FAB-500 Bombası Nedir? Ruslara Bu Bomba Ukrayna'da Zaferi Getirebilir mi?

24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşının başından beri bir türlü hava üstünlüğünü ele geçiremeyen Moskova için savaşın gidişatını değiştirme potansiyeli taşıyan modern mühimmat kullanımına ilişkin harekât konsepti henüz tam manasıyla arzu edilen seviyeye erişememiş gözüküyor. Rus Hava Kuvvetlerinin bu savaşta göze çarpan teknik eksikliklerini, “Rus Hava Kuvvetleri Ukrayna'da Neden ‘Başarısız’ Oldu?” başlıklı 10 Aralık 2023 tarihinde STRASAM’da yayımlanan yazımda (https://strasam.org/savunma/askeri-harekat/rus-hava-kuvvetleri-ukraynada-neden-basarisiz-oldu-2662) etraflıca incelemiştim. Özetle, Rus Hava Kuvvetlerinin Açmazları, Teknik Sorunlarını dört başlık altında toplamıştım: 

1)Yüksek irtifadan klasik bombalarla hedefleri vurmanın zorluğu,

2)Yüksek irtifadan hedeflere atılacak hassas güdümlü mühimmat sayısının yetersizliği,

3) Alçak irtifan havadan yere taarruz ve yakın hava desteği icra zorunluluğu,

4)Taarruz uçaklarını koruyacak savunma baskısı yeteneğinin yokluğu. 

Ruslar geçen yıl bahar aylarında ikinci maddede yer alan “Yüksek irtifadan hedeflere atılacak hassas güdümlü mühimmat sayısının yetersizliği” bağlamında FAB-500 genel maksat bombasının güdümlü versiyonlarını devreye soktuğunda, neredeyse savaşın gidişatını değiştirebilecek bir silah sahaya sürüldü’ beklentisi ortaya çıkmıştı. İlk bomba 24 Mart 2023 tarihinde atılmıştı ve sonrasında da günlük bazda yirmi kadar FAB-500 bombası Ruslar tarafından sarf edilmeye başlanmıştı. Ancak anlaşıldığı kadarıyla Rus savunma sanayisinin çarkları bu tür modern mühimmatın seri üretimini henüz yeterince hızla yapabilecek kadar süratli dönmüyordu. Bununla birlikte bugünlerde tekrar FAB-500 bombalarının güdümlü versiyonlarının Ruslar tarafından kullanılmaya başlandığına dair cepheden haberler gelmeye başladı. 

FAB-500 Bombasının Özellikleri Nedir?

FAB-500 kendi başına klasik, genel maksat bombasıdır. Amerikan menşeili genel maksat bombaları olan MK-82 (500 libre) ile MK-83 (1.000 libre) bombalarına benzer yapıda olan ve ağırlık olarak ikisinin arasında bir ağırlık değerine (814 libre - 370 kg.) sahip olan bu bombanın başlığı da 250 kg. patlayıcı içeriyor. Sovyetler bu tür genel maksat bombalarını 1932 yılından itibaren kullanmaya başladılar. FAB-500 bombasının düşük sürtünmeli bir versiyonu 1962 yılında geliştirilerek, tüm Sovyet bombardıman uçakları tarafından atılabilir hale getirildi. Mühimmatın gövdesi çelikten daha ucuz olan dökme demirden yapılmak suretiyle, bombanın yere temas sonucu patladığında parçalara ayrılmasının da daha kolay olması hedeflendi. 

Güdüm sistemiyle entegre bir yapıda çalışan bomba kanatçık mekanizması, normalde serbest düşme ile 1-2 km. menzile ancak sahip olan bu bombanın 50-70 km. uzaklıktaki hedeflere atılabilmesine olanak tanıyor. Batı versiyonları olan AGM-84K SLAM-ER, Storm Shadow/SCALP, Taurus, AGM-154 JSOW, AGM-158 JASSM, KEPD-350 ve yine Türk yapımı SOM füzesine göre oldukça düşük menzile sahip olan FAB-500, JDAM GBU-38’den daha uzun menzile sahip olmasıyla dikkat çekiyor. 

Ruslar da birçok ülkenin yaptığı üzere, genel maksat bombalarına Kanatlı Güdüm Kiti diyebileceğimiz bir KGK takarak, akılsız bombaları akıllı hale getiriyorlar. FAB-500 bu kapsamda modernize edilen bir bombadır. Böylece klasik 800 librelik bir genel maksat bombası, havadan yere uzun menzilli akıllı mühimmatlara çeviren kanatlı bir güdüm kiti kullanılmış oluyor. Böylece mevcut bombalara, her tür hava koşulunda, 70 km.ye kadar menzil kazandırılırken, aynı zamanda 4-7 metre sapma değerine kadar yüksek hassasiyetli vuruş yeteneği de kazandırılmış oluyor. Bu da Rus uçakların cephe gerisinden Ukrayna cephesinin arka bölgesindeki derinlikteki hedefleri vurabilmesini, tecrit, muharebe hava sahası tecridi görevlerini kendilerini riske atmadan yapabilmelerini sağlıyor.

Rus yapımı Kanatlı Güdüm Kiti, FAB-500 genel maksat bombalarını uzun menzilli akıllı at-unut tipi bombalarına dönüştürüyor. Bu dönüştürmenin yaklaşık maliyeti 300.000 ruble karşılığı olarak 3.300 dolardır. Rusya; SSCB'nin dağılmasından sonra, FAB-500 tipi genel maksat bombalarının büyük bir kısmı depolarda muhafaza ediyordu. Şimdi bu bombalara takılan kanatlı güdüm kitleriyle, bu bombaların akıllı mühimmata dönüşmesi mümkün olabildi. 

5-30 bin feet irtifa aralığında uçan uçaklar tarafından hedeflerine bırakıldığında sahip oldukları INS/GPS güdüm sistemi sayesinde hedefini kolaylıkla bulabilen bu bombalar, Rus istihbaratının vereceği hedeflere ilişkin koordinatların doğruluğu oranında hedeflerini yüksek doğrulukla vurabiliyorlar. FAB-500'den "akıllı" bir bomba yapmanın parlak bir fikir olduğunu belirtmek gerekiyor. Zira bu bomba, 213 kg'lık bir harp başlığının yere temasla birlikte patlamasından sonra, 8 metre çapında ve 3 metre derinliğinde bir küçük krater açabiliyor.

Rus kaynaklarına göre FAB 500m-62 Yüksek Patlayıcılı Güdümlü Bomba, askeri-endüstriyel alanların, demiryolu kavşaklarının, lojistik tesislerin, ikmal depolarının, açık arazideki personelin yanı sıra hafif zırhlı araçların yürüyüş sırasında veya ana konsantrasyon çevresi içinde saldırı sırasında imha edilmesi için tasarlanmıştır. Bu bombanın bir türevi olan KAB-500-OD ise elektro optik TV güdüm sistemine sahiptir.

FAB bombalarına güdüm ve seyir sisteminin bir parçası olarak takılan ‘kanatları’, alçak irtifada seyir imkânı veriyor ve bir yönüyle düşman savunma silah ve sistemlerinin radarlarına görünmeden düşük süratlerde seyreden bombanın hedefine nüfuz edebilmesini sağlıyor. Balistik ve seyir (cruise) tipi füzelere/güdümlü bombalara göre çok daha kolay ve ucuza üretilebilen bu bombaların modern mühimmat konusunda arzu edilen seviyeye erişemediği anlaşılan Rus Hava Kuvvetlerinin harekât sahasında ihtiyaç duyduğu modern mühimmat ihtiyacının karşılanmasında iyi bir seçenek olduğu düşünülüyor.

Sonuç

Rusya, klasik veya genel maksat bombalarını akıllı bombaya dönüştürme yeteneğini sahip olmasına rağmen, mühimmat kullanımında nitelikten ziyade niceliğe önem veren harekât konsepti nedeniyle, Ukrayna’da genellikle modern mühimmat kullanmaya öncelik vermiyordu. Bu konseptte ısrar etmek, Rus Ordusuna çok sayıda savaş uçağı ve taarruz helikopteri kaybına neden oluyordu. Geçen yıldan başlayarak balistik ve hipersonik füzelerin yanında güdümlü mühimmat atmaya da başlayan Rusya’nın, geçen yıl her gün 20 civarında modern mühimmatı kullandığı bilgisi çeşitli raporlarda yer alıyordu. 

Günümüze geldiğimizde, Rusya’nın modern mühimmat üretimine hız verdiği, elindeki klasik mühimmatı kanatlı güdüm kitleriyle akıllı mühimmata dönüştürme hızının da arttığı anlaşılıyor. 500 kg. ağırlığındaki FAB-500 gibi 1.500 kg. (3.300 libre) ağırlığındaki FAB-1500M-54 güdümlü bombasının kullanıma sokulduğu biliniyor. Batı dünyasının kullandığı MK-84 bazlı güdümlü bombalardan yaklaşık 1.300 libre daha ağır olan FAB-1500M-54 bombalarının güdümlü versiyonlarının Rusya-Ukrayna cephesinde stratejik hedeflerin vurulmasında kullanılması bekleniyor. Böylece Rusya için savaşın maliyeti biraz artsa da neticede daha az uçak kaybı anlamına gelen modern mühimmat kullanımının Rus Hava Kuvvetlerinin etkinliğini artırmasını bekliyorum.

Kaynakça

https://kintex.bg/product-4-49

Rosoboronnexport, Russian Defence Export, Aerospace Systems, KAB-500-OD, https://roe.ru/eng/catalog/aerospace-systems/air-bombs/kab-500-od/

Topwar, FAB-500: "akıllı hale gelen" efsanevi hava bombası, 12 Mayıs 2023, https://tr.topwar.ru/216762-fab-500-legendarnaja-aviabomba-kotoraja-poumnela.html