Yaşamanın Kodları-1

Yaşamanın Sihirli Formülü:

Bu işin sihirli bir formülü var mı? Yaşamaktan bahsediyorum, öyle ahım şahım değil, standart bir yaşam. Sıcacık, sevgi dolu bir aile, Türkiye gerçekleri ve yaşam standardımız.

Şartları sıralayalım:

•Öncelikle herkesin karnı doyacak, ekmeğinden meyvesine, balığından arada da olsa etine tavuğuna gıda giderleri var.

•Herkese başını sokacak bir dam bulmalıyız ister kira, ister kendi mülkiyetinde, bunun bir maliyeti var. Ne kadar acaba?

•Boş evde oturulmaz, mobilyası, beyaz eşyası falan alınacak, halısı, yatağı, yorganı çarşafı, hepsi masraf ama illaki olacak.

•Elektriği, suyu, doğal gazı olacak, odunla kömürle ya da doğalgazla o ev ısınacak.

•Çamaşır yıkıyoruz, duş alıyoruz, bulaşık yıkıyoruz, deterjanı, sabunu, tuvalet kağıdından şampuanına temizlik malzemeleri gideri olacak.

•İletişim çağındayız, telefon internet masrafı olacak, dayılara gösterilebilecek bir telefon olsa yeter herhalde, ama interneti olsun mutlaka, o kadar da çağın gerisinde kalmayalım.

•Çocuklardan en az biri okullu desek, okul masrafları, servis masrafı olacak.

•Eh en az üç diyorlardı, ama masrafının altından kalkılmaz, biz ikincisi daha kundakta desek mamasından sütüne, bezinden oyuncağına masrafı çok, ama kokusu yeter, seve seve bakacağız.

•Arada sırada üstümüze başımıza da bir şeyler alacağız.

•Arada evde bir şeyler bozulur mutlaka, ampul patlar mesela, değiştirmek gerekir. Başka bir şey bozulmuşsa tamir ettirmek gerekir, hepsi masraf.

•Arada hepimiz hasta oluyoruz, doktordur, ilaç masraflarıdır, sigorta karşılasa da herşeyi karşılamıyor, bir miktar ilave masraf olacak. Hatta hasta olan baba olursa bunun aile ekonomisine olumsuz etkisi de olacak, ama bizim babamız sapasağlam, dirayetli, o yüzden sadece çocuklar, belki arada hanım için ilaç masrafı diyelim.

•Bir yerlere gidilecek illaki, işe bile gidiyor olsak demek ki yol masrafları olacak, kimi toplu taşıma, kimi taksi, dolmuş, kimi de özel araç masrafı yapmak zorunda, bakalım, duruma görev biz de bir bedel biçeceğiz bu masrafa.

•Arada eğlence de lazım değil mi, en azından bir çay bahçesi, bir pastane, ne bileyim, sinema tiyatro, belki bir restoranda akşam yemeği, bir pidecide hafta sonu, ya da hafta sonu piknik.

•Biraz da kenara köşeye bir birikim yapabiliyor olmak lazım sanırım. Hadi biriktirebildiğimiz kazandığımız paranın %5'i diyelim. Hayatta bin türlü hal var, biraz kenarda kötü gün paramız olsun.

Ana masraflar bunlar gibi.

Diğer Masraflar:

Başka? Tatildir, yattır, kattır, özel derstir, makyaj, estetik, botoks falan, ne bileyim içki, sigara, hatta günlük gazete, kitap, dergi yok, kuaför, berber vb. masrafları da yok kabul ediyorum. Büyüklerimize arada yardım etmemizi, belki camiye oraya buraya bağışlarımızı da yok diyelim, lotodur, totodur, milli piyangodur, belki de kumardır, at yarışıdır, böyle masraflar da yok.

Ailemiz standart bir aile, baba çalışıyor, anne evde, kundaktaki bebeğe bakıyor, çocuk okuyor, bebek de bütün gün uyuyor ya da ağlıyor. Eve tek bir maaş giriyor yani. Dört kişilik standart bir aile. Kalmadı ama orta direk bir ailemiz var diyelim.

Evimiz ya kira ya da bankadan kredi alınmış ve bir ev satın alınmış. Bankaya aylık kredi borcu ödeniyor. Bakacağız artık, gönlümüzden bir ev sahibi olalım artık diye geçiyor, olabilecek mi hesap gösterecek.

Tüm ev mobilyası ve beyaz eşyası da aynı şekilde banka kredisi ile alınmış olsun, ailelerimiz sadece düğün masraflarını karşılamış, ev eşyasını düzmek bize kalmış kabul edebiliriz.

Belki bir arabamız var, öyle lüks değil, ortalama bir araç, aile arabası, yine banka kredisi ile alınmış, sadece hafta sonları piknik yapmak için kullanılıyor, belki bayramlarda memlekete büyüklerin elini öpmek için. Bazen de ailece bir parka falan gidersek kullanılıyor. İşe giderken dolmuşla, ya da toplu taşıma ile gidiyoruz.

Çocuk standart devlet okulunda okuyor, tabii kısa mesafe de olsa az bir servis masrafı da var, gerisi kırtasiye masrafı, bir de cep harçlığı.

Annenin öyle ciddi bir masrafı yok, pek kaprisli değil, hanım hanımcık, evinde oturuyor, bebek bakıyor, güne falan da gitmiyor, gelen komşu olursa belki bir çay, çayın yanında da iki kurabiye ya da ev yapımı börek çörek.

Bebeğimizin biraz masrafı oluyor tabii ki, çocuk bezidir, mamadır, süttür, oyuncaktır.

Masraflar Gereği Çekilen Krediler, Geri Ödemeler:

Bir konuya daha açıklık getirip bakalım ne masraf çıkacak hesaplamaya çalışalım.

Bankadan aldığımız kredilerin geri ödemesi genellikle üzerine binen faizler katılarak bugünden belli bir oranda artırılarak yapılıyor. Krediyi geri ödediğimizde aldığımız kredinin iki üç katı para ödemiş oluyoruz. Hem de banka verdiği kredinin faizini biraz önden almış oluyor. Yani bugünkü banka kredileri sistemi bankalardan yana. Bu şekilde büyük paralar da kazanıyorlar, karlılık oranları çok yüksek çıkıyor.

Gelin biz hem hesap kolaylığı için hem de daha adaletli olduğunu düşündüğüm için bizim bankamızın her ay enflasyon oranında artacak şekilde geri ödeme istediğini düşünelim. Geri ödeme bedelleri bu şekilde ayarlanmış olsun. Yani bu ay yüz lira ödüyorsak ve önümüzdeki ay aylık enflasyon %5 ise, bir sonraki ayın ödemesi yüz beş lira olsun. Farazi olarak aylık gelirimizin de enflasyon oranında arttığını düşünürsek epey adil bir çözüm. Faiz hesapları falan karışık hesapları ileriye ötelemiş olacağız. Şu anda ödeyeceğiniz geri ödeme bedeli verilen kredinin vade süresine bölünmesi ile basitçe çıkacak.

Demek istediğim hesabımızı bir anlamda enflasyon ve mevsimlik etkilerden arındırılmış olarak yapacağız. Bir başka deyişle fiyatlar şu an neyse onun üzerinden ihtiyacımızı hesaplayacağız.

Başlayalım mı?

Bir Masraf Kapısı Olarak Evler ve Fiyatları:

Bu şartlarda geçinebilmek için aylık minimum masraf ne olurdu sizce?

Şehirden şehre değişir tabii ki, o yüzden belki bazı masraflar için önce en masraflı şehirde, sonra da en az masraflı şehirde hesap yapıp ortalamasını almakta fayda var.

Mesela kira ya da satın alacaksak ev fiyatları böyle bir masraf. O yüzden sıralamamızdaki ikinci kalemden, barınma giderimizden başlayalım.

Şu günlerde hem kiralar hem satılık konut fiyatları, her ikisi de aşırı şekilde şişirilmiş durumda. O yüzden bir ortalama değer için bazı yaklaşımlarda bulunmak zorunda kalacağız.

Standart iki oda bir salon konut fiyatları güncel fiyatlarla İstanbul'a bakacak olursak Üsküdar'da ortalama 1,5 milyon gibi. Ben "Hepsi Emlak" sitesinden bakıyorum fiyatlara, siz de kontrol edebilirsiniz. Daha ucuza da var, daha pahalısı da var. Boğaz gören konutlar çok daha uçuk, ama ortalama olarak şimdilik biz bunu kabul edelim derim.

Ankara'ya bakacak olursak, ben bir zamanlar Esat'ta oturmuştum, oraları severim, orta direk buralarda oturuyor diyebilirim. O yüzden geçmişe de bir anımsama yaparak oradan bir fiyat bakalım. Anladığım kadarıyla ortalama fiyat 850 bin lira gibi.

İzmir'de de rahmetli amcamdan dolayı Narlıdere'den bir fiyat alalım, ortalaması 1,2 milyon diyebiliriz.

İlkokula Erzurum'da başladığım için bir de oraya bakayım istedim, satılık çok ev yok ama orada da 200 bin lira gibi ortalaması. Epey düşük geldi bana. Satılık çok konut da yok. Bir düşüneyim, belki değerlendirmeye almasak daha iyi olacak.

Bir de Bitlis Tatvan'a bakalım, orada da anılarım vardır, yine çok satılık yok, 400 bin gibi kabul edebiliriz.

Van'da biraz daha pahalı, 600 bin gibi, Diyarbakır daha da pahalı, 750 bin diyebiliriz. Adana 900 bin, Kayseri 450 bin, Trabzon 400 bin, Muğla 1,3 milyon, Edirne 550 bin, Afyon 450 bin.

Demek ki gerçekten şehirden şehre değişiyor. Kıyı şehirlerde fiyatlar yüksek, doğuda ve içerlerde düşük.

Erzurum'u ve İstanbul'u çıkartalım, kalanlardan en yüksek Muğla ve en düşük Trabzon desek ortalaması, yani (1300+400)/2 = 850 bin lira eder. Bu fiyatı şu anda Türkiye'de çok kaba ortalama ile 2+1 ev fiyatı olarak kabul edebiliriz.

Ev Kredisi Hesabı:

Şimdi bu konutu satın alabilmek için krediye ihtiyacımız olacak.

Özel bankalar en fazla 24 ay vade ile ev kredisi veriyor, aylık faiz ise %2,4. hatta maksimum 250 bin lira sınırı var. Bu oranlarla altından kalkamayız.

Veren var mıdır bilmiyorum, ama maksimum vade süresi kanunen 240 ay sanırım, 20 yıl geri ödeme süresi. Biz bu kanuni 240 ay üzerinden hesap yapalım. Kredi geri ödeme sistematiğimizi yukarıda yazdım. O yüzden 850 bin lira için 240 aylık geri ödeme ile aylık 3500 lira çıkar. Bu ilk ay geri ödenecek bedel, her ay artacak. Altından kalkabilir miyiz emin olamadım.

Bu durumda ortalama kira bedeli daha ucuz olacak galiba. Şimdi onca araştırma yapıp bir de kiraları taramayalım tüm Türkiye'de. Avrupa'da ya da dünyada kira bedelleri konut fiyatlarının maksimum 20 yılda geri dönüşü üzerinden hesaplanıyor, ama bizde bildiğim kadarıyla bu süre 30 yıl, yani 360 ay üzerinden hesaplanabiliyor. 850 bin lira bedelli bir konutun kira bedeli bu durumda 2360 lira eder. Evet, kredi geri ödemesinden daha ucuz. Gerçekte şu anda kiralar daha ucuz da olabilir, daha fazla isteyen ev sahibi de vardır.

Bir de internetten kontrol edeyim dedim, güvenilebilecek bir emlak sitesinde Nisan 2022 sonu itibariyle Türkiye'de ortalama kiranın 2640 lira olduğunu yazmışlar. Onların yaptığı analizler daha fazla bilgiye dayandığı için daha doğrudur. Aynı yerde ortalama konut büyüklüğü de yazılmış, 110 m².

Bu konuya bu kadar kafa yorduktan sonra ben yaptığım hesabın çok az bilgiye dayanması ve kaba ortalama olması sebebiyle, bir de 2+1 konutların sitede bahsedilen 110 m2 den daha küçük olması yüzünden aylık 2200 lira kira bedelinde karar kılıyorum ve hesabımızdaki ikinci maddemiz olan barınma giderimizi bu bedel üzerinden hesaba katacağım.

Üzgünüm, çok uğraştım, ama bir konut sahibi olarak yaşamak bu şartlarda kolay görünmüyor. İleride birikim yapabilirsek belki küçük bir konut satın alırız. Belki de emeklilik primini beklemek gerekecek. Alacağımız pirim tek başına yeterli olmasa da birikimleri de katarak belki ileride bir konut sahibi olmak nasip olur.

Biz şimdilik ortalama hesaplama yaptığımız için orta direk için hesap yapıyoruz diyelim. Hesaplara göre orta direk maalesef şimdilik kirada oturacak.

Evet, ortalama ev kiramız biraz da pozitif ayrımcılıkla 2200 lira ve hesaba diğer kalemlerle devam edeceğiz. Ama bu aşamaya kadar epey yorulduk. Biraz dinlenelim isterseniz, hesabımıza yarın devam edelim.

Şimdilik Moskova'dan sevgi ve saygılar.