Hükümlülere İlişkin Yeni Yasal Düzenlemeler Ne Getiriyor?

1. Genel 

Resmi Gazete’de 15 Temmuz 2023 tarihinde yayımlanan 7456 Sayılı Kanun ile Ceza İnfaz Kanunu’na geçici 10’uncu madde eklenmiştir. Eklenen madde ile pandemi döneminden 31 Temmuz 2023 tarihine kadar  izinli olan hükümlülerin hangi şartlar altında  ceza infaz kurumlarına dönmeyecekleri ve kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlülerin de açık ceza infaz kurumuna ayrılmaları için gerekli olan şartlar düzenlenmiştir. İlgili düzenleme 31 Temmuz 2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

2. Pandemi Döneminden 31 Temmuz 2023 Tarihine Kadar İnfaz Süreci Nasıl İşledi?

A. Pandemi Döneminde İzinli Olan Hükümlüler Kimlerdi?

Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’da 14.04 2020 tarihinde getirilen geçici 9’uncu maddeyle “Covid-19 salgın hastalığının ülkemizde görülmüş olması sebebiyle; açık ceza infaz kurumlarında bulunanlar ile kapalı ceza infaz kurumunda bulunup da açık ceza infaz kurumlarına ayrılmaya hak kazanan hükümlülerin, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezasının infazına karar verilen hükümlülerin ve diğer kanunlar uyarınca denetimli serbestlik tedbirinden yararlanan hükümlülerin 31/5/2020 tarihine kadar izinli sayılmaları”  düzenleme altına alınmıştır. Yine aynı maddede salgının devam etmesi hâlinde bu sürenin, Sağlık Bakanlığının önerisi üzerine Adalet Bakanlığı tarafından her defasında iki ayı geçmemek üzere on dokuz kez uzatılabileceği düzenlenmiş olup, bu kapsamda çeşitli tarihlerde bu süre Adalet Bakanlığı’nca uzatılmıştır. Ancak 31 Temmuz 2023 tarihi itibariyle artık süre uzatımı mümkün olmamaktadır. Bu nedenle de yukarıda bahsi geçen yeni düzenleme yürürlüğe girmiştir. Bu süreçte açık cezaevinde bulunan veya  açık cezaevine ayrılmaya hak kazanan hükümlüler izinli sayıldıklarından, açık ceza infaz kurumu kavramı ile açık ceza infaz kurumuna ayrılmaya hangi şartlar altında hak kazanılacağının da bilinmesinde yarar vardır. 

B. Açık Ceza İnfaz Kurumu Nedir? Kimler Açık Ceza İnfaz Kurumu’na Alınır?

1) Açık Ceza İnfaz Kurumu Nedir ?

Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’a dayanılarak çıkarılan Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 4’üncü maddesinde “ Açık Ceza İnfaz Kurumu Hükümlülerin iyileştirilmesi kapsamında çalıştırılmasına ve meslek edindirilmesine öncelik verilen, firara karşı engelleri ve dış güvenlik görevlisi bulunmayan, güvenlik bakımından kurum görevlilerinin gözetim ve denetimindeki erkek, kadın ve genç hükümlülere yönelik ceza infaz kurumları” şeklinde tanımlanmıştır. Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği 5’inci maddesinde  doğrudan Açık Ceza İnfaz Kurumuna alınacaklar, 6’ıncı maddesinde  ise Kapalı Ceza İnfaz Kurumundan Açık Ceza İnfaz Kurumuna ayrılacak hükümlüler düzenlenmiştir. 

2) Açık Ceza İnfaz Kurumuna Geçmenin Şarları Nelerdir? 

(a) Doğrudan Açık Ceza İnfaz Kurumuna Alınacak Hükümlüler  

Terör suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar ile cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar hariç olmak üzere;

(1)Kasıtlı suçlardan toplam üç yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olanlar,

(2)Taksirli suçlardan toplam beş yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olanlar, 

(3)Adlî para cezası hapis cezasına çevrilenler,

(4)9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu gereğince tazyik hapsine tabi tutulanlar, doğrudan açık cezaevine alınmaktadırlar.

(b) Kapalı Kurumdan Açık Kuruma Ayrılacak Hükümlüler ?

(1) Toplam cezaları on yıldan az olanlar bir ayını, on yıl ve yukarı olanlar ise onda birini kurumlarda infaz edip, iyi hâlli olan ve koşullu salıverilme tarihine yedi yıl veya daha az süre kalanlar,

(2) Müebbet hapis cezasına mahkûm olup, koşullu salıverilme tarihine beş yıl veya daha az süre kalanlar,

(3) Cezaları yüksek güvenlikli kapalı kurumlar veya diğer kapalı kurumların yüksek güvenlikli bölümlerinde infaz edilenlerden toplam cezalarının üçte birini bu kurumlarda iyi hâlli olarak geçiren ve koşullu salıverilme tarihine üç yıl veya daha az süre kalanlar, açık cezaevine ayrılabilmektedirler. Fakat   hırsızlık, yağma, nitelikli yağma, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma suçlarından mahkûm olanların koşullu salıverilme tarihine beş yıldan az süre kalması şartı aranmaktadır. Ayrıca cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı, eşin kasten öldürülmesi, eşin kasten yaralanması, eşe karşı eziyet suçlarından mahkûm olanların koşullu salıverilme tarihine üç yıldan az süre kalması, terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olanların ise mensup oldukları örgütten ayrıldıkları idare ve gözlem kurulu kararıyla tespit edilmesi ve koşullu salıverilme tarihine bir yıldan az süre kalması şartı aranmaktadır. 

(c) Koşullu Salıverilme Nedir? Koşullu Salıverilmeden Yararlanma Şartları Nelerdir?

Koşullu salıverilme, hükümlünün, cezasının kanunda belirlenen kısmını cezaevinde iyi halli olarak geçirmesi şartıyla, hapis cezasının geriye kalan kısmını cezaevi dışında çekmesidir. Genel kural; hükümlünün mahkum edildiği hapis cezasının yarısını(1/2) infaz kurumunda çekmesi halinde, koşullu salıverilmeden yararlanabilmesidir. Ancak bu oran çeşitli suçlara göre değişiklik göstermektedir. Şöyle ki;

(1) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar yirmidört yılını infaz kurumunda çekmelidir,

(2) Kasten öldürme suçundan, neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan, işkence suçundan, cinsel saldırı suçundan (madde 102, ikinci fıkra hariç), reşit olmayanla cinsel ilişki suçundan (madde 104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç) , cinsel taciz suçundan, özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından (madde 326 ilâ 339) mahkum olanlar ile cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan (madde 102, 103, 104 ve 105) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar ve uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar mahkum edildiği hapis cezasının üçte ikisini infaz kurumunda çekmelidir,

(3) Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olan çocuklar ile Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar mahkum edildiği hapis cezasının üçte ikisini infaz kurumunda çekmelidir, 

(4) Türk Ceza Kanununun 102’nci maddesinin ikinci fıkrasında tanımlanan cinsel saldırı suçundan, çocukların cinsel istismarı suçundan, 104 üncü maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrasında tanımlanan reşit olmayanla cinsel ilişki suçundan, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan dolayı hapis cezasına mahkûm olanlar mahkum edildiği hapis cezasının dörtte üçünü infaz kurumunda çekmelidir.

(d) Denetimli Serbestlik Nedir? Kimler Denetimli Serbestlikten Faydalanabilir ?

Hükümlülerin dış dünyaya uyumlarını sağlamak, aileleriyle bağlarını sürdürmelerini ve güçlendirmelerini temin etmek amacıyla, açık ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitim evinde bulunan ve koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalan iyi hâlli hükümlülerin talebi hâlinde, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına, ceza infaz kurumu idaresince hazırlanan değerlendirme raporu dikkate alınarak, hükmün infazına ilişkin işlemleri yapan Cumhuriyet başsavcılığının bulunduğu yer infaz hâkimi tarafından karar verilebilir. Açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartları oluşmasına karşın, iradesi dışındaki bir nedenle açık ceza infaz kurumuna ayrılamayan veya bu nedenle kapalı ceza infaz kurumuna geri gönderilen iyi hâlli hükümlüler, diğer şartları da taşımaları hâlinde, bu infaz usulünden yararlanabilirler. Ancak belirtmekte fayda vardır ki adli para cezasının ödenmemesi nedeniyle, cezası hapse çevrilen hükümlüler bu  infaz usulünden yararlanamazlar. Yine 0-6 yaş grubunda çocuğu bulunan ve koşullu salıverilmesine iki yıl veya daha az süre kalan kadın hükümlüler, maruz kaldıkları ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatlarını yalnız idame ettiremeyen ve koşullu salıverilmesine üç yıl veya daha az süre kalan hükümlüler de denetimli serbestlikten yararlanabilirler. Ayrıca denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezasının infazına karar verilen hükümlünün, koşullu salıverilme tarihine kadar; kamuya yararlı bir işte ücretsiz olarak çalıştırılması, bir konut veya bölgede denetim ve gözetim altında bulundurulması, belirlenen yer veya bölgelere gitmemesi, belirlenen programlara katılması, yükümlülüklerinden bir veya birden fazlasına tabi tutulmasına, denetimli serbestlik müdürlüğünce karar verilir.

3. Pandemi Döneminde İzinli Olanların Ceza İnfaz Kurumlarına Dönmemesini Öngören ve 31 Temmuz 2023 Tarihinde Yürürlüğe Giren Yeni Düzenleme Neler Getirmiştir?

31 Temmuz 2023 tarihi itibariyle geçici madde 9 kapsamında, pandemi döneminde hükümlülere izin verilmesini öngören düzenlemenin süresi dolmaktadır. İşte bu nedenle Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’a 31.07.2023 tarihinde yürürlüğe giren geçici madde 10 eklenerek 31.07.2023 tarihi sonrası infazın nasıl gerçekleşeceği düzenlenmiştir. Söz konusu düzenlemeye göre; Covid-19 salgın hastalığı nedeniyle izinde bulunan ve ilgili mevzuat uyarınca cezalarının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına beş yıl ve daha az süre kalan hükümlülerin talebi aranmaksızın, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına infaz hakimi tarafından karar verilebilecektir. Konuya ilişkin Adalet Bakanlığının resmi sitesinde yapılan duyuruya göre; Halen Covid 19 salgın hastalık izninde bulunan hükümlüler, infaz durumlarını 20/07/2023 tarihinden itibaren, e–Devlet kapısına TC Kimlik Numarası ve e-Devlet şifresi ile giriş yaparak Adalet Bakanlığı bölümünde yer alan "Hükümlü İnfaz Bilgileri Sorgulama" ekranından öğrenebileceklerdir. Hükümlüler, 20.07.2023 tarihinden bu yana infaz durumlarına ilişkin sorgulama ekranlarına aşağıdaki web uzantılı linkler aracılığıyla ulaşabilmektedir. 

İlgili linkler;

https://www.turkiye.gov.tr/

https://www.turkiye.gov.tr/adalet-bakanligi

Belirtilen sorgulama ekranında;

“Sayın: İsim-Soyisim İnfaz işlemlerinizin yürütüldüğü ….. ceza infaz kurumuna 01/08/2023 - 15/08/2023 tarihleri arasında dönmeniz gerekmektedir.” ibaresi bulunanlar, 01/08/2023 - 15/08/2023 tarihleri arasında belirtilen kuruma dönmek zorundadır.

“Sayın: İsim-Soyisim hakkınızda denetimli serbestlik kararı verilme süreci ile ilgili işlemlere devam edilmektedir. Bu süreçte ceza infaz kurumuna başvuruda bulunmayınız.” ibaresi bulunanların, ceza infaz kurumlarına dönmeyerek sürecin sonuçlanmasını beklemeleri gerekmektedir.

4. Kapalı Ceza İnfaz Kurumlarında Bulunan Hükümlülerin, 31/07/2023 Tarihi İtibarıyla Açık Ceza İnfaz Kurumuna ve Denetimli Serbestliğe Ayrılmalarını Öngören Yeni Düzenleme Neler Getirdi?

Türk Ceza Kanunu’nda düzenleme altına alınan Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar(madde 302-308), Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar(madde 309-316), Milli Savunmaya Karşı Suçlar (madde 317-325), Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk(madde 326-339) ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar ve örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar hariç olmak üzere, 31/7/2023 tarihi itibarıyla kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlülerden, toplam hapis cezası on yıldan az ise bir ayını, on yıl ve daha fazla ise üç ayını bu kurumlarda geçirip ilgili mevzuat uyarınca açık ceza infaz kurumlarına ayrılmasına üç yıl veya daha az süre kalanlar, bu şartların oluştuğu tarih itibarıyla açık ceza infaz kurumlarına ayrılabilir.  

Bu hükümlüler ile 31/7/2023 tarihinde geçici 9 uncu maddenin altıncı fıkrası kapsamında açık ceza infaz kurumunda bulunan hükümlüler, talepleri hâlinde en az üç ay açık ceza infaz kurumunda kalmış olmak şartıyla ilgili mevzuat uyarınca cezaların denetimli serbestlik tedbiri altında infazı uygulamasından üç yıl erken yararlandırılır.

Sonuç

Covid-19 salgın hastalığı nedeniyle izinde bulunan ve cezalarının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına beş yıl ve daha az süre kalan hükümlülerin cezası denetimli serbestlik hükümleri kapsamında cezaevi dışında infaz edilecek, 

Halen kapalı ceza infaz kurumunda bulunan hükümlülerden istisna tutulan suçlar hariç olmak üzere açık ceza infaz kurumuna ayrılmasına üç yıl ve daha az kalanlar açık ceza infaz kurumuna  ayrılacak, üç ay açık ceza infaz kurumunda kaldıktan sonra denetimli serbestlik hükümlerinden  3 yıl erken yararlandırılacaklardır. 

Not: Bu yazı Avukat Meryem Kılıç ve Avukat Yalçın Torun tarafından ortaklaşa kaleme alınmıştır.