ABD, Ukrayna’ya Silah Desteğinde Yeni Bir Sayfa Açtı: Misket Bombaları

ABD, Ukrayna'ya Misket Bombalarını Gönderiyor

Batı’nın siyasi ve ekonomik yardımları yanında doğrudan sağlamaktan çekinmediği silah desteği, Ukrayna halkının ve ordusunun Rus işgalci güçlerine karşı cephede yüksek bir direniş sergilemesinin önünü açmıştır. Bu sayede Rus ordusu durdurulmuş, hatta yer yer bazı bölgelere Ukrayna topraklarının bir kısmı Ruslardan geri alınabilmiştir. Şimdilerde Rus tarafında Wagner sonrası bir “iç karışıklık” tartışmaları yaşanırken, şimdilerde Suwalki Koridorunun Ruslar yönüyle emniyete alınması boyutu gündemi işgal ediyor. Rusya'dan yola çıkan bir yük treni; bu stratejik koridoru kullanmak suretiyle Belarus ve Litvanya üzerinden geçerek Kaliningrad'a ulaşabiliyor. Vilnius’ta icra edilen NATO Zirvesinde Ukrayna’ya tam destek politikasını devam ettireceklerini beyan eden müttefikler, Ukrayna’ya silah desteğini artırma arayışını sürdürüyor. Bu kapsamda topçu mühimmatı üretiminde bilinen sorunlar nedeniyle, yeni bir kalem olarak son günlerde misket veya demet bombaları konuşulmaya başlandı. Bazı raporlara göre, ABD tarafından Ukrayna Ordusuna verilen misket bombaları Rus kuvvetlerine karşı kullanılmaya başlandı.

Bahar aylarında Ukrayna Ordusu tarafından Rus Ordusuna karşı büyük bir taarruz başlatılacağı konuşuluyordu ancak bu beklenti şimdilik boş çıktı. Zira Ukrayna Ordusunun karşısında Ruslar tarafında iyi tahkim edilmiş Rus mevzileri bulunuyor. Rus cephesini yarıp geçmek o kadar kolay gözükmüyor. Topçu ateşiyle cephe hattını dövmek de mühimmat kısıtının başlaması nedeniyle o kadar kolay gözükmüyor. Henüz havadan ciddi bir bombardıman yeteneği Ukrayna’ya kazandırılabilmiş değil. Yakın dönemde ciddi hava taarruzları yapılabilmesi de olası görülmüyor. 

ABD, Ukrayna’nın cephede elini rahatlatmak istiyor. Bu manada son zamanlarda misket bombaları öne çıktı. Biden yönetimi yeni yardım paketinin parçası olarak Ukrayna'ya çift amaçlı geliştirilmiş konvansiyonel mühimmat (dual-purpose improved conventional munitions-DPICMs) gönderme kararı aldı. Parça tesirli misket bombalarıyla Rus siperlerinde bombalanmadık yer bırakılmamış olacak ya da en azından beklenti bu yönde diyelim. 

Bu arada Washington’un Misket bomba veya teknik olarak DPICM gönderme kararı, 123 ülke tarafından yasaklanan bu bombayı tekrar tartışmaya açtı. ABD gibi Ukrayna’ya silah yardımı yapmaktan çekinmeyen İngiltere ve Kanada bile Biden Yönetiminin misket bomba gönderme kararını eleştirdi. Washington'un uzun süredir müttefiki ve güvenlik ortağı olan ülkelerden bir dizi diplomatik tepkiye neden oldu. 

Misket Bombaları (Cluster Munitions) Nedir?

Misket bombaları bir roket, füze, bomba ya da top mermisi atıldığı hedef üzerine geldiğinde, bu mühimmat içinde yer alan bir düzenek vasıtasıyla, çok sayıda küçük bombacığın mühimmat içinden çıkarak çok geniş bir alanda çok sayıda patlamaya, bölge kirliliğine yol açması yöntemidir. Bu tür mühimmatın hedefe çarpma anında patlaması amaçlanır. Bombacıklarda kullanılan tapalara bağlı olarak, bazı bombacıklar ilk anda “patlatılmaz”. Özellikle ıslak ve yumuşak zeminde geç patlayan bu bombacıklar, bu bölgeden geçen düşman personelinin veya araçlarının geçişlerinde adeta bir “mayın” etkisi yapar. Düşman askerleri bu bombacıkları yerden alıp kaldırıldıklarında ya da üzerlerine bastıklarında patlayarak kurbanın ölümüne ya da sakat kalmasına neden olur. 

Demet bomba da denen misket bombaları, geniş bir bölgeyi kapsar. Kullanılan misket mühimmatının başlığının özelliğine göre; sert hedeflere (tank, zırhlı personel taşıyıcısı vb.) karşı zırh delici, (MK-20 benzeri), yumuşak hedeflere (personel toplanma ve dinlenme bölgeleri) karşı CBU-58 türü bombalarda kullanılan normal başlık veya karışık hedeflere (top mevzii, SAM mevzii vb.) her iki başlık birden kullanılabilmektedir. Askeri kullanımda taarruz eden tarafa ciddi avantajlar sağlayan misket bombaları, siperlerde ve müstahkem mevkilerde kazılmış kara birliklerine karşı kullanıldıklarında korkunç derecede etkili olabilirler ve dikkatlice temizlenene kadar geniş alanların düşman tarafından kullanımını çok tehlikeli hale getirebilirler. Teknik olarak tek bir bomba ile, birkaç futbol sahası büyüklüğündeki bir alana yüzlerce küçük bombanın atılabilmesi söz konusu olabilmektedir.

2008 Misket Bombalarını (Yasaklama) Sözleşmesi

Bu bombanın özellikle ‘mayınlama’ kapsamındaki kullanımı, o bölgede savaş bitse bile, arkada ‘uyuyan bombacıkların kalması’, daha sonra burada yaşayacak insanların ile bilmeden barış döneminde bile bombacıklarla temas etmeleri halinde yaralanmalarına, hayatlarını kaybetmelerine neden olabilir ki bu yönüyle misket bombalarının kullanılması birçokları tarafından istenmiyor. Ateşlenmesinden onlarca yıl sonra bile ölüm ve yaralanmalara neden olan misket bombalarının kullanılmasını, eksi bir asker olarak ben de doğru bulmadığımı ifade edeyim. Nihayetinde 123 ülke bu nedenlerle misket bombasının kullanımına yasaklama getirmiştir. İmzacı ülkeler tarafından bu bombaların kullanılması, bir bakıma insanlık suçu olarak görülmektedir. Devletleri misket bombalarının kullanımını, transferini, üretimini ve stoklanmasını yasaklayan 2008 Misket Bombaları Sözleşmesini (Convention on Cluster Munitions-CCM) hazırlamaya iten kısmen İsrail'in 2006 Lübnan savaşında misket bombası kullanmasıydı. 

Bu arada şunu da söyleyelim. Misket bombaları kullanımında Rusların da eli temiz değil. Rusya'nın Suriye'deki sivil hedeflere karşı misket bombaları kullanarak işlediği savaş suçlarının sayısız örneğini ve bu gelişigüzel bombaların insan hayatı üzerinde yarattığı yıkımı belgeleyen çok sayıda örnek bulunuyor. Rusya’nın Ukrayna'yı işgal teşebbüsü sırasında misket bombalarını yoğun bir şekilde kullandığı da iddia edildi. Aynı zamanda bu ayrım gözetmeyen silahları sivil hedefler üzerinde defalarca kullandığı ekranlara yansıdı.

Putin’in geçmişte misket bombası kullanmış olması, yine de Biden’ın misket bomba kararını haklı çıkarmıyor inancındayım. ABD Başkanı Joe Biden, misket bombası olarak bilinen DPICM'leri Kiev'e göndermenin "çok zor bir karar" olduğunu kabul ediyor. Ancak yine de misket bombası yardım kararını savunmaya devam ediyor: “Bu mühimmatla ilgili bir savaş. Onların cephanesi tükeniyor ve bizim de cephanemiz azalıyor.”

İster Rus ister Ukrayna tarafı olsun, misket bombalarını kullanmak demek, uluslararası hukuka göre savaş suçu anlamına geliyor. ABD, bu silahları Ukrayna’ya verdiğinde, kendi ‘kullanmadığı’ için suç işlememiş olabilir ancak Washington’un dolaylı yollardan insanlık suçu işlediği de kimsenin gözünden kaçmıyor. İnsanlık, ilerde sadece Kiev’i suçlamayacak, belki cılız da olsa, Amerikan tarafını da suçlamaya devam edecektir kanaatindeyim. ABD ve Ukrayna birlikte CCM'yi göz ardı ediyor. Artık Rusya-Ukrayna Savaşında değil, bundan böyle yakın dönemde olabilecek tüm bölgesel çatışmalarda misket bombalarının kullanımını ve yayılmasını Washington-Kiev ortak kararıyla ‘meşrulaştırılmıştır’. Şimdi aynısını Ruslar da Ukraynalılara misket bombası kullanmak suretiyle yapacaktır. Bu alınabilecek bir risk değildir düşüncesindeyim.

Sonuç

Bazıları, bu bir savaş. Kiev, katı ve son derece trajik koşullar altında, bu silahları kullanmak zorunda diye değerlendirebilir. Misket bombası kullanımını hem askerî açıdan gerekli hem de ahlaki açıdan haklı bulabilirler. Hatta, dünyanın dört bir yanındaki çatışmalarda kullanılan ve uluslararası sözleşmelerle yasaklanmayan çok daha ölümcül ve yıkıcı silahları örnek olarak gösterebilirler. Bu manada, örneğin, Rus "bunker buster" KAB-1500L-Pr ve Afganistan'da kullanılan, tüm bombaların anası olarak adlandırılan ABD yapımı GBU-43/B MOAB öne çıkıyor. Bu bombaların yanında misket bombalarının esamesi bile okunmaz. Ancak bu devasa büyüklükteki bombalar, düştüğü yerde patlatılıyorlar. Herhangi bir mayınlama riski yok. Küçücük misket bombaları ile bu devasa bombalar arasındaki en büyük fark burada ortaya çıkıyor.

Dolayısıyla hangi bombanın daha büyük insanlık suçuna neden olduğu da bizim başka kapıları zorlamamıza neden olur, ancak bunlar bu yazının konusu değil. Nihayetinde, misket bombaların bir ihtiyaç olduğu argümanı çok tartışma götüren bir husustur. Zira ‘haklı savaş’ kavramı bile tam manasıyla kabul görmüş bir tanıma sahip değil. Şimdi, misket bombalarını işgalci Rus güçlerine karşı kullanmayı zorunlu bir ihtiyaç olarak görenlere belki bir şey söylemek, en azından toprakları işgal altındaki Ukraynalıları sırf misket bombası kullanıyorlar diye suçlamak haddim değil. Ancak, bu bombacıklardan cephe bölgesine atılıp da patlamadan bir kenarda gömülü bir mayın gibi duranlar olacak. Bunların üzerine onlarca yıl sonra burada topunu oynarken kazara basacak ufacık çocuğun yaşam hakkının korunması ne olacak? Sorarım size, bugün misket bombası kullanma kararı alanlar açısından bunun hiçbir önemi olmayacak mı?