Amerikan Hava Kuvvetleri, 51 Yaşındaki F-15 Savaş Uçaklarını Neden Envanterinde Tutuyor?

Genel Değerlendirme

Vietnam Savaşı’ndan alınan derslerin ışığında geliştirilen F-15A savaş uçağı, ilk uçuşunu 27 Temmuz 1972 tarihinde yaptı. Sonrasında B, C ve D modelleri üretildi. 1980’li yıllara gelindiğinde, F-4 Phantom ve F-111 Aardvark’ların yerine alması için geliştirilen F-15E Strike Eagle’lar çok büyük bir performans sergilediler. Bundan cesaret alan Boeing, geçtiğimiz yıllarda F-15EX Advanced Eagle’ı tanıtarak, bu savaş uçağının adeta ömrüne ömür kattı. Geçtiğimiz hafta 51 yaşını dolduran F-15 Eagle, ABD Hava Kuvvetleri ve müttefikleri için değerli ve ‘ölümsüz’ bir platform olmaya devam ediyor. Kendisinden beklenen görevleri fazlasıyla yerine getirebileceğine herkesi inandırıyor. F-15 müşterilerinin arasında Amerika Birleşik Devletleri'nin yanı sıra halen Güney Kore, Singapur, Katar (F-15Q), Japonya (F-15J), Suudi Arabistan ve İsrail (F-15I) de yer alıyor.

Pentagon; “Hava Üstünlüğü-2030” konseptine göre Amerikan Hava Kuvvetlerinin elindeki savaş uçağı sayısını artırma arayışına girmiştir. Bu kapsamda, artan tehditler ve özellikle de Pasifik bölgesinde ABD’nin hegemonyasını koruma arayışları, savaş uçağı tedarik programlarındaki eski bakış açılarının masaya yatırılmasına neden oluyor. Yeni bakış açısında, mümkün olabildiğince beşinci nesil savaş uçaklarına ağırlık verilmesinde bir sorun olmamakla birlikte, bu uçaklarla aynı paket içinde görev yapabilecek tamamlayıcı uçaklar da göz ardı edilmiyor. Bu çerçevede 4++ nesil uçaklar (F-15EX, F-16V, F/A-18 Block III) üretimlerine önem veriliyor, tedarik programlarında ve sayılarında revizyona gidilerek kuvvet yapısında savaş uçağı sayısında artışı garanti edecek esnek takvimler devreye sokuluyor. Dördüncü ve beşinci nesil uçakları birbirini tamamlayıcı rolde kullanma seçeneği, yeni bir eğilim olarak diğer ülkeler tarafından da dikkatle takip ediliyor, ABD benzeri konsept değişikliklerine gidiliyor. Türkiye, Güney Kore, Japonya, İtalya, İngiltere, Kanada vb. tüm ülkelerin de bu yönde bir arayış içinde olmaları bekleniyor.

Uzun Süreli Kullanıma İzin Veren Yüksek Gövde Ömrüne Sahip Olması

F-15 başlangıçta 4.000 saatlik bir hizmet ömrü sınırlamasıyla tasarlanmıştı. Ancak sistem, yer ve özellikle testleri, bu savaş uçağının 16.000 saatlik gövde ömrüne sahip olduğunu, 4.000 saatin üzerine çıkıldığında da emniyetle her türlü eğitim ve harekât uçuşlarını icra etmeyi sürdürebileceğini gösterdi. İşin daha da ilginci, F-15'lerin en son versiyonu olan F-15EX'in 20.000 saatlik bir hizmet/gövde ömrüne sahip olması bekleniyor. Bu da F-15’lerin yılda 500 saat uçması halinde bile en az 40 yıl uçuş yapması anlamına geliyor. Neredeyse F-16’ların gövde ömrünün iki katına sahip olan F-15’ler, sahip olduğu bu gövde ömrü avantajıyla, çağımızda birçok savaş uçağının önüne geçebiliyor. Bu durum, ilk uçuşundan bugüne 51 yıllık kullanım ömrüyle, F-15’ler tüm zamanların en uzun süre kesintisiz hizmet veren savaş uçağı olarak F-15’lerin yıldızını parlatıyor. Öngörülebilen yakın gelecekte bir çeyrek asır daha muhtemelen kullanılmaya devam edilecek F-15EX’lerin ömrünün 75 yıl ve üzerine çıkması bekleniyor.

Burada bir dipnot olarak F-14 ve F-15 gövde ömrü kıyaslamasına değinmek istiyorum. F-15’ler Amerikan Hava Kuvvetlerinin envanterine girerken aynı dönemde, 21 Aralık 1970 tarihinde ilk uçuşunu yaptıktan kısa bir süre sonra Deniz Kuvvetlerinin envanterine giren F-14’ler de, hemen hemen aynı özelliklere sahip güçlü platformlardı. Ancak zaman içerisinde, uçak gemilerinde görev yapan F-14’lerin gövde ömürleri, okyanusun bozucu etkilerinden olumsuz etkilendiklerinden, F-15’ler kadar uzun bir ömre sahip olabilmeleri mümkün olamamıştır. Bu yönüyle, tıpkı otomobillerde olduğu üzere, denizlerin nemli ortamının uçakların metal aksamlarına verdiği zarar onlarca yıl sonra uçakların gövde ömürlerinin uzatılıp-uzatılmamasında kilit rol oynayabilmektedir. Muhtemelen bu duruma benzer bir değerlendirme ilerleyen yıllarda Hava Kuvvetleri tarafından kullanılan F-35A’lar ile Deniz unsurları tarafından kullanılmakta olan F-35B ve C’ler arasında da gövde ömürleri karşılaştırmasında ortaya çıkacaktır diye öngörüyorum.

Beşinci Nesil Uçaklara Göre Daha Düşük Satın Alma ve Operasyon Maliyetinin Olması

F-15’lerin fiyat etiketi, satın alma ve işletme maliyeti, günümüz beşinci nesil savaş uçakları F-22 ve F-35’lere göre oldukça düşüktür. En gelişmiş versiyon olan F-15EX’nin satış fiyatı yaklaşık 87.7 milyon USD iken, F-22 yaklaşık 150 milyon USD ve F-35’lerin en gelişmiş versiyonu olan F-35B’nin ise yaklaşık 95 milyon USD’dir. Çoğunluğun görüşüne göre F-15EX, beşinci nesil düşük görünmezlik özelliklerine sahip olamasa da, sahip olduğu yeteneklerle beşinci nesle yakın bir uçaktır. Ayrıca F-15, daha fazla bakım ve destek gerektiren hayalet uçaklara göre, uçuş saati daha ucuza gelen bir savaş uçağıdır. Maliyet yönüyle daha sürdürülebilir bir uçak arayışında olan ülkelerin ve özellikle de Amerikan Hava Kuvvetlerinin bugün bile F-15EX’leri tercih etmesinin ana nedeni budur. Günümüzde modern bir hava kuvvetinin idamesinde devletler yüksek maliyetlere katlanmak durumunda kalmaktadır. Sayısız sensör, gelişmiş elektronik yetenekler vb. ile donatılan savaş uçaklarının maliyetleri de geçmişe nazaran çok fazla artmıştır. Bu durumda ülkeler de maliyetleri düşürebilecek tüm seçenekleri masalarında tutarak, hem yeterli sayıda uçağı envanterlerinde tutmaya hem de bu uçakların katlanılabilir bir maliyetle uçurulmasına, harbe hazır tutulmasına gayret göstermektedirler. Olgun bir platform olan F-15, bakım ve operasyonlar söz konusu olduğunda birçok ülke için daha uygun maliyetli bir seçenek olarak görülmektedir. Tıpkı F-16’nın en gelişmiş modeli Viper’larda olduğu üzere, F-15EX savaş uçakları da birçok ülke tarafından halen de fiyat-yetenek-fayda yönüyle tercih edilebiliyor.

Daha Fazla Mühimmat/Silah Taşıyabilen Bir Savaş Uçağı Olması

F-15, geniş kanat alanı ve sahip olduğu çok sayıdaki harici yük istasyonları sayesinde beşinci nesil savaş uçaklarından çok daha fazla mühimmat/silah taşıyabiliyor. Havadan havaya angajman (muharebe) için 8 adede kadar havadan havaya füze ve beraberinde 20 mm.lik top taşıyabilen bir savaş uçağıdır. Boeing son zamanlarda F-15EX'lerin 22 adet hava hava füzesi taşıyabileceğini iddia ediyor. Her durumda, antr parantez olarak şunu söylemek gerekir ki, F-15, bugüne kadar 100 civarında hava hava angajmanına girmiş ve hepsinden galip ayrılmış tek savaş uçağıdır. Beka (survivability) özelliği oldukça yüksektir. Gerçekten etkileyici, yüksek enerjili manevraları icra etme kabiliyeti ve yüksek irtifa manevralarında ‘et gibi kalmayan’ kumanda yetkinliğinin yanı sıra en yeni silahlarla sürekli entegrasyona açık bir uçak olması, F-15’in iyi bir savaşçı olarak görülmesine neden oluyor.

Yine havadan yere görevler için yedi adede kadar 2,000 lb.lik genel maksat bombası ve türevlerini taşıyabilmesi, 1200-1300 mil harekât yarıçapına sahip bu uçağın neredeyse bu uçağın stratejik bombardıman rolünde görülmesine, ‘Bomba Kamyonu’ olarak isimlendirilmesine neden oluyor. Üstelik bu hava yer yüküne ilave olarak sekiz adede kadar havadan havaya füze taşımaya devam edebilmesi, çok rollü kullanım için harekât planlayıcılarına esneklik sağlıyor. Belki düşük görünürlüğe sahip olmaması bu uçağın göreceli ‘değerini’ düşürüyor denebilir. Bununla birlikte, esasında iyi bir harekât planlaması yapıldığında, beşinci nesil savaş uçakları için mühimmat/füze taşıyıcısı uçak olarak bile görev yapabiliyor olması, bu potansiyele sahip olması, F-15EX’in her durumda vazgeçilmez bir platform olmasını sağlıyor diye değerlendiriyorum. Hayalet uçakların açtığı koridorları kullanarak yüksek yoğunluklu harekât ortamlarında F-22’ler ile hava hava rolünde ve F-35’lerle birlikte hava yer rolünde görev alacak F-15EX’lerin sahip olduğu yüksek ateş gücünü, günün sonunda paket kolun görev başarısını artırıcı çok önemli bir kuvvet çarpanı olarak görüyorum.

Bazıları paket kol içinde yer alacak F-15EX’lerin süper seyir süratlerine art yakıcı (after burner - AB) kullanmadan çıkamayacağını söyleyecektir ki bunda büyük bir haklılık payı var. AB kullanmadan F-15’lerin çıkabileceği sürat maksimum 0.95 Mach civarında, ses altı bir sürat olacaktır. Paket kol içinde yer alacak F-15 planlamalarında bu tür teknik ayrıntılar, harekâtçılar için yönetilmesi çok da zor olan şeyler değildir. Kilit nokta, uçakları birbirini tamamlayıcı rolde kullanabilecek şekilde planlama yapmaktır.

Gelişmiş Aviyoniklerle Donatılmış Olması

F-15’ler ilk uçuşunu yaptığında hemen hemen kokpitteki tüm aletler anolog sistemlerdi. Zaman içerisinde sayısız modifikasyona ve modernizasyona tabi tutulan F-15 platformlarında bugün kokpitte analog hiçbir sistem kalmamış, yeni nesil savaş uçaklarına eşdeğer bir yapıya bu ihtiyar delikanlı da kavuşmuştur. Baş üstü ekran (Head-Up Display -HUD), glass kokpit, IRST, JHMCS kask sistemi, gelişmiş gece görüş ekipmanları, AESA radarı, gelişmiş seyrüsefer sistemi, yüksek kapasiteli entegre görev bilgisayarı, atış kontrol radarı, sofistike elektronik harp sistemi vb. gelişmiş aviyoniklerle ve modern yeteneklerle donatılan F-15EX’ler, halen de kendisinden daha genç birçok savaş uçağından daha üstün performans sergileyebilmektedir. 

Gelişmiş aviyoniklerle donatılan F-15EX’leri kullanan savaş pilotu, böylelikle her türlü hava koşulunda, gece ya da gündüz, dost ya da düşman kontrolündeki hava sahasında görev yaparken, düşman uçaklarını kolaylıkla tespit, teşhis ve takip edebilir, gerektiğinde tahrip etmek için düğmeye basabilir.

Sonuç

Yukarıda özetle sıraladığım modern yetenekler ve sistemlerle donatılan F-15 Eagle, bazıları tarafından modası geçmiş bir uçak olarak görülse de, henüz harekât sahasından silinmeye hazır bir uçak olmadığını bizlere ispat etmektedir. Amerikan Hava Kuvvetleri de böyle düşünüyor olacak ki, F-35 programında yaşanan her sorun ya da gecikmede, alternatif uçak olarak Fe-15EX tedarikini/ilave F-15 modernizasyonunu gündeme getirmektedir. Eskiyen ama dayanıklılığını yıllar içinde kanıtlayan gövdesiyle, F-15 platformu, birden fazla rol ve görevi yerine getirebilen çok yönlü, güvenilir ve güçlü bir savaş uçağı olarak kullanıcılarının harekât isterlerine cevap vermeye devam etmektedir. Şüphesiz F-15 gibi dördüncü nesil uçakların, düşük görünürlük avantajına sahip hayalet uçaklarının yerini alması söz konusu olamaz. Ancak, modernize edilen her eski nesil savaş uçağının, yeni nesil görevlerde, beşinci nesil savaş uçaklarını tamamlamak ve içinde yer alacağı paket kollara ek yetenekler sağlamak için envanterde tutulmaya devam edileceği değerlendirilmektedir.

Bu perspektiften bakıldığında, F-16 platformlarının gövde ömürlerinin yapısal modernizasyon sonrasında uzamış olması ve bu uçağın gelişmiş aviyoniklerle donatılmaya yatkınlığı, Türk Hava Kuvvetleri için önümüzdeki 20-30 yıl boyunca bu uçaktan vazgeçilmesini neredeyse imkânsız hale getirmektedir. Esasında buna gerek de yoktur. Türkiye, envanterinde yer alan 240 kadar F-16 savaş uçağını en etkin şekilde kullanan ülkelerden birisi olmaya devam etmelidir. 

F-22 ve F-35’lerle beşinci nesil uçaklarda ABD’nin sahip olduğu mevcut kuvvet yapısına, Türkiye; 2030’lu yılların ortasından itibaren TF-23 Kaan ve belki de sınırlı sayıda F-35 ile geçiş yapmaya aday bir ülkedir. Bu geçişe paralel olarak envanterdeki tüm klasik F-16’ların aşamalı modernizasyonlarla yenilenmesi gerekmektedir. Bu yönüyle F-16 Özgür projesinin tüm F-16’ları uçaklarımızı kapsayacak şekilde geniş bir programa dönüştürülmesini çok olumlu ve yerinde bir adım olarak görüyorum. Özgür projesinin sonraki aşamalarının da şimdiden düşünülmesini ve aşamalı modernizasyon takvimlerinin geleceğin harekât isterleri doğrultusunda kuvvet modernizasyon planlamalarına dahil edilmesini ayrıca gerekli görüyorum. F-15EX modernizasyon ve kullanım tecrübesinin bu yönüyle Türk Hava Kuvvetleri, Savunma Sanayii Başkanlığı ile TUSAŞ ve ASELSAN gibi önde gelen firmalarımız için öğretici olduğuna dikkat çekmek istiyorum.

Kaynakça

Muhammed Yıldız, “F-15EX Advanced Eagle ve Özellikleri”, SavunmaSanayiST.com, 7 Mart 2021, https://www.savunmasanayist.com/f-15ex-advanced-eagle-ozellikleri/

Erika Fernandez, “Why is the F15 Eagle still in service, if it is as outdated as some suggest?”, https://www.quora.com/Why-is-the-F15-Eagle-still-in-service-if-it-is-as-outdated-as-some-suggest