Evliya Çelebi Kimdir? Gerçekten Tanıyor muyuz?

Evliya Çelebi’yi tanıyor musunuz?

Tanımaz olur muyuz, seyahatnamesi var ya.

Osmanlı zamanında her yerleri gezmiş ve gördüklerini seyahatname diye kayıt altına almış. 

Çok ünlü bir gezgin!

Tanıyoruz tabii ki!

***

Şöyle bir baktım internete, 2014 yılında vizyona girmiş bir çizgi film dışında şöyle hayatını tümüyle anlatan bir filme rastlamadım. 

“Evliya Çelebi ve Ölümsüzlük Suyu” diye animasyon bir çizgi film. Fantastik, komedi ve macera yazıyor filmin açıklamasında.

Niye acaba şöyle güzel bir film yapılmamış Evliya Çelebi hakkında?

Halbuki film sektöründe son yıllarda dünyada oldukça ün saldık gibi geliyor bana. İstense yapılabilirdi bugüne kadar.

Gerçi film sektörü diyorum da, biz daha çok dizi film sektöründe ün saldık. Film sektörü ise bence halen daha olması gereken atılımı yapabilmiş değil.

***

Neyse, belki yapar birileri. Bence dünyaya tanıtılması açısından önemli bir tarihi değerimiz.

Kimdir Evliya Çelebi?

Asıl adı Derviş Mehmet Zillî. 

16. yüzyılda yaşamış (1611-1682). Avrupa’da ve Asya’da ülke dışında da bir çok yer dahil, hemen hemen tüm Osmanlı topraklarını hayatı boyunca gezip tozmuş.

Oldukça nüktedan bir karakteri varmış. Muhtemelen hoş sohbet biri olduğu için her gittiği yerde hoş karşılanmış ve iyi de ağırlanmış.

Yazdıkları içerisinde kendi uydurduğu hikayeler olsa da, Seyahatname’si günün toplum yapısı hakkında ve yerleşim özellikleri konusunda oldukça çok bilgi içeriyor. 

Seyahatname dediğim de tek bir cilt değil! 10 ciltlik bir eserden bahsediyoruz.

İstanbul’dan başlamış, Anadolu’yu gezip Azerbaycan’a kadar uzanmış, Kırım’a, Rusya’nın güneyinde Türk coğrafyalarına, aşağıda Irak’a, İran’a, Suriye coğrafyasına, sonra Girit’ten Yunanistan’a, Balkanlara, Avusturya’ya kadar gezip dolaşıp, Mekke’ye hacca da giderek Mısır’a ve Sudan’a kadar dolaşmış.

Savaşa katıldığı yıllar da olmuş, 1663-1664 yıllarındaki Macaristan Osmanlı Savaşı.

Gittiği her yerde gezip gördüğü şeyleri de yazdığı için tarihe not düşülmesi açısından da oldukça değerli bir eser olarak görülüyor “Seyahatname”. 

Dediğim gibi bence kesinlikle hayatı hakkında yüksek bütçeli bir film yapılmalı, hatta belki de uzunca bir dizi film yapılmalı.

***

Seyahatnameden en bilinen hikâye olan Hezarfen Ahmet Çelebi’nin Galata’dan Üsküdar’a kanat takıp uçma hikayesi ise nedense sadece seyahatnamede geçen bir konu olarak doğru olup olmadığı başka kaynaklardan doğrulanamamış bir hikayedir.

Normalde böyle bir şeyin doğru olması durumunda o zamanlar İstanbul’da yerleşik diğer ülke elçilerinin hemen bu konuyu Avrupa’daki merkezlere rapor etmeleri beklenirdi, yani sadece seyahatnamede geçiyor olması belki de gerçekten uçma denemeleri yapan Hezarfen Ahmet Çelebi ile Evliya Çelebi’nin kendince nüktedan kişiliği ile eğlenmesi de olabilir.

***

Fırsat bulursanız okuyun seyahatnameyi, Fatih’in baş mimarı ile davalık olması dahil seyahatnamede birçok güzel hikâye var.

Bu hikâye de nedir diyorsanız, zamanında ecdadımızın hukuka ne kadar değer verdiği ile ilgili bir hikâye işte. Bugün hukukun içine düştüğü durumla o günlerin hiç alakası yok anlayacağınız. 

Hikâyenin adı “Cüppesinden ejderha çıkan kadı”.

Tarihimizde ders almamız gereken çok hikâye var da, kim dinleyecek şimdi bu hikayeleri? Oysa dinlemek gerek.

Moskova’dan herkese sevgi ve saygılarımla.