Çinli J-20 Mighty Dragon Hava Gücümüzün İşine Yarar mı?

Jet savaş uçakları hava güçlerinin belkemiğidir, diğer savunma, saldırı ve lojistik amaçlı hava taşıtları ve sistemler; jet savaş uçaklarının oluşturduğu hava gücünün sıklet merkezini desteklemek amaçlıdır. Son yıllarda üst üste gelen aksilikler ve haksızlıklar; son derece etkin ve kendimize yeterli olan hava gücümüzde erozyona sebep olmuştur. Yıllarca emek verilen ve maddi destek sağlanan F-35 Stealth (Radara Görünmeyen) uçağının ortaklığından haksız yere çıkartılmamız, bir miktar yeni F-16V ve ciddi miktarda F-16’mızı F-16V varyantına yükseltecek modernizasyon kitlerinin alımının sürekli geciktirilmesi, bu zaman zarfında; bölgedeki en ciddi hava gücü tehdidimiz olan Yunanistan’ın hava kuvvetlerini sürekli modernize ve takviye etmesi; Türkiye’yi değişik alternatifleri inceleme, değerlendirme ve belki de alım safhasına geçme konusunda motive etmektedir. 

Hem tedariki hem de idamesi; devletimize ağır ekonomik yük bindiren jet savaş uçaklarının seçiminde, en optimum faydayı sağlayacak çözümü aramak, karar vericilere ciddi bir sorumluluk ve yük bindirmektedir.

Özellikle TF-23 Kaan'ın etkin sayıda uçak ile Türk Hava Kuvvetleri’nin hizmetinde olacağı zamana kadar; hava gücümüzü gerek Eurofighter Typhoon veya benzeri bir uçakla takviye etmek de önem ve öncelik arz etmektedir. Bu bağlamda önümüzdeki on yılın çok zor geçeceği aşikardır. (Detaylı bilgi için Bknz. Ref.-1).

TF-23 Kaan devreye gireceği ve hava gücümüzün ana muharebe savaş jeti rolünü üstleneceği zamana kadar; F-16’larımızı desteklemek için başta EF Typhoon olmak üzere, Fransız Dassault Rafale, Rus SU-35, SU-57 değerlendirilmektedir ya da kamuoyunda oluşan kanaat böyledir. Gerek teknolojisi gerekse lojistik destek sistemi bize tamamen yabancı olmasına rağmen bazı Çin jet savaş uçaklarının da düşünülüyor olabileceği varsayımı ile J-20 Mighty Dragon’un bize bir katkısı olabilir mi? Konusunu, incelemek, değerlendirmek istedim.

Mighty Dragon, oldukça gizemli bir uçak!...

Çin'in Rus jetlerini sadece satın aldığı veya lisanslı versiyonlarını ürettiği uzun bir dönem vardı ve bir dereceye kadar, hala bu kapsamdaki Rus uçaklarını kullanıyorlar. Bununla birlikte, son zamanlarda Çin, Batı’ya rakip olmaya ve Rus bağımlığından kurtulmaya çalışırken, kendi yüksek performanslı savaş uçaklarından oluşan filosunu kurmayı başardı. Bu jet savaş uçaklarının en inanılmazlarından birisi de Chengdu J-20’dir. Mighty Dragon olarak adlandırılan bu uçak, ilk safhada on yıldan uzun bir süre önce uçtu, geliştirildi ve 2017'de Çin Hava Kuvvetleri’nin hizmetine girdi. Dünyanın üçüncü operasyonel beşinci nesil gizli (stealth) avcı uçağı ve Çin hava kuvvetlerinin hizmetindeki en süratli uçaktır.

Mighty Dragon'un Gelişimi

Mighty Dragon ilk kez 21. yüzyılda uçarken, uçağın kökenleri 1990'ların sonundaki J-XX programına kadar uzanabilir. Bu, Shenyang FC-31 ve sonunda J-20 Mighty Dragon'un kendisi ile sonuçlanacak olan Çin'in kendi beşinci nesil savaş uçağını geliştirmek için oluşturulmuş bir dizi programdı. J-20, 2005'ten beri Çin'de hizmet veren bir uçak olan kendi J-10'larının çift kanardlı tasarımı gibi, önceki Çin uçaklarının teknolojisini kullanacaktı.

J-20, başlangıçta 2010 veya 2011'de uçmaya başlayacaktı ve hizmete girişi ilk olarak 2019 olarak belirlendi. Bu ilk uçuş tarihi tahmini çok doğruydu, J-20 ilk uçuşunu Mart 2011'de yaptı. Test ve geliştirme programı boyunca, uçakta yeni stealth hava alığı girişi ve gizlilik kaplaması gibi birkaç değişiklik yapıldı. Çin'den tam olarak doğru bilgi almak elbette zor ama uçak 2015 yılında üretime girdi.

Gizemli ama Yetenekli Görünümlü Bir Jet Avcı Uçağı

J-20, şüphesiz şu anda aktif hizmette olan en etkileyici savaş uçaklarından biridir. Gücü, iki Shenyang  WS-10C art yakma turbo fanından gelir ve bunlar, uçağı Mach 2.0'lik bir azami hıza çıkarır. Jetin gerçek azami hızına ilişkin tahminler, onu 2.100 km/s civarında gösteriyor ki bu durumda J-20’yi Mach-2 süratinde bir jet olarak kabul edebiliriz. 

J-20; çok güçlü bir uçak, ancak uçağın tasarım amacının ne olduğu konusunda batı dünyasının kafası karışık, uçağın birçok görevi üstlenebilen (multi-role) F-35 tarzı bir rolde mi olacağı, yoksa F-22 Raptor gibi saf hava üstünlüğü (air superiority) uçağı mı olacağı tam olarak net değildir. Süratine, resimlerde taşıdığı görülen hava-hava füzelerine bakarsak eğer; J-20’ye hava üstünlüğü görevlerinin daha çok verileceği ve bu özelliğinin daha fazla önemsendiği aşikardır. Nitekim, Asya Pasifik’te birçok hava-önleme görevine çıktığına dair duyumlar da vardır.

Gizlilik (stealth) yeteneklerinin en azından F-35 ve F-22’in bazı özelliklerinin karışımı olduğu söylenebilir. Gövde, motor girişi ve egzoz nozulu, Amerikan jetlerindekilere çok benzemektedir. Motorlara gelince, şu anda J-20'ye güç veren WS-10C motorunun, F-35’in F135-PW-600 motorunun oldukça gerisinde olduğunu ve onunla kıyaslanamayacağını belirtmek gerekir. Açık kaynak bilgilerine göre; Çin, uçağın süper seyir kabiliyetine (super cruise) sahip olmasına izin verecek yeni bir WS-15 motorunu geliştiriyor ve motor teknolojisini batılı savaş uçaklarınınkiyle daha uyumlu hale getirecek. Ancak, Çin’in henüz Rusya’dan teknoloji desteği almadan, %100 kendine ait jet motorun tasarlayabileceğine, imal edebileceğine ve özelikle bu motorum malzemelerini imal edebileceğine dair endüstriye şüpheler yüksektir. Çin, tamamen bağımsız jet motoru tasarlayıp imal edebilen ülkeler arasında henüz görülmüyor (detaylı bilgi için bknz. Ref.-2).

J-20; Batının Hayalet Uçakları F-22 ve F-35’e, hatta SU-57’ye Bir Tehdit

J-20 hakkında çok şey bilmesek de hızlı çevik (agile) ve gerçek bir hayalet uçak (stealth) olduğunu biliyoruz. F-22'den Eurofighter Typhoon'a kadar batı jet savaş uçaklarına rakip olabilecek yeteneklere sahiptir. Görünen odur ki; Çin belki de artık Rus teknolojisine güvenmemekte ve onlara bağımlı olmak istememektedir. Rus jetlerini kullanırken ve lisans altında üretirken öğrendikleri her şeyi; Rusya'nın şu anda hizmete sokmaya çalıştığı sorunlu Sukhoi Su-57'den daha güçlü, olabilecek kendi yüksek performanslı uçaklarını yapmak için uygulamaktadırlar. 

Çin Hava Gücünün Geleceğine Bir Bakış

J-20 Çin için gerçekten inanılmaz bir tasarım. Uzun ve harmanlanmış gövdesi, çifte kanardları ve diğer tasarım özellikleri, onun öne çıktığı ve her bir parçasında kendisine verilen Mighty Dragon (Güçlü Ejderha) gibi göründüğü anlamına gelir. Diğer beşinci nesil avcı stealth uçaklarındaki gibi gövde içine gömülü ürkütücü bir silah yuvasına sahiptir ve oldukça çevik/manevra kabiliyeti bir makinedir. Batı dünyası, ne kadar güçlü olduğunu ve olacağını görmek için kesinlikle J-20'yi izlemektedir.  F/A-18 Super Hornet ve F-15 Eagle gibi dördüncü nesil avcı uçaklarıyla birçok performans karakteristiği eşleşebilir. F-22 ile karşılaştırılmasında kâğıt üzerinde bile kaybedeceğini söylemek zor değildir. Özellikle motor performansı yönüyle F-35 ile de karşılaştırılamaz, ancak Çin’in kesinlikle etkileyici bir jet savaş uçağı yaptığı söylenebilir.

J-20’nin Varyantları:

J-20A; J-20 platformunun ilk üretim çeşididir.

Uçuş testleri 2010'un sonlarında prototiplerle, 2011'de ilk uçuşla başladı. Varyant, Ekim 2017'de seri üretime girdi. J-20A, Mart 2017'de Halk Kurtuluş Ordusu Hava Kuvvetlerinin eğitim birimlerine ve Şubat 2018'de muharebe birimlerine dahil edildi.

J-20B; İtme vektörü kontrol (TVC-Thrust-Vectoring Control) motorları ile geliştirilmiş J-20 varyantı.

Varyant, 8 Temmuz 2020'de üretime girdi. İlk parti, Shenyang WS-10B-3 TVC motorlarını alırken amaçlanan güç ünitesi, itme vektörü, süper seyir kabiliyetine sahip WS-15'ti.

J-20S Çift Koltuklu Varyant

J-20S, J-20AS veya J-20B olarak adlandırılan J-20'nin çift koltuklu varyantı, J-20'nin geliştirilmekte olan bir versiyonudur. J-20S ilk olarak Ekim 2021'de tespit edildi. İkiz koltuklu tasarım, ikinci operatörün havadan erken uyarı ve kontrol (AEW&C) görevleri yürütmesine olanak tanıyor.

J-20’nin Genel Karakteristikleri:

Boş ağırlık: 17,000 kg (37,479 lb)

Brüt ağırlık: 25,000 kg (55,116 lb)

Maksimum kalkış ağırlığı: 37,000 kg (81,571 lb)

Yakıt kapasitesi: dahili 12,000 kg (26,000 lb) 

Motor: 2 × Shenyang WS-10C art yanmalı turbofan, 142–147 kN (32,000–33,000 lbf)  

Maksimum hız: Mach 2.0

Menzil: 5,500 km (3,400 mi, 3,000 nmi), 2 adet harici yakıt tanklı

Harekât yarıçapı: 2,000 km (1,200 mi, 1,100 nmi)

Servis tavanı: 20,000 m (66,000 ft)

G limitleri: +9/-3

Silah/mühimmat kapasitesi

Maksimum silah kapasitesi: 11,000 kg (24,000 lb)

Aviyonikler

Type 1475 (KLJ-5) AESA Radarı (Active Electronically Scanned Array Radar)

EOTS-86 Electro-Optical Targeting System (EOTS)

EORD-31 Infrared Search and Track (IRST)

J-20 Türk Hava Kuvvetlerinde Kullanılabilir mi?

1. Pilotaj Yönünden

Pilotlarımız oryantasyon eğitimlerini aldıktan sonra J-20’yi rahatlıkla kullanırlar. Uçağa oryantasyon sorunu çıkmaz. Ancak, her türlü teknik ve taktik dokümantasyon ve aviyonik işarların İngilizce olması gerekir.

2. Uçak Bakımı Yönünden: 

Zordur ama Hava Kuvvetlerimizin uçak bakım bilgi ve tecrübesi çok köklüdür. Uçak tanıma ve sertifikasyon eğitimlerini takiben, uçak bakımcılarımız; bu uçağın, hat, üs ve fabrika seviyesi bakımlarını etkinlikle yapacaklardır. Ancak; tüm teknik dokümantasyonun İngilizce olması gereklidir.

3. Ömür Boyu Lojistik Destek Yönünden:

Zor, çok zor, en zor safhadır.

Özellikle; müttefikimiz olmayan, hava sistemleri tasarımı ve imalatı tecrübesi kısıtlı, kendi hava gücünün haricinde ürettiği uçağı kullanan başka bir hava gücünün olmadığı, bir ülkeden bir sistemi alıp, o sistemi ve alt komponentlerini ömür boyu (en az 50 yıl) tedarik edip, kullanmayı düşünmek, çok makul, mantıklı ve pragmatik olmayacaktır.

Böyle bir ülkeden, böyle bir uçak ancak ve ancak;

Tam teknoloji transferi, uçağın Türkiye’de üretilmesi, sistemlerin ve bu sistemlere ait dokümantasyonların güncelliğinin idamesi vd. tüm kolaylıklar ve destekler, çok da makul bir maddi değer karşılığı sağlanırsa düşünülebilir, değerlendirilebilir

J-20 Türk Hava Gücüne Muharip Destek Sağlar mı?

Hava-hava görevlerinde etkin bir destek sağlayabilecektir (motor konusundaki çekincelerimi saklı tutmak kaydıyla).

Hava-yer taarruz görevlerinde etkinlik gösterebileceğine dair herhangi bir açık kaynak bilgisine ulaşılamamıştır.

Sonuç:

J-20 Mighty Dragon Hava Gücümüzün İşine Yarar mı? Sorusuna cevabımız; bu şartlarda, bu fikrin “fanteziden öte gidemeyeceği” doğrultusundadır. Yani, J-20’yi Türk Hava Gücü’nü destekleyebilecek bir alternatif jet savaş uçağı olarak düşünmek şimdilik gereksiz bir alternatif jet savaş uçağı arayışı, çabası olacaktır.

Kaynakça:

1. Türk Hava Gücünün Önündeki En Zor On Yılı

https://strasam.org/savunma/havacilik-ve-uzay-sanayii/turk-hava-gucunun-onundeki-en-zor-on-yili-1709

2. Savaş Uçaklarında Kullanılan Jet Motorlarını Tasarlamak ve İmal Etmek Neden Bu Kadar Zor?

https://strasam.org/savunma/havacilik-ve-uzay-sanayii/savas-ucaklarinda-kullanilan-jet-motorlarini-tasarlamak-ve-imal-etmek-neden-bu-kadar-zor-1736