savunma

Vietnam Savaşı ve Havadan Karaya Kullanılan Füzeler

AGM-12B mühimmatı ile yüklenmiş uçaklar Vietnam Demokratik Cumhuriyeti'nin (DRV, Kuzey Vietnam) hava savunma sistemlerinden biri olan SA-2 karadan havaya füze (SAM) sisteminin menzilinin dışından yapılacak nispeten daha güvenli bir saldırıyı mümkün kılacak menzilden yoksundu.

Savaş alanında her zaman avantaj sağlamak için farklı stratejiler ve taktikler kullanmak önemlidir. Bu stratejilerden biri, düşmanla uzak bir mesafeden çatışmaya girebilme yeteneğidir. Bu yetenek savaş alanında düşmanı etkisiz kılmak için risk almadan herhangi bir kayıp yaşamadan saldırı yapma fırsatını sağlar.

Uzaktan saldırı yapabilme yeteneğini, askeri güçlerin düşmanla yakın temas kurmadan önce düşmanın hedef olarak alınabilmesini ve düşmanın zayıflatılmasına olanak sağlar. Uzaktan saldırı yeteneğine sahip olan bir kuvvet düşmanın dikkatini çekmeden hızlı ve etkili bir şekilde hareket ederken kendisine verilen hedefleri başarı ile yok edebilir. Bu strateji sayesinde güvenlik riskleri en aza indirilerek daha etkili ve başarılı operasyonların gerçekleştirilmesi mümkün olur. Yazımızda bu stratejinin Vietnam Savaşı sırasında uygulama isteğine değinilecektir. ABD Ordusu'nun Vietnam Savaşı sırasında havadan-karaya füze saldırıları ile bu stratejiyi nasıl desteklemeye ve uygulamaya çalıştığına odaklanacağız. Bu amaçla havadan karaya atılabilen füzelerin savaş sürerken nasıl geliştiğine ve Vietnam Demokratik Cumhuriyeti Ordusunun bu çabalara nasıl direndiğine dair bilgiler sunacağız. Ayrıca, SA-2 karadan havaya füze sistemlerinin kullanımının savaşın gidişatını nasıl etkilediği ve her iki tarafın da bu deneyimden çıkardığı dersleri değerlendirmeye çalışacağız.

AGM-12B Bullpup

II. Dünya Savaşı'nda ilk havadan karaya füzelerin kullanılmaya başlanmasına rağmen, Vietnam Savaşı, bu silahların özellikle taktik uçaklar tarafından yaygın olarak kullanıldığı ilk büyük çatışmaydı. 1959'da ABD Donanması, Bullpup olarak bilinen ilk taktik havadan karaya füzeyi geliştirdi. Başlangıçta ASM-N-7 olarak adlandırıldı, 1962'de ABD Savunma Bakanı Robert McNamara'nın o yıl almış olduğu tüm kuvvetlerin uygulamakta zorunlu olduğu yeni ortak silah isimlendirme sistemi kararı sonucunda bu füzenin adı AGM-12B Bullpup oldu. 1.000 poundun biraz altında bir ağırlığa sahip olan Bullpup, ABD Donanması'nın Douglas A-4 Skyhawk, Grumman A-6 Intruder ve Chance Voight A-7 Corsair kullanılabiliyordu. ABD Hava Kuvvetlerine ait Republic F-105 Thunderchief ve McDonnell Douglas F-4 Phantom II’inde mühimmat seçenekleri arasına girmiştir. AGM-12B Bullpup yönlendirme sistemi görüş hattı radyo komutlu yönlendirme sistemiyle çalışmaktadır. Komutları onu fırlatan uçaktan uçuştaki füzeye iletmek için radyo sinyallerinin kullanılmasını içerir. Bu yöntem, fırlatma platformu ile füze arasında engelsiz bir görüş hattı gerektirir; çünkü radyo sinyalleri yalnızca düz çizgiler halinde ilerleyebilir ve engellerden kaynaklanan girişime karşı hassastır. Güdüm sistemi, uçuş sırasında alınan geri bildirimlere göre ayarlamalar yaparak füzenin yörüngesinin gerçek zamanlı kontrolüne olanak tanır. Başarısı belirli senaryolarda etkinliğini etkileyebilecek mesafe ve görüş hattı engelleri gibi faktörlerle sınırlıdır.

Hedefe saldıran uçağın uçaksavar topçu menzili dışından hassas bir saldırı yapmasını sağlamak için tasarlanan ilk Bullpup'lar 250 kiloluk bir savaş başlığına sahipti ve küçük bir katı yakıtlı roket motoru ile güçlendirilmişti. Pilot veya A-6/F-4 silah operatörü (silah sistem subayı) II. Dünya Savaşı'nın Alman Fritz X güdümlü bombası tarafından kullanılandan farklı olarak, füzeyi bir joystick kontrolü aracılığıyla görsel olarak hedefe yönlendiriyordu. Alman silahında olduğu gibi, Bullpup'ın kuyruk yüzgecinde, operatörün hedefe uçarken füzeyi takip etmesini sağlayan yanan bir izleyici vardı. Bullpup ayrıca menzili ve hızı artırmak için 1.000 kiloluk bir savaş başlığı ve daha güçlü bir roket motoru ile daha büyük bir versiyonda geldi. Bununla birlikte, AGM-12B mühimmatı ile yüklenmiş uçaklar Vietnam Demokratik Cumhuriyeti'nin (DRV, Kuzey Vietnam) hava savunma sistemlerinden biri olan SA-2 karadan havaya füze (SAM) sisteminin menzilinin dışından yapılacak nispeten daha güvenli bir saldırıyı mümkün kılacak menzilden yoksundu.

Fotoğrafta; Silah testleri sırasında, 1960'ların başında AGM-12 Bullpup füzeleriyle donanmış ABD Hava Kuvvetlerine ait F-4C Phantom II (s/n 63-7410). Bu uçak USAF için üretilen üçüncü F-4C idi ve 24 Ocak 1981'de Tulsa, Oklahoma'da ABD kaza kırım geçirdi ve tamamen imha oldu.

AGM-45 Shrike Anti Radyasyon (Anti-radar) Füzesi

SA-2 tehdidiyle başa çıkmak için ABD, AGM-45 Shrike Anti radyasyon (Anti-radar) füzesini geliştirdi. Esasen bir AIM-7 Sparrow havadan havaya füzesi olan ve arayıcısı füze atış kontrol ve takip radarına uyumlu olacak şekilde modifiye edilmiş olan Shrike, 200 pound dan daha hafifti ve A-4, A-7 ve F-4 uçakları tarafından taşındı.

Vietnam Savaşında anti radyasyon AGM-45 Shrike füzesini kullanan pilotlar radar antenlerine odaklandı ve onları yok etti. ‘’Wild Weasel’’ "Vahşi Gelincik", düşman hava savunmasını doğrudan saldırılarla bastıran uzmanlaşmış USAF mürettebatını, uçaklarını ve görevlerini anlatır. USAF'ın 1965'teki ilk SAM karşıtı programının adı olan Wild Weasel Projesi'nden kaynaklanmaktadır.

Daha önce kullanılan güdümsüz roketlerden çok daha iyi olmasına rağmen AGM-45 Shrike'lar ideal silahlar değildi. AGM-45'in arayıcı başlığının dar bir görüş alanı vardı, bu nedenle onu fırlatan uçağın füzeyi SAM alanına doğru yönlendirilmesi gerekiyordu. Shrike'ın menzili yarıdan daha azdı (yaklaşık yedi mil) ayrıca AGM-45’ in hızı SA-2'den daha yavaştı (Mach 3,5'e kıyasla 2 Mach). Bu nedenle, Vahşi Gelinciklerin AGM-45 Shrike ile saldırmak için SA-2 sahasının menziline girmesi gerekiyordu ve SA-2 operatörü füze yada füzelerini ateşlerse SA-2 hedefine Shrike'tan önce ulaşacaktı. Son olarak Shrike'ın hedefindeki radar antenin nerede olduğunu "hatırlayacak" bir hafıza çipi yoktu, dolayısıyla bir düşman radarının radar operatörü radarını kapatırsa yada AGM-45’i fırlatan Vahşi Gelincik uçağı SA-2 SAM sistemi tarafından düşürülürse füze hedefi ıskalayacaktı.

Füzelerin sınırlarını aşan Wild Weasel mürettebatı, AGM-45 Shrikes'ı etkili bir şekilde kullanmayı öğrendi; genellikle onları güdümsüz roketler ve bombalarla saldırı için radar alanını işaretlemek için kullandı. Vahşi Gelincik pilotları direkt radar antenlerini imha etmek üzere alınacak risklerden kaçınarak radar alanını işaretlemeyi hayatta kalabilmek için yeni bir taktik olarak kullandılar. Bu taktik başarılı oldu. Bu sayede mürettebattan biri öldürülmeden ve uçak kaybı olmadan bile AGM-45 Shrike füzeleri, vurulmamak için düşman radar sahalarını kapatarak bastırdı.

Bazende Vahşi Gelincik pilotları risk alıyor. Daha alçak irtifadan uçarak uçaksavar topçu menziline girerek. SA-2 radarına angaje olarak bu radarın 10-12 deniz mili yakınına kadar yaklaşmaktan çekinmiyordu. Alınan bu risk ile beraberinde şans yanlarında oluyor, AGM-45 Shrike'ın 44 kiloluk savaş başlığı, SAM'ın sisteminin atış kontrol radarını yok ediyordu. Pilotların aldıkları bu büyük riskler sayesinde Kuzey Vietnamlı radar operatörleri radar antenlerinin yok olmasını istemedikleri için AGM-45 Shrike saldırısıyla karşı karşıya olduklarını düşünürlerse genellikle radar sistemlerini kapattılar bu durum ise bir füze ateşlenmeden gelen ABD uçaklarına yönelik SAM tehdidini etkili bir şekilde sona erdirilmesi ile sonuçlandı. 1990'ların başında aşamalı olarak kullanımdan kaldırılan Shrike'ın yerini AGM-88 yüksek hızlı anti radyasyon füzesi (High-speed Anti-Radiation Missile) (HARM) aldı.

Aşağıdaki Fotoğrafta; Amerikan Hava Kuvvetlerine 37. Taktik Savaş Filosuna bağlı F-4E Phantom II AGM-45 Shrike anti radyasyon füzesi ateşlerken görülüyor. Fotoğraf Bob Simons

Yukarıdaki Fotoğrafta; Modifiye edilmiş bir kuyruk numarası 69-7263 olan McDonnell Douglas F-4E Phantom II'den F-4G Advanced Wild Weasel görülüyor. Kaliforniya'nın Sierra Nevada Dağları üzerinde. Alt kanat pilonlarında çeşitli havadan karaya saldırı füzeleri taşıyor. Sol kanatta, kameraya en yakın olan bir AGM-88 HARM ve içeride bir AGM-65 Maverick bulunuyor. Gövdenin altında bir ALQ-119 Elektronik Karşı Tedbirler (ECM) podu bulunuyor. Sağ kanat altında bir AGM-78 Standart ARM ve ardından bir AGM-45 Shrike bulunuyor. Phantom, Avrupa I kamuflaj desenine boyanmış. Bu uçak, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri Ulusal Müzesi'nde sergileniyor.

AGM-78 Standard Anti Radyasyon (Anti-radar) Füzesi

Başlangıçta ABD Donanması tarafından geliştirilen Standard ARM, önceki Shrike'a göre birkaç iyileştirmeye sahipti. SA-2'nin menzilinin dışından fırlatılabiliyordu ve füze, önceki Shrike gibi radar enerjisine göre yönlendiriliyordu (aslında, ilk AGM-78'ler Shrike arayıcı başlıklarını kullanıyordu). Standard, radarın yerini sabitleyen ve düşman radarı kapatsa bile yönlendirmeye devam eden bir bellek çipine sahipti. AGM-78 fırlatıldıktan sonra 180 dereceye kadar dönebiliyordu, bu nedenle Wild Weasel uçağının doğrudan radar üzerine doğrultulmasına gerek kalmıyordu. Bir diğer iyileştirme ise daha fazla hasara neden olan çok daha büyük savaş başlığıydı. Üretim 1968'de başladı ve ardışık iyileştirmeler, daha iyi arayıcı başlığa, karşı önlemlere karşı daha iyi korumaya ve artırılmış menzile sahip üç model daha üretilmesine yol açtı. Üretim, yaklaşık 700 adet üretildikten sonra 1978'de sona erdi.

Fotoğrafta 6 adet AGM-22 ile yüklenmiş Bell UH-1 görülüyor.

AGM-22 ATGM

ABD Ordusu ayrıca Vietnam'da hem optik olarak izlenen hem de tel güdümlü havadan karaya füzeler kullandı. Fransız yapımı AGM-22 (SS-11, Fransız ve Alman tanımıdır) savaşın çoğu için silahlandırılmış UH-1 tarafından taşındı. 1950'lerde geliştirildi. SS.11, Nord Aviation MCLOS tel güdümlü tanksavar füzesinin tanımıdır. Füze 1956'da Fransız Ordusu'nun hizmetine girdi. Bu füze lisans altında ABD üretildi. 1961'de ABD Ordusu ile hizmete girdi ve ilk olarak 1966'da savaşa girdi, öncelikle sığınaklara karşı kullanıldı, ancak aynı zamanda Kuzey Vietnam PT-76 tanklarını imha etmesiyle de tanındı. AGM-22'nin maksimum menzili 9.842 fit idi, ancak savaş koşullarında yavaş ve hatalı olduğu kanıtlandı. Füze güdüm sistemi, operatörün onu bir joystick ile yönlendirmesini gerektirirken, pilotun düz bir profilde uçması gerekiyordu, bu da savaş koşullarında neredeyse imkânsız olduğu kanıtlanan bir şeydi. Ordunun DART ATMG programının başarısızlığının ardından ordunun güdümlü tanksavar füzesi (ATMG) ihtiyacına geçici bir çözüm olarak tasarlanan AGM-22, savaşın helikopterle taşınan birincil havadan karaya füzesi olacaktı.

BGM-71 TOW ATGM

AGM-22’ nin eksiklikleri orduyu, tüp şeklindeki lançerden fırlatılan BGM-71 optik olarak izlenen tel güdümlü (TOW) füzenin havadan bir versiyonunun geliştirilmesini hızlandırmaya itti. 1963 ve 1968 yılları arasında Hughes Aircraft tarafından geliştirilen yerden fırlatılan versiyon, 1970 yılında üretime girdi. TOW operatörü hedefi optik olarak izler ve güdüm sistemi, füze fırlatıldıktan sonra füzenin arkasından gelen iki kablo aracılığıyla füzeye komut gönderir ve operatörün gerekli düzeltmeleri yapmasını sağlayarak füzeyi hedefe yönlendirir. Bu yöntemde UH-1’den ateşlenen füze helikopterin uçuş profilinden etkilenmedi ve savaş şartlarında daha tutarlı ve doğru atış yapma imkânı sağladı. Vietnam'da kullanılan modelin maksimum etkili menzili yaklaşık 9.842 fit idi. Yerden fırlatılan füze, 5.4 pound HDX patlayıcı ile 5 inç çapında bir savaş başlığına sahipti.

Fotoğrafta; 2 Mayıs 1972 havadan karaya konfigürasyonlu TOW füze sistemi (XM26 silah alt sistemi), savaşta ABD askerleri tarafından helikopterlerden ateşlenen ilk Amerikan yapımı güdümlü füze oldu. UH-1B 3’lü TOW ATGM lançeri helikoptere monte edilmiş olarak görülmekte. Havadaki ilk TOW'lar, MICOM'un ilk konuşlandırma emrini almasından altı gün sonra, 24 Nisan 1972'de Vietnam'a ulaşmıştı. Sistemin hala deney aşamasında olduğu ve yalnızca sınırlı sayıda tam alt sistemin mevcut olduğu göz önüne alındığında, bu dikkate değer bir başarıydı. Havadaki TOW, 1973'e kadar Vietnam'da görev yaptı.

Fotoğrafta; Kuzey Vietnam birlikleri fırlatma için bir SA-2 karadan havaya füzeyi hazırlıyor. SAM'in yüksek hızlara ve yüksek irtifaya ulaşma yeteneği, Kuzey Vietnam üzerinde uçan ABD bombardıman uçakları için büyük bir tehdit oluşturuyordu. (RIA Novosti / Alamy)

TOW’ un savaş alanında havadan karaya fırlatılan versiyonu yapılacak değerlendirme için ve ilgili destek personeli, özel olarak modifiye edilmiş iki UH-1B helikopteri ile birlikte 24 Nisan 1972'de Vietnam'a ulaştı. Müfreze ilk olarak 2 Mayıs 1972'de Dak Poko Nehri yakınlarında ele geçirilen dört tankı, bir kamyonu ve bir obüsü imha ederek savaşa girdi. Yedi gün sonra müfreze, Kontum yakınlarındaki ilk Kuzey Vietnam tankını içindeki personel ile birlikte imha etti. Müfreze, beş haftalık muharebe operasyonları sırasında 24'ten fazla Kuzey Vietnam tankını imha etmeyi başardı. Havadan karaya fırlatılan TOW’ un bu versiyonu 1972'nin sonlarında üretime girdi ve ABD Ordusu ve ABD Deniz Piyadeleri AH-1 Cobra ve sonradan gelen daha gelişmiş AH-1 Cobra modellerinde standart güdümlü füze haline geldi. TOW, Vietnam'da ilk kez kullanıldığından beri sürekli gelişme gösterdi, daha güçlü savaş başlıkları, daha uzun menzil ve daha güvenilir bir güdüm sistemi bu gelişimin ana bileşenleridir.

Sonuç

Vietnam Savaşı'nda Kuzey Vietnamlılar tarafından kullanılan SA-2 füzeleri, hava savaşının gidişatını önemli ölçüde etkileyen ve ABD hava hakimiyetini sarsan bir güç haline geldi. Savaş boyunca Kuzey Vietnam Ordusu 9.000'den fazla SA-2 füzesi fırlatılarak yaklaşık 150 kadar ABD uçağı düşürdüler. Kuzey Vietnam Ordusu bazen bu füzelerin atış kontrol radarlarını kapatttı SA-2 leri körlemesine fırlattı bu taktikte başarılı oldukları vakalarda kayıtlara geçti. Bu durum, ABD açısından savaşın maliyetini önemli ölçüde artırdı ve ABD'nin Vietnam üzerinde tam bir hava hakimiyeti kurmasını engelledi. Her iki taraf da ölümcül teknolojiyi benimsemişti. Taktiklerini sürekli geliştirerek bu ölümcül oyunda birbirlerine karşı üstünlük kurmaya çalışıyordu.

SA-2 füzelerinin başarısı, Kuzey Vietnamlıların ABD’ye direnme gücünü ve kararlılığını göstermiştir. Bu füzeler, ABD'nin hava gücüne karşı etkili bir caydırıcılık oluşturarak savaşın uzamasına katkıda bulundu. Aynı zamanda, savaşın stratejik dinamiklerini de değiştirdi ve ABD'yi daha az doğrudan müdahaleye ve daha fazla yerel güçlere dayalı bir savaş stratejisi benimsemeye zorladı.

SA-2 füzelerinin Vietnam Savaşı'ndaki sırasında ve sonrasındaki etkilerini kısaca özetlersek; hava savunmasının önemini ve hava hakimiyetinin her zaman garanti olmadığını, hava savunma sistemlerinin havadan karaya füze tehdidine karşı etkili bir şekilde korumanın gerekliliğini açıkça göstermiştir. SA-2 tehdidi havadan karaya atılabilen füzelerin gelişimine katkıda bulunmuştur. Ayrıca ABD Hava Kuvvetlerinin Wild Weasel uçaklarının ve SEAD/DEAD (Düşman Hava Savunmalarının Bastırılması / İmhası) misyonunun geliştirilmesi, ABD Hava Kuvvetlerinin SAM tehdidine karşı koyma ve hava hakimiyetini koruma yeteneğini önemli ölçüde geliştirmeye yardımcı olmuştur.

Okumak isteyenler için bu konuyla bağlantılı bir önceki yazım:

Vietnam Savaşında Havadan Havaya Füzeler Nasıl Kullanıldı? ilgili linkini aşağıya bırakıyorum

https://strasam.org/savunma/savunma-sanayii/vietnam-savasinda-havadan-havaya-fuzeler-nasil-kullanildi-3369