, üretim verimliliğini korumak için herhangi bir ekipman sorununun teşhis edilmesini ve onarılmasını içerir. Uçak bakım aviyonik teknisyenleri (özellikle, radar, seyrüsefer, telsiz, ECM sistemlerinde bilgili ve tecrübeli olanlar), muhabere sistemleri teknisyenleri, araç elektroniği üzerinde çalışma deneyimi olan askeri teknisyenleri, çeşitli endüstrilerdeki yarı iletken ekipmanları bakım teknisyenliği kariyeri için genellikle çok uygundur. Karmaşık sistemlere olan aşinalıkları, sorun giderme becerileri ve kesin prosedürleri takip etme becerileri, onları bu kritik yarı iletken üretim rolleri için güçlü adaylar haline getiriyor.
10. Fabrika Müdürü, Direktörü
Fabrika direktörü fabrikalarda iş süreçlerinin uygunluğunu denetler. Direktör, işini yaparken üst yönetimin verdiği talimatları dikkate alır. Departmanların iç koordinasyonları, direktör tarafından sağlanır. Departmanlar arasında faaliyet zamanlamasının ve standart bütünlüğünün takibini yapar. Fabrikanın üretim hacmi ve ürün özellikleri, direktörün görev ve sorumluluklarını belirler. Fabrika direktörü sorumlulukları bakımından önemli bir konumdadır. Kararlarını etkili ve hızlı bir şekilde vermesi gerekebilir. Makine ustalarının, üretim personellerinin, operatörlerin, mühendislerin faaliyetlerinin uyumluluğu direktör tarafından kontrol edilir.
Askeri meslek hayatınızdaki yöneticilik bilgi ve tecrübeniz sizin özellikle büyük ölçekli fabrikaların direktörlüğüne rahat uyum sağlamanıza ve bu fabrikalara büyük katkı sağlamanıza olanak tanıyacaktır.
11. Dış Ticaret Uzmanlığı
Dış ticaret uzmanı; uluslararası piyasada ticaret yapan firmalar için ürün ve hizmetlerin satışına kadar olan tüm süreçleri yöneten kişidir. Dış ticaret uzmanları ürünlerin; tanıtım, pazarlama, satış, gümrük ve lojistik dahil olmak üzere tüm süreçlerini koordine ederler. Bir dış ticaret uzmanının sorumluluk ve aidiyet duygusunun gelişmiş olması, bireysel ve grup ilişkilerinde başarı göstermesi, satış ve pazarlama tekniklerine hakim olması, mevzuat bilgisine sahip ve yabancı dil biliyor olması gerekir.
Silahlı Kuvvetlerde ikmal, levazım vb. meslekleri icra edenlerin, sivil hayatlarında bu uzmanlık dalına rahat geçiş yapabileceklerini değerlendiriyorum.
12. Orta ve Üst Kademe Yöneticilik
Birçok TSK emeklisi şirketlerin orta ve üst kademelerinde yöneticilik yapmak için gerekli eğitim, bilgi, beceri ve tecrübeye sahiptir. Ancak, bu pozisyonlara geçişin belirli bir adaptasyon sürecini gerektirdiğini bilmek ve bu doğrultuda bir bireysel gelişim sürecine girmek uygun ve gerekli olacaktır.
13. Öğretim Üyeliği, Avukatlık, Doktorluk
Askeri meslek hayatlarında öğretim üyeliği, avukatlık, doktorluk vb. sivil hayatta da birebir geçerli meslekleri icra edenler; sivil hayatlarında aynı mesleklerini devam ettirebilirler.
Ancak, emekli olduktan sonra bu meslekleri seçenler de bu alanlarda kariyerlerini sürdürebilirler.
Kaynakça:
1. Emekli Olacak TSK Personeli Sivil Çalışma Hayatına Nasıl Hazırlanmalı?
2. TSK Emeklileri, Girişimcilikte Türkiye’ye Örnek Olabilecek Potansiyele Sahiptir
3. TSK Emeklilerinin Sivil Çalışma Hayatına Geçişleri Neden Zor Oluyor?
4. Emekli Olacak TSK Personeli Sivil Çalışma Hayatına Nasıl Hazırlanmalı?