Site İçi Arama

kultur-sanat

Suğrak Ne Demek? Bulancak Ne Demek?

Bulancak, bulanık su demek! Bulancak diye kasaba var Türkiye’de, Giresun’da. Bulanık su anlamını ise unutmuşuz gitmişiz. Bulanık bir suyu anlatmak için iki sözcük kullanmak zorunda kalıyoruz, bulanık su!

Bulancak, bulanık su demek!

Bulancak diye kasaba var Türkiye’de, Giresun’da.

Bulanık su anlamını ise unutmuşuz gitmişiz. Bulanık bir suyu anlatmak için iki sözcük kullanmak zorunda kalıyoruz, bulanık su!

***

Çok üzüldüm! Nasıl yani? Niye ki?

Üzüldüm işte, bir sebebi yok.

Üzmek, eskiden kırmak demekmiş. 735 yılından kalma Orhun yazıtlarında kırmak anlamı ile geçiyor. Aslında bugünkü anlamı tutuyor. Ancak bir şeyi kırmak anlamını yitirmiş günümüzde, insan kırmak anlamı kalmış.

“Yinçge erklig üzgeli uçuz”, ince olunca kırmak kolay (olur).

Üzüm ne demek? Bunu biliyor musunuz?

Biliyorum tabii ki, soru mu şimdi bu? Afiyetle yeriz ya, kendi yer talkımı, bize kalır salkımı. Üzümü kim bilmez! Ben çok severim.

Üzüm de üzmekten geliyor, bunu biliyor muydunuz?

Kırmak, koparmak, koparılan meyve anlamında belki de.

1073 yılından kalma Kaşgarî’nin Divan-i Lügat-it-Türk’ünde geçiyor. Yani üzüm ile epey eski haşir neşir oluşumuz.

***

Peki “suğrak” ne demek? 

Bakın bunu bilmiyorum. Su ile ilişkili bir şey olabilir mi?

Kadeh demekmiş, sözlüklerde bile yok.

Kadeh Arapça! Suğrak ise öz Türkçesi. Bugün unutulmuş gitmiş.

Ama bardak da var! Bardak diyoruz ya!

Evet, bardağı da kullanıyoruz, haklısınız, bardak Türkçe.

Ama bardak tam kadehin karşılığı değil gibi, aslında eskiden topraktan yapılma olurmuş bardaklar. Bart, yani su testisinden evrilme bir sözcük. Aslında küçük su testisi demek, testicik!

Kadeh, yani su içmek için kullanılan gereç için doğru sözcük suğrak. 

Bugün ise unutulmuş gitmiş bu sözcük.

* Bakın bir de “kupa” var kullandığımız, kupa Yunanca bir sözcük.

* Tas var, Arapça!

* Kâse var, Farsça!

Çanak var, çanak Türkçe, ama kökleri Çinceye dayanıyor, Çince “zhan” şarap kadehi demek, çan, çanak, bu kökten geliyor.

Çincesinin bildiğimiz çan ile ilgisi var mı bilmiyorum, olabilir. Sözlükte çan sözcüğünün aslının çang olduğu yazılı. Evet, Çince kökenliymiş.

Yani kısaca su içmek için kullandığımız bardağa “suğrak” diyebiliriz, öz Türkçedir, çekinmeyin, kullanın.

***

En eski Türkçe sözlük olan Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lügat-it Türk’ünde yaklaşık 9.000 adet Türkçe sözcük var. 

Aralarından birçoğu (2500 tanesi!) bugün kullanılmıyor ya da anlam kayması yaşamış.

Bence bu sözlüğü herkesin alıp okumasında fayda var. Hiç olmazsa unutulan sözcükleri yavaş yavaş hatırlarız.

Bugün de biraz sözcüklere bakayım dedim.

Moskova’dan herkese sevgi ve saygılarımla

Araştırmacı Yazar Deniz BURSALIOĞLU
Araştırmacı Yazar Deniz BURSALIOĞLU
Tüm Makaleler

  • 20.08.2023
  • Süre : 3 dk
  • 1459 kez okundu

Google Ads