savunma

Hâlâ Jet Savaş Uçaklarına İhtiyacımız var mı?

Jet Savaş Uçağı; 600 millik (yaklaşık 1000 km’lik) mesafedeki bir hedefe; bir saat içinde, aşağıdan ve/veya yukarıdan herhangi bir yardım gelsin veya gelmesin, 5-10 m hata ile yaklaşık 10 ton mühimmatı atar ve tahribatını yapar (örn. F-16).

Neden Jet Savaş Uçaklarımız var? Hâlâ onlara ihtiyacımız var mı?

Son yıllarda İHA ve SİHA sistemlerindeki gelişmeler, özellikle Türkiye’nin bölgesinde İHA ve SİHA’ları çok etkin kullanarak, harp taktik ve stratejilerini güncellemeye neden olan muharebe başarıları, İHA ve SİHA tasarım ve imalatında dünyanın öncü ülkeleri arasına girmemiz, İHA ve SİHA’larımızda yakalanan ihracat başarısı, buna paralel jet savaş uçaklarının tedarik ve idamelerinde yaşanan politika ve maliyet ağırlıklı sorunlar (F-35 program ortaklığından çıkarılmamız, hala satış anlaşmasını başlatamadığımız yeni alınacak F-16V’ler ve mevcut F-16’larımız için modernizasyon kitleri v.b.), İHA ve SİHA’lara aşırı yüksek bir önem ve umut yükledi. Hatta, İHA ve SİHA’larımız varken hâlâ F-16 gibi insanlı jet savaş uçaklarına ihtiyacımız var mı tarzı soruları sordurdu ve jet savaş uçaklarının gerekliliği tartışılmaya başlandı.

Bu çalışmamda ben de benzer yaklaşımlarla; jet savaş uçaklarının mevcudiyetini ve gerekliliklerini sorgulamaya çalışacağım.

İHA ve SİHA’lar da birer uçaktır, hatta jet motorlu versiyonları da tasarlanıp imal edilmeye başlanmıştır (Örn. MİUS Kızılelma). Ancak, ben de makalemde jet savaş uçağını kategorize ederken, içindeki pilot tarafından uçurulan klasik jet savaş uçağından bahsediyor olacağım (örn. F-16).

İHA ve SİHA’lar Jet Savaş Uçağı İhtiyacına Cevap Veremiyorlar mı? Neden?

Jet Savaş Uçakları Ne Yapar?

Yazımızda; jet savaş uçaklarının klasik görevleri, modern zamanlara göre görevleri, jet savaş uçakları görevlerini nasıl icra ederler? Jet savaş uçağı Karakteristikleri nelerdir? Silahları ve teçhizatı? Stealth (Radara Az Görünürlük)- Stealth - hayatta kalabilirlik özelliği stealth’ın üç çeşidi, düşük görünürlüğün maliyeti nedir? Uçan Elektronik Platformlar Olarak Jet Savaş Uçakları? Sorularını cevaplayarak, jet savaş uçaklarının gerekliliğini irdeleyeceğiz.

Jet Savaş Uçağı;

600 millik (yaklaşık 1000 km’lik) mesafedeki bir hedefe; bir saat içinde, aşağıdan ve/veya yukarıdan herhangi bir yardım gelsin veya gelmesin, 5-10 m hata ile yaklaşık 10 ton mühimmatı atar ve tahribatını yapar (örn. F-16).

Bu görevi;

 SİHA yapamaz,

 Tank yapamaz,

 Silahlı Helikopter yapamaz.

 Howitzer (Uzun Menzilli Top) yapamaz,

 Uzun Menzilli Taktik Füzeler ile bu süre zarfında, bu menzilde, bu güçte tahribat belki bir nebze yapılabilir ama vuruş netliği uçağın yapacağı seviyede olamaz...

Jet savaş uçağı haricinde hangi sistem;

Bir saat içinde, bin kilometre ötedeki bir hedefe ulaşabilir, oradaki hava savunma sistemlerini karıştırabilir, hatta onları füze/ler ile imha edebilir, akabinde adeta o ülkenin başkanının yatak odasının penceresinden 10 ton mühimmatı bu seviyede hassasiyetle sokabilir, aynı zamanda kendisine İstihbarat, Gözetleme ve Keşif hizmetleri de sağlayabilir?

Bu görevi;

 Denizaltı yapamaz

 SİHA yapamaz

Peki, en uzun süre hizmet veren silah sistemleri hangileridir?

USS Aegis kruvazörleri, 18 yıl hizmet verdikten sonra hizmet dışı bırakıldı. Modernize edilmeleri ekonomik olmuyordu.

1952-1962 arasında imal edilen B-52H’ların bazıları 60-70’i aşkın bir süredir hizmet vermektedirler.

Türk Hava Kuvvetlerindekiler dahil bazı F-4E’ler yaklaşık 50 yıldır veya +8000 saatir hizmet vermeye devam etmektedirler.

EPAF (European Participating Air Forces- Belgium, Denmark, Norway and the Netherlands) programı ile tedarik edilen F-16A’ların birçoğu 1978’den bu yana hizmet etmektedirler ve neredeyse F-16V’ye eşdeğer modernizasyona da tabi tutulmuşlardır, yani hala etkin olarak kullanılmaktadırlar ve yerlerini F-35’e terk edeceklerdir.

Jet uçakları ve jet uçak sistemleri (jet motorları dahil) uygun periyotlarda yapılan akılcı yapısal, aviyonik, uçuş kontrol sistemleri, silah sistemleri, görev yazılımları, motorlar vd. sistem modernizasyonları ile uzun yıllar ve uzun saatler boyunca etkin ve verimli olarak kullanılabilirler.

Bu durum tank dahil diğer silah sistemleri için de geçerlidir ancak, konfigürasyon yükseltme faaliyeti askeri amaçlı uçaklarda çok yaygın ve tercih edilen bir uygulamadır.

Modernizasyon; sivil amaçlı uçaklarda, özellikle de yolcu uçaklarında çok tercih edilmez. Ancak, bu uçaklar da sivil görevlerinden alındıktan sonra askeri amaçlarla kullanılabilirler. Örneğin DC-10’lar havada yakıt ikmal uçağı (tanker uçak) olarak modifiye edilip, KC-10 olarak kullanılmaktadırlar. KC-135’lerin tasarım ve gövde temelini de Boeing 707 sivil taşıma uçakları oluşturmaktadır.

F-35 JSF’den sonra “İnsanlı Jet Savaş Uçağı Olmayacak”.

Şimdilik havacılık alanındaki yaygın görüş budur.

Evet İHA/SİHA’lar yoğun bir şekilde dünyanın gündemindedir. Keşif ve silahlı keşif yapabiliyorlar. Helfire füzeleri fırlatıp, LGB bombalar atabiliyorlar. Henüz, havadan havaya füze fırlatmada başarılı sayılmazlar.

İHA konusunda yoğun çalışmalar yürütülüyor. Jet süratinde, jetlerin menziline ve yük taşıma kapasitesine sahip SİHA’lar da henüz yok.

Şimdilik sadece subsonik (ses altı hız) olanları, keşif ve hafif hava taaruzu yapabilenleri var. Ancak; yakın hava desteği sağlayabilenleri, hava hava görevlerini icra edebilenleri, süpersonik hızlara çıkabilenleri, jet savaş uçaklarının taşıdığı mühimmatı taşıyabilenleri henüz yok. Ama bunları yapabilecek SİHA’ların tasarlanması ve imali konusunda yoğun çalışmalar var.

Gerçekçi olmak gerekirse; SİHA’lar şimdilik sadece ses altı taarruz uçaklarıyla karşılaştırılabilirler.

Jet Savaş Uçakları Hangi Görevleri Yapar?

Klasik muharip görevler;

 Hava muharebesi

 Hava sahasının savunması

 Karşı hava ve eskort (koruma) görevleri

 Havadan yere taarruz

 Darbe, derin darbe ve tecrit

 Yakın hava desteği

 Düşman Hava Savunmasının Bastırılması (SEAD)

 Deniz üzeri darbe

Gelişmekte olan yeni nesil görevler;

 Havadan yere, geleneksel olmayan istihbarat gözetleme keşif

 İleri hava kontrolü, silahlı keşif

 Düşman Hava Savunmasının İmhası (DEAD)

Jet Savaş Uçakları Bu Görevleri Nasıl Yapıyorlar?

Jet Savaş Uçaklarının Özellikleri;

 Mobildirler

 Destekle hızla başka üslere/bölgelere konuşlandırılabilirler

 Havada Yakıt İkmali Tanker Uçakları ile menzilleri genişletilir

 Hayati İdame Özellikleri Vardır

 Kendi kendine refakat (self escort) veya karşılıklı refakat (mutual escort)

 Sınırlı hava savunma koruması ihtiyacı

 Dayanıklıdırlar

 Dayanıklıkları yükseltilebilir

 Modüler yapıdadırlar

 Hizmetteki jet savaş uçaklarının çoğu 25 yaşın üzerindedir

 Uzun vadeli yatırımdır

Nasıl Bir Jet Savaş Uçağı?

 Kendi kendini ikame edebilen

 Muhtemel tehditler karşısında misyonunu tamamlayabilme

 Olumsuz durumlarda bile hayatta kalabilen

 Ekonomik

 Bir jet savaş uçağını kaybetmek, ulusal bir varlığı kaybetmek olmamalı

 Çok küçük ülkeler bile hala tek alımda 20'den fazla jet savaş uçağı talep ediyorlar

 Aynı anda konuşlandırmak ve idame edebilmek için yeterli sayıda uçak tedariği yapılabilmelidir

 Uygun maliyetli havadan yakıt ikmali uçakları, Havadan Erken Uyarı (AEW) ile de desteklenebilmelidirler

 Milli savunma kaynaklarından makul pay almalıdırlar

 Satın almanın, operasyonel ve sürdürülebilir yükseltmelerin maliyetleri ekonomik olmalıdır

 Maliyeti karşılanamayan, bütçeye ağır yük olan bir jet savaş uçağı etkili değildir

 Jet savaş uçağı çok yönlü görevler arasında uyarlanabilir ve yaşam boyunca uyarlanabilir olmalıdır

Çok yönlülük, aşağıdakilerin anahtarıdır:

 Uzun vadeli operasyonel uygunluk

 Uzun vadeli üretim, dolayısıyla uzun vadeli geliştirme ve destek

Muharip hava aracı (jet savaş uçağı, İHA, SİHA) gereksinimleri nelerdir? Hava güçleri neden jet savaş uçağı ister?

 Hız ve çeviklik (manevra kabiliyeti)

 Tehdit ve hayatta kalma tarafından yönlendirilen

 Angajman kontrolü klasik değerdir

 Menzil

 Beklenen/öngörülen/planlanan harekât alanı

 İntikal edebilme kabiliyeti, elastikiyeti

 Tanker gereksinimlerine karşı maliyet analizi

 Görev Yükü

 Taşıdığı silah ve teçhizatın miktarı, karakteristikleri, etkinlikleri

 Hedef setleri ve görevler

 Israrcı Havadan Yere Destek (birçok sayıda silah ve mühimmat ile)

 Çift-görev (aynı sortide havadan-havaya, havadan-yere mühimmat ile)

 Beka kabiliyeti

 Çünkü eskortsuz hayatta kalamazsa, o bir jet savaş uçağı değildir.

 Kendini savunabilme

 Savaş (önleme, hava savaşı) uçaklarına karşı havadan yere taarruz uçaklarının doğasında var olan kalite

 Durumsal farkındalık ve silahları

 Stand-off (uzak mesafeden salınabilen) silahları taşıyabilmek

 Algılamayı, izlemeyi veya hedeflemeyi önleme/geciktirme

 Elektronik karıştırma

 Tespit edilebilirliği azaltma

 Stealth (radarda düşük görünüm) veya düşük gözlemlenebilirler (LO-Low observability), tespit edilebilirliği azaltmanın kritik ve değerli bir yoludur

Üç çeşit LO vardır;

Azaltılmış RCS (Radar Cross Section/Radar Kesiti)

Örnek: Eurofighter Typhoon

LO (Düşük Gözlemlenebilirlik)

Örnek: F-35 Lightning II

VLO (Çok Düşük Gözlemlenebilirlik)

Örnek: Northrop Grumman X-47B

Jet savaş uçağının ölümcül kabiliyeti?

Yeni özellikler;

 Bilgi platformu olması

 Hedef pod’ları & AESA radarı

 Yerleşik veri depolama ve veri bağlantıları (datalinks)

 Etkin bir silah platformu olması

 Silah çeşitliliği artıyor

 Uzun menzilli uzaktan bırakılan (stand off)’dan ultra hassas mühimmata kadar taşıma kabiliyeti

Sonuç:

Jet savaş uçakları tahtlarını hiçbir sisteme terk etmeyecekler. Hayatta kalmaya ve hava güçlerinin asli vurucu unsuru olmaya devam edecekler. Jet savaş uçaklarının sahip olduğu; hava muharebe yeteneği, mühimmat taşıma kapasiteleri ve kabiliyeti, menzilleri, süratleri, manevra kabiliyetleri ve ölümcüllük kapasiteleri, muharebe spektrumunda etkinlikleri ve kullanılabilirlikleri, uzun ömürlü olmaları, satın alınabilirlikleri, desteklenilebilirlikleri, gizlilik (stealth) özellikleri, birçok eski ve yeni teknoloji için en etkin ve verimli uçan platform olmaları, onları hava güçlerinin envanterlerinde gerekli kılmaya devam edecek. İHA ve SİHA’ların bu tahta oturmaları 6’ncı nesil öncesinde mümkün görünmüyor. 6’ncı nesil ve sonrası jet savaş uçaklarına ise; içinde insan olmayan jet savaş uçakları diyeceğiz.

Gökyüzü muharebesinde durum ve gerçekler böyleyken; günümüzün İHA ve SİHA’larına olduklarından daha fazla önem ve görev atfedip; aşırı güvenip, aşırı umut bağlayıp, jet savaş uçağı filolarımızı ihmal etmek, stratejik bir hata olacaktır. İHA ve SİHA’lar jet savaş uçaklarımızı bazı görevlerde elbette destekleyecekler, hatta onların yüklerini hafifletecekler, ancak asla onların ikamesi olamayacaklar.

İnsan pilotlar bütün uçakları yerden uçurmaya ve/veya bilgisayarlar uçakları uçurmaya başladıklarında ise; İHA, SİHA tanımlamalarının anlamı kalmayacak, uçan taşıyıcı silah platformlarının hepsi; subsonik, süpersonik ve hipersonik savaş uçakları olarak adlandırılacaklardır.