Amerikan F-35A Savaş Uçakları Ukrayna Üzerinde Neden Uçuyorlar?

Singapur Savunma Bakanı 8 adet İlave F-35 Alımını Paramentoda Garantilemek mi İstiyor?

Son günlerde ABD’ye ait F-35 savaş uçaklarının Ukrayna toprakları üzerinde uçtuğuna dair Singapur, Bulgaristan ve İspanya basınında bazı haberlerin yer aldığı görüldü. Haberin çıkış noktası olarak Singapur Savunma Bakanı Ng Eng Hen tarafından yapılan, “Amerikan F-35'lerinin Ukrayna ile ilgili görevlerde aktif olarak görev alıyor.” açıklaması gösteriliyor. İster istemez insanın aklına ‘ateş olmayan yerde duman tütmez” deyişi geliyor. 

Açıklama Ng Eng Hen tarafından Parlamento Kamu Alımları Komitesi'nin bir oturumu sırasında yapıldı. Singapur, Lockheed Martin'den ilave sekiz adet daha F-35A savaş uçağı satın alma kararı almıştı. Bakan Ng Eng Hen’in açıklaması, birazda Singapur kamuoyunu bu satın alma kararının neden önemli olduğuna ikna etmek, tedarik için gerekli bütçe onayının herhangi bir engele takılmadan parlamentodan geçmesini sağlamak maksadına hizmet edecek şekilde yapılmış olabilir. Singapur 2020 yılında 12 adet Amerikan F-35B satın almıştı. Bu alımla toplam envanterindeki F-35 sayısını 20 adede çıkarmak istiyor.

Singapur Savunma Bakanının kullandığı ifadeleri okuyunca, bu söylemin doğru olma ihtimalini yüksek buluyorum. Bakana göre F-35 uçuş görevlerinin amacı Rus uçaksavarlarının ve füze sistemlerinin kesin konuş yerlerini tespit etmektir. “ABD, son faaliyetlerinde Ukrayna'daki Rus uçaksavar füze sistemlerinin konuşlandırılmasını tespit etmek için F-35'lerini seferber etti. Toplanan istihbarat daha sonra NATO ülkelerine dağıtılıyor” dedi. 

Bu açıklama, F-35'lerin Ukrayna'yı desteklemek için kullanıldığını teyit eden ilk bilgi veya varsayım olarak dikkatleri çekiyor. Singapur Savunma Bakanı tarafından ifşa edilen ‘Ukrayna üzerinde F-35’ uçuşlarının olduğuna ilişkin daha önce de Amerikalı bir pilotun açıklamalarına dayanarak bir Bulgar internet sitesi olan BugarianMilitary.com sitesinde de haber çıkmıştı. Pilot, Avrupa’da görev yaptığı dönemde F-35'lerle uçtuğunu, Belarus-Ukrayna sınırına yakın konuşlanmış Rus S-300 sisteminin yerini belirlemek için görev yaptığını ifade ediyordu. Gerçekte pilot Ukrayna üzerinde uçtuğunu söylemiyordu ancak F-35’lerin başka ülkelerin üzerinde uçarak Rus hava savunma sistemlerinin yerlerini istihbarat ihtiyaçları çerçevesinde tespit etme gayretlerinin olduğunu ifade etmiş oluyordu. 

Öte yandan Amerikalı pilot tarafından açıklandığı iddia edilen bu ‘bilgi’, belki bir açık istihbarat olarak görülebilse de, esasında bilinen bir duruma işaret ediyordu. F-35’in sahip olduğu istihbarat, keşif ve gözetleme (ISR – intelligence, surveilance and reconnaisance) yeteneklerine baktığımızda, daha önce İsrail’in eski Hava Kuvvetleri Komutanı tarafından da ifade edildiği üzere, F-35’ler birçok ISR platformundan daha iyi bir havadan istihbarat sağlayıcısı olarak görev yapabiliyor. Sahip olduğu sensörler F-35’i aynı zamanda iyi bir istihbarat toplama vasıtası yapıyor. 

Avrupa'da F-35A Konuşu ve Kullanımı

Rusya-Ukrayna Savaşı sonrasında ABD; Almanya’daki Spangdahlem Hava Üssü’nde en az 6 adet F-35 uçağını hazır tutuyor. Amerikan Hava Kuvvetleri filoları rotasyonel görevlendirmelerle bu üssü kullanıyorlar. Bu meydanda bulunan F-35’lere verilen görev, olası NATO operasyonlarında kullanılmak üzere Rusya’nın Doğu Avrupa’ya ve NATO hava araçlarına tehdit olabilecek uçaksavar ve hava savunma füze sistemlerinin konuş yerlerini belirleyen ELINT (elektronik istihbarat) faaliyetlerini yürütmek, mümkün olduğunca fazla elektronik veri toplamak olarak belirlenmişti. Aynı şekilde Estonya, Litvanya ve Romanya’da da zaman zaman konuşlandırılan F-35A uçaklarından da benzer şekilde öncelikle ISR görevlerini yerine getirmeleri bekleniyor olduğunu değerlendiriyorum. Bunun yanında Belarus’ta konuşlu Rus mobil hava savunma sistemlerinin de hareketlilikleri gözetleniyor olmalı ve Rus mobil tehditlerinin tespit ve teşhisi yanında muhtemelen takibi de aktif bir şekilde yapılmaktadır. 

Ayrıca, SAR radarı kullanılarak Rus Kara Kuvvetleri unsurlarının cephedeki hareketlilikleri de F-35 tarafından SAR haritası olarak ortaya konabilir. Tanklar, zırhlı muharebe araçları, uçaksavarlar, topçu bataryaları, ikmal araçları vb. takip edilebilir. Bu tür bilgiler özellikle Ukrayna komuta heyeti için ‘görünmeyeni görünür yapan’ değerli bir istihbarat bilgisi olacağından, Ruslara karşı icra edecekleri saldırılarda ya da savunma operasyonlarında bu bilgiye ihtiyaç duyacakları aşikardır. Şüphesiz diğer hava vasıtaları, gözetleme maksatlı Karadeniz üzerinde uçuş yapan İHA’ların sağlayacağı istihbarat bilgileri de önemlidir ancak F-35A sensörlerinden sağlanacak kesintisiz taktik istihbarat ve keşif bilgileri daha spesifik hedeflere odaklı olarak akacağından, Ukrayna Ordusu için daha kıymetli bir bilgi akışı olarak görülecektir. 

Neticede ABD, hem olası bir savaş için F-35’lerle ön hazırlıklarını kesintisiz devam ettiriyor hem de Ukrayna’nın acil istihbarat ihtiyaçlarını dolaylı yollardan, Ukrayna topraklarını kullanmaya ihtiyaç duymadan, sağlayabiliyor. Bu kapsamda, Amerikan F-35’lerinin Rus gazetesi Pravda EN ve İspanyol gazetesi La Razón tarafından manşetten yayınlanan “Amerikan F-35'leri, Rus uçaksavar füze sistemlerinin yerini tespit etmek için Ukrayna üzerinde uçuyor!" haberine şüpheli yaklaşmakla birlikte, her zaman olmasa da arada bir ‘doğru olabileceğini’ değerlendiriyorum. 

Öte yandan, Singapur Savunma Bakanına dayandırılan ‘Ukrayna üzerinde F-35 uçuşu’ ifadesinin %100 doğru olmayabileceğini de görmemiz gerekiyor. Zira, F-35'lerin Rus hedeflerini tespit etmesi için illa ki Ukrayna üzerinde uçuş yapma zorunluluğu bulunmuyor. F-35’in sahip olduğu Northrop Grumman yapımı AN/APG-81 AESA radarı, bu uçağa 370 km ötedeki bir savaş uçağını görme imkânı tanıyor. Bu yetenek, Polonya üzerinde uçan bir F-35'in, Belarus ve Ukrayna üzerinde uçan Rus uçaklarının hepsini olmasa da önemli bir kısmını tespit edebileceği anlamına geliyor. Konumuz yönüyle AESA radarından daha da önce çıkan yetenek, bu uçağın sahip olduğu AN/ASQ-239 Barracuda ELINT (elektronik istihbarat) sistemidir. Menzili 926 km. Bu sistem hem karadaki hem de havadaki tehditleri tespit etmek için kullanılıyor. Yine örneğimizden devam edersek, Polonya üzerinde uçan bir F-35, Kiev'in 415 km doğusundaki Kharkov yakınlarındaki Rus hedeflerinin yerini tespit edebilecek bir yeteneğe sahiptir anlamına geliyor. Aynı şekilde aynı ELINT sistemi ile Romanya üzerinden uçan bir F-35, Kırım yarımadasının tamamını kapsayabiliyor, buradaki Rus helikopter ve uçakları ile satıhta konuşlu hava savunma sistemlerinin hareketliliklerini takip edebiliyor.

Sonuç

Singapur Savunma Bakanı Ng Eng Hen tarafından yapılan, “Amerikan F-35'lerinin Ukrayna ile ilgili görevlerde aktif olarak görev alıyor.” Açıklamasını, büyük oranda doğru kabul edilmesi gereken bir ifade olarak değerlendiriyorum. Anlaşıldığı kadarıyla Amerikan F-35A’ları, Ukrayna'ya önemli oranda bir istihbarat akışı sağlamak amacıyla kullanılıyor. Avrupa ülkelerinin sahip olduğu istihbarat, keşif ve gözetleme faaliyetlerine entegre edildiği anlaşılan F-35A’nın ISR yeteneklerinin, Rus Ordusunun hareketliliğinin yakından takip edilebilmesi ve Ukrayna Ordusunun istihbarat ihtiyaçlarının 7/24 karşılanabilmesi için bir ihtiyaç olarak görüldüğüne inanıyorum. 

Kaynakça

DefAviation, “What is true in the news about American F-35 fighters flying over Ukraine?”, 4 Mart 2024, https://www.outono.net/elentir/2024/03/04/what-is-true-in-the-news-about-american-f-35-fighters-flying-over-ukraine/

Boyko Nikolov, “F-35s scan Ukraine to locate Russian air defense, Singapore says”, 3 Mart 2024, https://bulgarianmilitary.com/2024/03/03/f-35s-scan-ukraine-to-locate-russian-air-defense-singapore-says/

Air Force Times, “The USAF sent F-35s to defend NATO. Here’s what it learned.”, 5 Nisan 2023, https://www.f35.com/f35/news-and-features/USAF-F35s-defend-NATO-what-it-learned.html