Einstein Ne Demiş?

Einstein E=mc2 demiş.

Bununla ne demek istemiş? 

Enerji kütlenin bir şeklidir demiş. Şu kadar kütleden şu kadar enerji elde ederiz demiş.

Bunun tersi mümkün olabilir mi acaba? Yani şu kadar enerjiden şu kadar kütle elde etmek mümkün mü?

Sanırım günümüz teknolojisi ile bu mümkün değil.

Bırakın bizim teknolojimizi, evrenin devasa enerjileri ile bile bu mümkün görünmüyor.

Evet, evrende bir kütlenin, aslında artık burada kütle yerine kütle sahibi bir maddenin demek daha doğru olacak sanırım, bir başka kütle sahibi maddeye dönüşmesi mümkün oluyor.

Yıldızlar önce hidrojenden helyum, sonra da sırasıyla demire kadar diğer elementleri üretebiliyorlar.

Bir yıldız eğer yeterince büyük bir yıldızsa, artık yakıtı tükendiğinde, yani hidrojeni bitiğinde çekirdeğindeki kütle çekime dayanamaz ve süpernova dediğimiz patlama gerçekleşir. 

Süpernova patlamaları hem yıldızın çekirdeğindeki demire kadar olan elementlerin, hem de süpernova patlamasının enerjisi ile oluşan daha ağır elementlerin evrene yayılmasına sebep olur, bir yandan da patlayan yıldızdan geriye nötron yıldızı dediğimiz çok yoğun yeni gök cisimleri oluşur.

Ardından da nötron yıldızlarının çarpışmasından oluşan yeni süpernova patlamaları diğer ağır elementlerin oluşmasının bir kaynağı olurlar.

Yani evrende olaylar bir araya toplanan kütlelerin oluşturduğu enerji ile tespit edebildiğimiz en ağır elementlerin oluşmasına doğru sanki tek yönlü olarak ilerlemektedir.

Bu noktada insanın aklına şöyle bir soru takılıyor. 

Madem hidrojenden başlayarak tüm elementler sırayla evrenin mekanizmaları ile oluşma eğilimindeler, öyleyse bir gün gelecek ve tüm evren en ağır elementlerden oluşan bir yer haline mi dönüşecek?

Yıldızların yakıtı hidrojense ve bu yakıt tükenince yıldız patlıyorsa, bir gün evrende hiç hidrojen kalmayacak mı?

Aslında bu sorunun cevabı bir yıldızın patlaması için yakıtının tükenmesi ne anlama geliyor sorusunun cevabında gizli.

Yakıt dediğimiz yıldızın çekirdeğindeki nükleer reaksiyona giren hidrojen. Yıldızın yakıt olarak kullanabildiği hidrojen miktarı yıldızdan yıldıza değişiyor ve çok büyük yıldızlarda bu oran %15 kadar iken, güneşimiz gibi nispeten daha küçük yıldızlarda %50 seviyesine kadar çıkıyor.

Yani süpernova patlamalarında hidrojen dahil sırasıyla her element evrene yayılıyor.

Sonrasında bu dağılmış maddeler diğer yıldızların çekim alanlarına kapılıyorlar ve o yıldızların bünyesine katılıp çekirdeklerinde eriyik halde bulunuyorlar.

Bir kısmı da yıldız etrafında eğer belli bir yörüngede dengeye otururlarsa, işte dünyamız ve diğer gezegenler gibi yıldızların gezegenleri oluyorlar.

Bir araya gelip gezegen haline gelememiş süpernova patlaması parçaları ise güneş sistemimizde olduğu gibi bir asteroit kuşağı halinde yıldızın etrafında ayrıca bir yörüngede dolanıp duruyorlar.

Kısacası evrenin kendine has kuralları ve işleyişi var.

Kimi parçalar da galaksilerin merkezlerindeki karadelikler içerisinde toplanıyor ki, karadelikler konusunda henüz çok az şey biliyoruz.

***

Sonuçta kütlenin enerji demek olduğunu Einstein formülü ile söylerken enerjinin de kütle olduğunu söylüyor aslında. Ama bu formül sırf enerjiden bir şekilde kütle elde edebileceğimiz anlamına gelmiyor. 

Bunun çaresi belki de büyük patlama gibi çok daha büyük bir olayda gizli, ancak bunu da henüz anlayabilmiş durumda değiliz. 

Büyük hadron çarpıştırıcısı gibi devasa sistemler ile evrenin başlangıcındaki koşullar oluşturuluyor denilse bile, aslında koşulların çok küçük bir hali belki bu şekilde oluşturulabiliyor. 

Aslında bu cihaz ile yapılan elektronların, ya da protonların hızlandırılarak birbiri ile çarpıştırılması ve ortaya dağılan atom altı parçacıkların gözlenerek standart model dediğimiz kuantum kuramının sırlarının çözülmeye çalışılması.

Ne zamanki tek başına enerjiyi kütleye dönüştürebilmenin yolunu bulacağız, işte o zaman gerçek büyük patlama anının koşullarına ulaşmış olacağız. 

Ama büyük patlama ile her şey yoktan var oldu, öyle değil mi?

Bakın bu konu sanırım insanoğlunun henüz cevabını bilmediği bir soruya verdiği kaçamak bir cevap gibi geliyor bana. 

Büyük patlama sadece bir teori, evrende yapmış olduğumuz gözlemler bize her şeyin büyük bir patlama ile olmuş olabileceğini gösteriyor. Gerçekte ise neyin nasıl olduğunu henüz tam anlamı ile çözebilmiş değiliz.

Peki bir gün çözebilecek miyiz? 

Olabilir. Önce şu kütle denilen şeyin ne olduğunu çözelim de nasıl oluştuğunu, yoktan var olup olamayacağını çözelim de, ardından yapılacak daha bir çok şey var tabii ki, ama en azından bunu yapalım, sonra gerisine bakarız.

Evet kütle dediğimiz şey nedir? 

Buna da daha sonra devam ederiz, bu günlük yeter her halde.

Bilimle kalın.

Moskova’dan herkese sevgi ve saygılarımla.