ABD Tarafından Seri Üretimi Engellenen Süper Jet Savaş Uçakları
İngiliz, Alman, İtalyan ve İspanyol Avrupa Konsorsiyumuna ait Eurofighter Typhoon, Fransız Dassault Rafale ve İsveç Gripen; ABD’li F-35, F-16 ve F-18, Rus SU-35 ve MiG-35 için ciddi pazar rakipleridir. İlgili ülkelerin ekonomik, askeri, politik ilişkileri doğrultusunda; alacağı-satacağı jet savaş uçaklarının alım-satım kararları da doğrudan etkilenmektedir.
Avro CF-105 Arrow
Avro CF-105 Arrow delta kanatlı bir süpersonik (sesten hızlı) avcı uçağıdır. Tasarımcısı ve üreticisi Ontario (Kanada) eyaletinin Malton kentindeki Avro Canada şirketidir. Tasarım çalışmalarına 1953 yılında başlanılmıştır. Arrow ve eşzamanlı olarak Orenda Iroquois jet motoru çalışmaları 1959 yılında aniden durdurulmuştur. Bu durum, beraberinde uzun ve çok ciddi politik tartışmaları da getirmiştir. 5 prototip modeli ve uçağın parçaları sonradan yok edilmişse de akılda iz bırakan anılarıyla Kanada'nın bir tür efsanesi olmuştur.
Üretimin durdurulmasından sonra gizlice imal edilen ve sapasağlam olan bir prototipinin daha olduğu söylentileri varsa da bunu destekleyecek kanıt yoktur.
Arrow'un üretiminin alelacele yok edilmesi ve tüm tasarım ve imalat bilgilerinin ortadan kaldırılması bu işte Amerikan parmağının olduğu şüphelerini doğurmuştur. Nitekim Avro Canada'nın mühendislerinin ve teknisyenlerinin çoğu ABD'ye giderek beyin göçünü başlatmış, NASA'nın Mercury Projesi, Gemini Projesi ve Apollo Projesi gibi insanlı uzay araçları projelerinde öncü mühendisler, yöneticiler ve şefler olmuşlardır.
Avro CF-105 Arrow’un Teknik Karakteristikleri:
En yüksek hız: 2.104 km/sa
Ağırlık: 22.240 kg
Düz uçuş hızı: 976 km/sa
Tasarımcı: James C. Floyd
Motor tipi: Turbojet
Üretici: Avro Canada
Kullanıma sunulma tarihi: 4 Ekim 1957
BAC TSR-2
ritish Aircraft Corporation TSR-2, British Aircraft Corporation (BAC) tarafından 1950'lerin sonlarında ve 1960'ların başlarında İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF) için geliştirilen bir Soğuk Savaş saldırı ve keşif uçağıdır.
TSR-2 hem konvansiyonel hem de nükleer silah taşıyacak şekilde tasarlandı: Düşük irtifalarda ve çok yüksek hızlarda iyi savunulan ön cephe bölgelerine nüfuz edecek ve ardından arka bölgelerdeki yüksek değerli hedeflere saldıracaktı.
Amaçlanan bir başka muharip rolü ise; yüksek irtifaya çıkabilmesi, yüksek hızı, yüksek hıza ve irtifaya sahip füzelerden kaçınabilme yeteneği ile yandan bakan radarıyla hedef taraması yapmak, fotoğrafik görüntüler almak, sinyal istihbaratı sağlamak, yüksek irtifadan keşif yapmaktı. Bu rolü ile TSR-2; RAF’ın bir nev’i SR-71’i olacaktı.
Tasarım sırasında yalnızca bir uçak gövdesi uçtu ve test uçuş sonuçları ve gövdedeki ağırlık artışı, uçağın orijinal tasarım özelliklerini karşılayamayacağını gösterdi. Tasarım özellikleri uçuş testi sonucunda azaltıldı. Toplam üç prototip üretildi.
TSR-2, Britanya'nın gelecekteki savunma ihtiyaçları üzerine sürekli artan maliyetlerin ve hizmet içi çekişmelerin kurbanıydı; ABD baskısı tüm bu tartışmaların içinde sürekli devredeydi. TSR-2 yerine General Dynamics F-111'in uyarlanmış bir versiyonunun sipariş edilmesine karar verildi, ancak daha sonra maliyetler ve geliştirme süreleri arttıkça bu karar iptal edildi. Her ikisi de daha önce TSR-2 tedarik sürecinin başlarında değerlendirilmiş ve reddedilmiş olan Blackburn Buccaneer ve McDonnell Douglas F-4 Phantom II'u içeriyordu. Sonunda, daha küçük kanatlı Panavia Tornado, TSR-2'ye büyük ölçüde benzer gereksinimleri karşılamak için bir Avrupa konsorsiyumu içerisine dahil olunarak birlikte geliştirildi ve benimsendi.
O dönemdeki İngiliz havacılık uzmanlarına göre; "Tüm modern uçakların dört boyutu vardır: Açıklık, uzunluk, yükseklik ve politika. TSR-2, ilk üçünü doğru yaptı."
BAC TSR-2’nin Teknik Karakteristikleri:
Maksimum hız: 40.000 ft'de (12.192 m) Mach 2,15, deniz seviyesinde M1.1
Menzil: 2.500 nmi (2.900 mi, 4.600 km)
Harp menzili: 750 nmi (860 mil, 1.390 km)
Servis tavanı: 40.000 ft (12.000 m)
Tırmanış hızı: 15.000 ft/dak (76 m/s)
İtme/ağırlık: 0,59
Silah Yükü: 10.000 lb (4.500 kg) toplam silah yükü; 6.000 lb (2.700 kg) dahili ve 4.000 lb (1.800 kg) harici.
IAI Lavi
IAI Lavi (İbranice: “genç aslan"), IAI tarafından hazırlanan bir İsrail çok rollü savaş uçağı projesiydi. Uçak, 1980'lerin ortalarında geliştirilmeye başlanmış olup, proje görünümde yüksek maliyeti nedeniyle iptal edildi. Ancak, asıl neden, projenin iptali için ABD’nin yaptığı yoğun baskıydı. IAI Lavi; zamanında İsrail’in “Milli Gurur Projesiydi”. Başta General Dynamics’in (akabinde Lockheed Martin tarafından satın alınan uçak tasarım ve imalat bölümü) F-16’sı için büyük rakipti, McDonnell Douglas’ın (akabinde Boeing tarafından satın alındı) F-15’ini de kısmi olarak tehdit ediyordu (aslında Lavi, F-15 ayarı bir kapasitede değildi. F-16’ya eşdeğer kapasitede sayılabilirdi). Proje iptal edildikten sonra, Lavi’nin tasarımı Çinli J-10’da adeta yeniden doğdu (Detaylar için Bknz. Ref.-1).
IAI Lavi’nin Teknik Karakteristikleri:
Maksimum hız: 1.965 km/sa
Menzil: 3.700 km
Uzunluk: 14.57 m
Kanat açıklığı: 8.78 m
Yükseklik: 4.78 m
Kanat alanı: 33.0 m²
Boş ağırlık: 7,031 kg
Azami kalkış ağırlığı: 19,277 kg
Motor: 1×Pratt & Whitney PW1120 turbofan
İlk uçuş tarihi: 31 Aralık 1986
Dassault Mirage 4000
Fransa'nın Mirage 2000'i birçok savaş pilotu tarafından mükemmel bir uçan makine olarak tanımlandı. Yüksek manevra performansı ve neredeyse telekinetik duyarlılığı, tüm uluslardan pilotların 'Elektrikli Kek Dilimine (delta kanat geometrisi nedeniyle)' sevgi ve saygı duymasına neden oldu.
İki kat güce sahip bir Mirage 2000 hayal edin ve gözünüzü açın, işte oldukça muhteşem bir uçağınız var; ”İlk kez 1979'da uçan Mirage 4000”, F-15 ve Su-27 ile aynı ağır siklet sınıfında tam da “kaslı” ama çevik ve hızlı bir uçaktı.
Mirage 4000, karbon fiber kompozitleri kullanan ilk uçaklardan biriydi (ağırlığı azaltmak için) ve muhtemelen bu gelişmiş malzemeden yapılmış kanatçık kullanan ilk uçaktı. Hafif yapısı ve güçlü motorları sayesinde havadan havaya yüklemede 1:1'i aşan itme-ağırlık oranına sahipti. Altıncı test uçuşunda Mach 2'de 50.000 fit'e 3 dakika 50 saniyede ulaştı. 4000 çevik, uzun menzilli ve etkileyici bir silah/mühimmat yüküne sahip olabilirdi. Geniş burnu, gelişmiş bir uzun menzilli radarı taşıyabilirdi.
Fransız Hava Kuvvetleri, iddialara göre ABD’nin güçlü uçak imalatçılarının hükümetler arası baskısıyla; Mirage 4000’i ana muharip uçağı olarak kabul etmedi, bir başka potansiyel müşteri olan İran ABD’li F-14 Tomcat’i seçti. Diğer potansiyel Müşteri olan ve ağır avcı uçağı arayışındaki Suudi Arabistan da ABD’li F-15'i tercih etti. Mirage 4000 bariz potansiyeline rağmen, başta kendi hava gücü olmak üzere; müşteri bulamadı ve bu tipin gelişimini özel olarak finanse ettiği için Dassault için büyük bir sıkıntıya düştü.
Dassault Super Mirage 4000, Dassault tarafından Mirage 2000'den geliştirilen bir Fransız prototip ikiz jet motorlu savaş uçağıydı. Super Mirage 4000, tek motorlu Mirage 2000'den belirgin şekilde daha büyük ve daha ağırdı; iki adet SNECMA M53-2 turbofana sahipti. Ayrıca, motor hava girişlerinin üzerinde küçük kanardlar ve gerçek bir balon kanopisi bulunuyordu. Değişikliklere rağmen, iki uçak benzer kaldı ve delta kanat tasarımını, yarı dairesel hava girişlerini ve genel konfigürasyonu paylaştı.
Super Mirage 4000 Dassault tarafından özel bir girişim olarak finanse edildi. Boyut olarak ABD F-15 Eagle ile karşılaştırılabilirdi ve hem uzun menzilli bir önleme uçağı hem de yetenekli bir av-bombardıman uçağı olacak şekilde tasarlandı. ABD tarafından F-15’in pazarına tehdit olarak görüldü. Avnı zamanda Sovyet SU-27’nin pazarı için de tehdit oluşturuyordu. Proje prototip imalatı ve test ve değerlendirme uçuşları dahil tamamen Dassault Firması tarafından finanse edilmişti (bu safhalar genellikle ilgili ülkenin hükümeti tarafından finanse edilir). İlginç bir şekilde Fransız Hava Kuvvetlerinden sipariş gelmedi. Fransız Hava Kuvvetleri önce çok katılımlı MCA (Eurofighter projesinin ön safhası) projesini akabinde de Rafale projesini tercih etti.
Dassault Mirage 4000’in Teknik Karakteristikleri:
Maksimum hız: Mach 2.3
Menzil: 2.000 km
Harp menzili: Harici tanklar ve keşif podu ile 1.850 km
Servis tavanı: 20.000 metre
Tırmanış hızı: 305 m/s
Uzunluk: 18,7 metre
Kanat açıklığı: 12 metre
Brüt ağırlık: 16.100 kg
Yakıt kapasitesi: yaklaşık 11.000 litre dahili yakıt
Santrali: 2 × SNECMA M53-2 art yakmalı turbofan motorlar
Silahlar: 2x 30 mm DEFA topu
Sonuç:
Kanadalı Avro CF-105 Arrow, İngiliz BAC TSR-2, İsrailli IAI Lavi ve Fransız Dassault Mirage 4000; kendi dönemlerinin gerçekten donanımlı, iddialı ve pazar payı kapabilecek jet savaş uçaklarıydı. Hem ABD’li hem de Rus rakipleri ve özellikle ABD’li rakipleri için ciddi pazar tehdidi oluşturuyorlardı. Aynı durum günümüz için de geçerlidir; İngiliz, Alman, İtalyan ve İspanyol Avrupa Konsorsiyumuna ait Eurofighter Typhoon, Fransız Dassault Rafale ve İsveç Gripen; ABD’li F-35, F-16 ve F-18, Rus SU-35 ve MiG-35 için ciddi pazar rakipleridir. İlgili ülkelerin ekonomik, askeri, politik ilişkileri doğrultusunda; alacağı-satacağı jet savaş uçaklarının alım-satım kararları da doğrudan etkilenmektedir.
Kaynakça:
1. Çin, J-10 Vigorous Dragon’un Tasarımında İsrail'in Lavi’sinden Etkilendi mi?