F-35’e Yeni Motor Tartışmaları Alevleniyor

F-35’in motorları 38 milyar dolarlık bir proje ile yükletmeye tabi tutulacaklar. Ancak, mevcut motorların tamamen yeni tasarım ve yeni imal motorlar ile değişimi de yakın gelecekte sürekli gündemde olacak.

Paris Air Show’da; Pratt & Whitney, Lockheed'in Yeni F-35 Motoruna Verdiği Destekten Öfkelendi

F-35’in motorunun üreticisi P&W, F-35’in ana yüklenicisi Lockheed Martin’in jetin gelecekteki rolünü abarttığını söylüyor.

Pratt & Whitney, Lockheed Martin'in bir gün F-35 hayalet (stealth) avcı uçağı için yaptığı motorun yerini alabilecek yeni bir jet motoruna verdiği destekten rahatsız.

Pratt yöneticileri, bir Lockheed yöneticisini F-35'in yıllar sonra yeni bir motora ihtiyaç duyacağı iddiasıyla ilgili yanıltıcı açıklamalar yapmakla suçladığından, bu hafta Paris Hava Gösterisinde gerilim tırmandı. Pratt, Lockheed'i F-35'i altıncı nesil bir savaş uçağı olarak pazarlamaya çalışmakla suçladı.

Raytheon Technologies'in küresel hükümet ilişkilerinden sorumlu yöneticisi, Paris Hava Gösterileri fuarında basına yaptığı açıklamada; "Lockheed Martin'in F-35'i 6. nesil bir avcı uçağına olan ihtiyacı geciktirmek veya ortadan kaldırmak amacıyla F-35'i asla olmayacak bir 6. nesil avcı uçağı olarak pazarlayarak, sözleşmelerinin süresini uzatmaya çalışmasına hiç şaşırmadık” dedi. P&W, Raytheon Technologies bünyesindedir.

Uyarlanabilir Motor Geçiş Programı veya AETP (Adaptive Engine Transition Program), ABD Hava Kuvvetlerinin geleceğin savaş uçakları için güçlü ancak yakıt açısından verimli bir motor geliştirme çabasıdır. Plan, yeni motor teknolojisini Hava Kuvvetlerinin Yeni 6. Nesil Hava Hakimiyeti savaş uçağında NGED (Next Generation Air Dominance) kullanmaktır. Ancak teknoloji, F-35'e de fayda sağlayabilir ve bu uçağı elli yıl boyunca uçurabilir. Pratt& Whitney ve GE (General Electric) ekipleri, kendi uyarlanabilir motor önerileri üzerinde çalışıyor.

ABD Hava Kuvvetlerinin 2024 mali bütçe teklifi, AETP motoru için sağlanan finansmanı sona erdirmeyi, çabanın çok pahalı olduğunu ilan etmeyi ve Pratt'ın F-35'in mevcut motoruna yönelik önerdiği yükseltme planını sağlamlaştırmayı amaçlıyor.

Ancak Kongre bütçe teklifini gözden geçirirken, Lockheed yeni motor için kamu desteği vermeye başladı.

Lockheed'in Havacılık işlerinden sorumlu başkan yardımcısı da Paris Air Show’da basına verdiği demeçte; "Biz AETP'nin savunucusuyuz, F-35'in 2070'e kadar hizmette olacağına inanıyoruz. Bir Blok 5 olacak, bir Blok 6 olacak, muhtemelen bir Blok 7 olacak. Daha fazla güce ve soğutmaya ihtiyacımız olacak. Bu sadece hayatın bir gerçeği” dedi.

Lockheed yöneticisin yorumları, Pratt yöneticilerini, Lockheed'in yeni bir F-35 motoruna verdiği desteğin, jetin hizmetini uzatmaya yönelik akılsızca bir girişimi yansıttığını söyleyerek karşılık vermeye sevk etti.

ABD Savunma Sanayi Uzmanları, AETP'yi finanse etmenin amacının, ABD savunma endüstrisinin geleceğin bir jet savaş uçağı için yeni nesil motor teknolojisi üzerinde çalışmaya devam etmesini sağlamak olduğunu belirttiler. Ayrıca, “ama şimdi Lockheed tartışmayı değiştirmeye çalışıyor, bir hikâye anlatıp başka bir hikayeyi uygulamaya çalışıyor. Bu, Amerikan vergi mükelleflerinin dolarlarının israfına yol açıyor ve programa muazzam bir risk katıyor” diye ilave açıklama yaptılar.

Uyarlanabilir motorun savunucuları, bu motorun daha az yakıt yakarken daha fazla itme gücü sağlayacağını söylüyor. Uyarlanabilir motorun daha fazla güç ve soğutmaya ek olarak F-35 için "gelişmiş performans" sağlayacağını belirtiyorlar.

Lockheed Martin yetkilileri; "Blok 4'ün ötesinde, daha fazla güce ve soğutmaya ihtiyacımız var. AETP ile ilgili sevdiğim şey, bunların her ikisini de almanız ve belirli yakıt tüketiminde iyileşme elde etmenizdir. Neticede uçağın menzili bu sayede artıyor" diyorlar.

Ancak Pratt yetkilileri, jetin güç ve soğutma nedenleriyle yeni bir motora ihtiyacı olduğunu söylemenin "yanıltıcı" olduğunu savunuyorlar; çünkü Lockheed liderliğindeki bir çalışma, Pratt motor yükseltmesini yükseltilmiş bir güç ve termal yönetim sistemiyle birleştirmenin yüzde 70 daha fazla güç ve soğutma sağlayabileceği sonucuna vardı. 

Pratt’a göre; F-35'e adaptif bir motor konsa bile, “6. neslin görev gereksinimlerini asla karşılamayacak. Bu nedenle, 6. nesil tahrik sistemine sahip 6. nesil uçak gövdesine odaklanılmalıdır.”

Tüm bu tartışmalara rağmen, neticede, hem motor üreticisi Pratt hem de ana yüklenici Lockheed, F-35 programıyla ilgili sorunlardan kazançlı çıkıyorlar. Lockheed, F-35 için Blok 4 yükseltmelerini yapacak ve Pratt, ilave sipariş motorları da teslim etmek için mücadele edecek.