Çin, İsrail ve Avrupa Ülkelerinin Kullandığı Hava Savunma ve Silah Sistemleri

Dünkü yazımda ABD ve Rus üretimi hava savunma ve silah sistemlerinden bahsetmiştik. Bu yazımda Çin, İsrail ve Bazı Avrupa Ülkeleri tarafından üretilen/kullanılan hava savunma ve silah sistemlerinden bahsedeceğim. Yazının sonunda sonuç bölümünde genel bir değerlendirme yapacağım.

Çin

Rusya'yla birlikte ABD'nin Güney Kore'ye THAAD yerleştirmesine karşı çıkan Çin, hava savunma sistemleri konusunda Moskova'nın yardımını alıyor. ABD Savunma Bakanlığı'nın sitesinde 2020 temmuzunda yayımlanan analizde, Pekin yönetiminin Rusya'ya bu konuda büyük ölçüde bağımlı olduğu bildiriliyor.

Rus S-300'lerinden yola çıkarak geliştirilen karadan havaya HQ-9 füzeleri, 2000'li yılların başında yaygın şekilde kullanılmaya başlandı. Antibalistik HQ-19 versiyonunun bin ila 3 bin kilometre menzili olduğu tahmin ediliyor. Orta menzilli olarak görülen HQ-19'lar, 500 kilometrelik balistik menzile sahip HQ-9'lardan sonra büyük bir sıçrama olarak görülmektedir.

THAAD'la karşılaştırılan HQ-19, Pentagon'un tahminlerine göre 2018'de kullanıma alınmış olabilir.

Rusya (kırmızı) ve NATO'nun (yeşil) hava savunma sistemleri (CSIS/iDeas Lab)

20 Temmuz'da Çin, balistik füzeleri tek seferde yok ettiği tahmin edilen bir anti balistik füze denemesiyle dünyada gündem oldu. Çin devletine bağlı Global Times'a konuşan bir uzman, balistik füzeleri yolun ortasında yakalayan füzenin küçük ama etkili olduğunu belirtmiştir.

Çin Savunma Bakanlığı, karadan fırlatılan anti balistik füzenin hiçbir ülkeyi hedef almadığını ve denemenin ülke sınırları içinde gerçekleştiğini bildirdi. Pekin yönetimine bağlı yayın organları, 2010'dan beri iki yılda bir bu testlerin yapıldığını ve bunun 6. deneme olduğunu belirtti. Diğer yandan hangi füze sisteminin test edildiği konusunda bilgi verilmedi.

ABD merkezli Carnegie Uluslararası Barış Vakfı'ndan Tong Zhao, o dönem şu ifadeleri kullandı:

Çin pek çok bileşenden oluşan çok katmanlı bir füze savunma sistemi oluşturmaya çalışıyor. Askeri teknolojik yarışın bu önemli kısmında geride kalmayı kabul edemezler. Çin diğer büyük güçlere bakıyor. ABD birincil endişe kaynağı ama Rusya da gittikçe daha yetkinleşen füze savunma teknolojileri geliştiriyor.

Çalışmalarını gizli tutmaya çalışan Çin'in en büyük gazetesi Halkın Günlüğü, balistik füze savunmasını Amerikan sistemlerinin resimleriyle anlattı (Halkın Günlüğü)

Zhao, kısa ve orta menzilli füzeler için HQ-9 ve HQ-19'ların geliştirildiğini belirtirken, Pekin yönetiminin uzun menzilli veya kıtalararası balistik füzeler konusunda ne yapıldığını resmi olarak açıklamadığını vurgulamıştır. 

Son olarak da 8 Ekim'de başarıyla gerçekleştirilen benzer bir testin videosu yayımlandı.

Çin, Pakistan'a HQ-9 sisteminin Pakistan için ürettiği modelini sattı. HQ-9/P sistemi geçen sene bu zamanlarda İslamabad yönetimi tarafından duyuruldu. Sistemin balistik füzelere karşı menzilinin 100 kilometreyi aştığı ifade edilmiştir.

Ayrıca Cezayir, Fas, Özbekistan, Türkmenistan HQ-9 füzelerine sahip olduklarını açıklamıştır. Türkiye'nin de Çin'den balistik füze teknolojisi transferi konusunda destek aldığı bildirilse de bu durum şu an büyük ihtimalle sürmüyor. 

Pekin yönetimi ABD'nin Aegis balistik füze savunma sisteminde kullanılan, denizden havaya fırlatılan SM-3 füzesinin muadili HQ-26 ve Patriotlarda kullanılan PAC-3'e karşılık gelen HQ-29'u da geliştiriyor.

İsrail

Gazze'den fırlatılan roketler Demir Kubbe'yle yakalanıyor (AFP)

Hava savunma sistemine en çok ihtiyaç duyan ülkelerden biri de İsrail. Toprağını işgal ettiği Filistinliler, tüm yaptırımlara rağmen el yapımı yüzlerce füzeyi bir anda Tel Aviv yönetiminin kontrol ettiği topraklara gönderebiliyor. 

Son olarak 5-7 Ağustos'taki gergin hafta sonunun ardından açıklama yapan Birleşmiş Milletler (BM) Ortadoğu Barış Süreci Özel Koordinatörü Tor Wennesland, Filistinlilerin saldırılara karşılık bini aşkın roket attığını bildirmişti. Bunlardan 354'ünün İsrail'e doğru fırlatıldığı aktarılan açıklamada, Gazze'den atılan roketlerden 81'inin yine Gazze Şeridi'ne, 14'ünün de denize düştüğü belirtilmiştir.

Üç gün boyunca süren saldırılar yüzünden 49 Filistinli ölürken hiçbir İsrailli ölmedi ya da ciddi şekilde yaralanmadığı açıklanmıştır. 

Gazze ve Batı Şeria'dan gelebilecek roket ya da diğer hava saldırılarına karşı oluşturulan 

Demir Kubbe sistemi, İsrail'in en alt düzeydeki savunmasını sağlıyor. 4 ila 70 kilometre menzile sahip bu sistem, 2011'den beri kullanılmaktadır.

Lübnan Hizbullahı'nın 2006'daki 34 gün süren çatışmalarda 4 bine yakın füze atmasından sonra geliştirilen Demir Kubbe, tatbikat dışında en fazla test edilen hava ve füze savunma sistemi niteliğine sahip. 

2006'da geliştirilmeye başlanıp 2017'de hizmete alınan Davud Sapanı, seyir füzeleri ve alt düzeydeki balistik füzelere karşı işe yarıyor. 

Yine 2017'de sahaya sürülen Arrow-3 füzesine sahip sistemse 2 bin 400 kilometreyi bulduğu tahmin edilen menziliyle en üst düzeydeki savunmayı sağlıyor. İsrail, bu yolla özellikle İran'dan gelebilecek balistik füzeleri engellemeyi hedefliyor. İsrailli yetkililer bu füzelerin hem kıtalararası balistik füzeleri hem de uyduları vurabileceğini öne sürüyor.

Bu konuda ABD'den hem maddi hem de teknik destek alan İsrail, henüz bilindiği kadarıyla dışarıya satış yapmış değil. Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik istilasının ardından ordusunu güçlendirme kararı alan Almanya son dönemde bu füzelere yeniden talip oldu. 

Ancak Washington, ABD tarafında Boeing'in olduğu projeyle üretilen Arrowların satışı konusunda Almanya'yı engelledi. ABD'nin Almanya'yı engellemesinin ardından THAAD sistemini satmaya çalışmasının olduğu yorumları yapılıyor.

Avrupa Ülkeleri

Almanya, Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çekya, Estonya, Hollanda, Letonya, Litvanya, Macaristan, Norveç, Romanya, Slovakya, Slovenya'dan oluşan 14 NATO müttefiği ve Finlandiya, 13 Ekim'de bir araya gelerek Avrupa Gök Kalkanı Girişimi'nin (European Sky Shield Initiative/ESSI) gelişimi için niyet mektubu imzaladı.  

Dahil olan ülkeleri koruyacak ESSI'nin henüz nasıl adımlar atacağı net olarak açıklanmasa da İsrail'den Arrow 3, Almanya'dan IRIS-T, ABD'dense Patriot sistemlerini alabileceği konuşuluyor.

Almanya'nın Ukrayna'ya gönderme sözüyle dikkat çeken IRIS-T sisteminin son versiyonunun final testleri henüz 2021 sonunda yapıldı. Alman ordusu dahi bu sistemden almış değil. Eski versiyonlarsa İsveç ve Norveç'e satılmıştır.

Almanya'da üretilen sistemin, küçük kentler ve ordular için orta menzilli ve yüksek irtifalı koruma sağladığı bildiriliyor. Sistemi üreten Diehl şirketi, daha yüksek irtifalarda koruma sağlayan Patriot PAC-3 gibi sistemlerle kullanıldığında "katmanlı hava savunması" sağlandığını ve IRIS-T'nin daha etkili olduğunu belirtiyor.

Ayrıca ABD, Almanya ve İtalya ortaklığıyla üretilen MEADS hava savunma sistemi var. Sistemde Patriot sisteminin PAC-3'ü ve Almanya'nın IRIS-T'leri kullanılıyor. MEADS'in THAAD ve Stinger sistemleri arasındaki boşluğu kapatması hedefleniyor.

Avrupa'da öne çıkan bir başka sistemse SAMP/T. Bu hava savunma sistemini Fransa ve İtalya ortak geliştirdi. Son olarak martta "Türkiye, SAMP/T hava savunma sistemi projesine geri mi dönüyor?" soruları yeniden sorulmaya başlandı. Türkiye-Fransa-İtalya grubunun yeniden toplanacağı en üst düzeydeki isimler tarafından zikredildi. 

Türkiye, Fransa ve İtalya, 2017 senesinde Fransız-İtalyan konsorsiyumu EuroSam ile hem karadan hem de denizden operasyon yürütebilen SAMP/T'nin birlikte üretilmesini de içeren bir çalışma başlatmıştı. Türkiye'nin Moskova'yla S-400 anlaşması imzalamasından hemen sonra bu adım atılmış, 2018 başında 18 aylık bir ön çalışma yapılması için karar verilmişti. 

2019 sonuna doğru Türkiye'nin Suriye'de Barış Pınarı Harekatı'nı başlatması, NATO sistemlerine entegre edilebilen SAMP/T hava savunma sistemi için yapılan çalışmaların askıya alınmasına neden olmuştur.

Radarıyla 360 derece izleme yapan SAMP-T, 100 kilometre mesafeyle 20 kilometre yükseklikteki balistik füzelere, 30 kilometre yükseklikteki hava soluyan uçak gibi hedeflere karşı angajman kabiliyetine erişebiliyor. 

Fransa en az 7, İtalya'ysa en az üç bataryaya sahip. 2016 haziranda İtalya'nın bataryalarından biri Türkiye'nin talebiyle Suriye tehdidine karşı ülke topraklarına, bölgeden ayrılan Alman Patriotları yerine konuşlandırılmıştır. 

Birleşik Krallık, Cezayir, Fas, Katar, Singapur, Suudi Arabistan, Yunanistan gibi 11 ülkede ya SAMP-T ya da sistemin kullandığı Aster füzeleri vardır. 

SONUÇ

Güncel hava tehditleri katmanlı ve entegre bir hava savunma mimarisi için çözüm bekleyen yeni problemler sunmaktadır:

Hızla yaklaşan İHA/elektronik harp platformları etkin karıştırma (stand-in karıştırıcı) yaparak sensör tespit ve takip halkalarını küçültebiliyor, düşük izlenebilirlik özelliğine sahip uçak ve seyir füzeleri tespit edilmeden sensör tespit ve takip halkalarını geçebilmekte, yüksek hızla seyredebilen hipersonik/süpersonik füzeler tespit/karar sürecini kısalttıkları için angajman pencereleri küçülmekte, alçak irtifada yaklaşabilen seyir füzeleri, jet itkili SİHA’lar, drone sürüleri ve kamikaze drone’lar çok geç tespit edilebildikleri için hem sensör halkalarını hem de angajman pencerelerini küçültmektedir. 

Çok daha uzakta tespit etmeye çalıştığımız düşük RKA değerine sahip pek çok hedef artık çok yakınımızda ve maliyetleri atacağınız füzeden çok daha ucuz hale gelmektedir. 

Rus uzun menzilli hava savunma sistemleri bu meydan okumaya, güncel hava tehditlerinin avantajlarını azaltacak ilave sensörler, farklı angajman kabiliyetlerine sahip füzeleri, gelişmiş sensör ve komuta-kontrol kabiliyetleri ile MANPADS’e varıncaya kadar tüm halkaların silahlarını bir arada kullanarak karşı koymaya çalışmaktadır. ABD Silahlı Kuvvetleri ise ağ tabanlı bir mimaride sensör ve silahların ortak ve verimli kullanılmasını hedefleyen yeni bir hava ve füze savunma mimarisine geçmektedir. Daha yakın menzillerde çok sayıda düşük maliyetli füze ile angajman yapabilecek, lazer silahları ve seri atışlı hava savunma topları ile entegre sistemleri geliştirmek için bir yarış olduğu izleniyor.

Hava tehdidinin gelişimi ile birlikte hava savunmayı değerlendirdiğimizde, saldırıyı başlamadan önlemenin, silah platformlarını füze ve hassas güdümlü mühimmat atma menzillerine yaklaştırmamanın, okçuyu vurmanın hava savunma sistemlerinin sağlayacağı korumadan daha etkili ve daha az maliyetli olacağı öngörülebilir. Tehdidi oluşturacak füzelerin atıldığını, uçakların, SİHA’ların, sürü drone’ların yaklaştığını tespit ederek hava savunma sistemlerini erkenden uyarabilmek de savunmaya çok kıymetli hazırlık sürelerini kazandıracaktır.

Hava tehdidi tarafından bakıldığında hava savunmanın önlenmesi ve yok edilmesi (SEAD/ DEAD) tabakalar halinde sıyrılacak bir problem olarak görülmemekte, hava savunmanın bir halı gibi dürülüp kaldırılması (roll-back) hedeflenmektedir. Düşük izlenebilirlik, katlanan yaklaşma hızı, insansız ve feda edilebilir platformların başarısı, artık düşük maliyetle çok sayıda silahla etkin saldırı yapılabilmesi gibi güncel tehdidi güçlendiren sebepler savunma tarafında da yeni bir değerlendirme ile yeni tedbirlerin alınmasını gerektiriyor. 

Sensör sistemlerinin geliştirilmesi, farklı sensörlerden gelen hacimli bilgilerin füzyonu, daha yakın menzilde eş zamanlı olarak çok sayıda angajman yapabilecek, katlanılabilir maliyette kinetik/kinetik olmayan silah sistemlerinin geliştirilmesi, kısalacak tespit/karar zincirinde yapay zekâ tabanlı destek araçlarının ve otonom görev yapabilecek sistemlerin geliştirilmesi, herhangi bir silahı herhangi bir sensör verisi ile kullanabilecek ağ tabanlı yeni hava savunma sistemlerinin yol haritasını şekillendirecektir.

2022 yılında başlayan Rusya - Ukrayna savaşı da önümüzdeki dönemde bu konuda birçok çalışmanın ve yeniliğin olacağını bizlere açık açık ifade etmektedir. Özellikle YAPAY ZEKÂ uygulamalarının Hava Savunma Sistem ve silahlarında uygulamaya konulacağı değerlendirilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar:

1.  https://www.savunmasanayiidergilik.com/tr/HaberDergilik/Gunumuzde-hava-tehdidi-ve-teknolojik-gelismeler

2. https://www.indyturk.com/node/566451/d%C3%BCnya/d%C3%BCnyadaki-hava-savunma-sistemleri-yar%C4%B1%C5%9F%C4%B1

3. https://www.savunmasanayist.com/hava-savunma-sistemi-nedir/