Suriye’de olanlar ve muhtemel olacaklar

Suriye’de enteresan gelişmeler oluyor. 61 yıllık Suriye Baas rejimi, değil 61 gün, nerdeyse 61 saat bile dayanamadan yıkılmış gözüküyor.

Çok güçlü gözüken bu tarz totaliter rejimlerin yıkılma süreçleri de hep böyle çok kısa oluyor. Irak’taki Saddam rejiminin yıkılmasına benzer Suriye’de de totaliter Esad rejimi yıkılıyor. 13 yıl süren savaş, neredeyse 13 saat bile sürmeden bitiveriyor.

Peki neden böyle oldu ve neler olması muhtemel, değerlendirelim. 

Öncelikle kafalardaki en önemli soru, Rusya’nın neden Esad rejimine destek olmadığı. Rusya isteseydi zırhsız araçlarla Şam’a hareket eden tüm unsurlara havadan müdahale edebilir ve en azından bu hareketi durdurmasa bile yavaşlatabilirdi, ama yapmadı, müdahale etmedi. Hatırlayalım, Türkiye ile belirlenen hattı geçti diye 33 vatan evladını gözünü kırpmadan şehit etmekten çekinmeyen Rusya’nın bugünkü sessizliği ve pasifliği oldukça manidardır.

Bu pasifliğin ve sessizliğin iki sebebi olabilir. Birincisi, Rusya’nın Suriye’deki mevcut iki üssü ile ilgili muhaliflerden garanti almış olma ihtimali; ikincisi ise Ukrayna ile devam eden savaşın, ABD yönetiminin de değişmesi ile, sona ermesini istemesi. 

Ukrayna ve Rusya savaşı ile 2022’de yeniden devletler arası savaş dönemi başlamıştı. 2024’te İsrail’in önce Gazze şeridi, sonra Lübnan ve nihayetinde İran’la karşılıklı gerçekleştirilen operasyonlar, bu devletler arası savaş dönemini pekiştiren olaylar oldu. Gidişat, tam da başka devletlerin de işin içine girmesine doğru ivmelenmiş ve 3’üncü Dünya Savaşı tartışmaları söz konusu olmaya başlamışken, Suriye’de devlet dışı aktörlerin müdahalesi ile düzen yeniden değişmeye başladı. Devletler arası savaş düzeninden yeniden vekâlet savaşına dönüşün işareti olan son yaşananlara, büyük devletlerin tepkisiz kalması, belki de yeni bir dünya savaşının önlenmesi adına yapılmış olabilir. Devletler arası savaş seviyesinin bir üst seviyesi, dünya savaşına evrilme iken, bir alt seviye olan vekâlet savaşlarına yeniden dönme dönemi başlıyor diyebiliriz. İsrail Başbakanı Netanyahu’nun barış için yaptığı çağrıyı da bu çerçevede değerlendirmek gerekir. 

İran’ın gücü İsrail, Rusya’nın gücü Ukrayna vasıtasıyla ABD ve Batı tarafından test edildi. Artık ABD hegemonyası daha fazla savaşmaya gerek görmüyor. Trump’ın biz karışmayacağız demesi de ABD’nin geçmiş Trump dönemindekine benzer şekilde duruma göre değişen, bazen patron gibi, bazen yönetici gibi, bazen de çekinceli bulanık politikasına döneceğinin sinyalini veriyor. 

Eğer bir muhalif grup tüm Suriye’ye hâkim olamazsa, Suriye’nin iki veya üçe bölünmesi muhtemeldir. Münbiç’te muhalifler birbirleriyle çatışırken, bu grupların ileride birlikte hareket edebilmesi zor gözüküyor. Belki Irak’takine benzer bir yapılanma olabilir. Ancak, Suriye için gelecekte büyük bir muamma ve karışıklık olması muhtemeldir.

Suriye gelecekte Kıbrıs’ın bugünkü durumuna da benzeyebilir. İki tane Rus üssü, tıpkı Kıbrıs’taki iki İngiliz üssü gibi ayrıcalıklı olarak kalabilir. Rusya, bu kazanımı her ne pahasına olursa olsun kaybetmek istemeyecektir. İki ayrı devletin birinin tanınmış, diğerinin de tanınmamış şekilde yapılanması da söz konusu olabilir. Suriye ve Kıbrıs arasındaki en büyük fark ise Türkiye’nin bu sefer muhtemelen devletlerce tanınan tarafta olma durumudur.

Sözün özü; Suriye’de yaşanan olaylar şaşırtıcı ve öngörülemeyen şekilde gerçekleşmektedir. Gelecek için de öngörüde bulunmak zordur. Türkiye, kendi güvenliğini ilgilendiren ve yanı başındaki komşusunda yaşanan bu olayları dikkatlice izlemeli, ülke çıkarına olmayan yayılmacı politikalara yönelmemeli, muhaliflere desteğini onlarla iyi ilişkiler kurmak adına sürdürmeli ve menfaatine aykırı oldu bittilere izin vermeyeceğini tüm dünyaya ilan etmelidir.