Site İçi Arama

savunma

Hindistan, Fransa’dan Rafale Savaş Uçaklarını Satın Alırken, Teknoloji Transferini Neden Gerçekleştiremedi?

Yeni Delhi, 2016 yılında Fransız Dassault Aviation ile 9,2 milyar dolar değerinde 36 adet Rafale tipi savaş uçağı satış antlaşmasını imzalamıştı. Sonra 26 Rafale M daha alınmasına karar verildi. Ancak Hindistan'a bu satın almalar neticesinde teknoloji transferinin gerçekleşememiş olması, Hint savunma sanayisi için bir kayıp olarak görülüyor.

Hindistan Fransa’dan İlk Aşamada Hava Kuvvetleri İçin 36 adet Rafale B/C Uçağı Satın Aldı

Hindistan, Hindistan'ın, 2016'da Fransa ile yapılan anlaşma kapsamında sipariş ettiği 36 adet Rafale B/C tipi savaş uçağının tamamını 2022 yılı Aralık ayı itibariyle teslim aldı. Rafale uçakları, Batı Bengal eyaletinin Hasimara kenti ile Haryana eyaletinin Ambala kentindeki hava üslerinde konuşlandırıldı.

Yeni Delhi, 2016 yılında Fransız Dassault Aviation ile 9,2 milyar dolar değerinde 36 adet Rafale tipi savaş uçağı paketine ilişkin bir satış anlaşmasını imzalamış ve ilk 5 savaş uçağının sevkiyatı 2020 yılının Temmuz ayı içerisinde Hindistan’a yapılmıştı. Fransa ile Rafale sözleşmesi imzalandığından bu yana Hindistan kamuoyunda bu uçakların alınmasına yönelik tartışmaların bir türlü bitmedi. Örneğin, eski Başbakan Manmohan Singh iktidarları döneminde Fransa ile daha düşük fiyata pazarlığı yapılan Rafale uçaklarının, Başbakan Narendra Modi'nin 2014 yılında iktidara gelmesinin ardından 3 katı bedel ödenerek satın alındığını savunmaya devam ediyor.

Modi hükümeti, Fransız şirketle yapılan sözleşmedeki gizlilik hükmünü gerekçe göstererek uçaklar için ödenen bedeli açıklamayı reddetmişti. Bu nedenle telaffuz edilen 9,2 milyar dolarlık satın alma bedeli biraz spekülatif bir değer olarak dillendiriliyor. Bazı kaynaklarda göre ise satış bedeli 8,85 milyar dolar olarak ifade ediliyor.

Hindistan Rafale B/C Uçaklarına İlave Silah Entegrasyonları Yapıldı

Dassault, Hindistan’ın satın aldığı Rafale B/C tipi savaş uçaklarında bazı modifikasyonlar yapmayı kabul etmişti. Buna göre Hint Rafale’lerine Meteor, Scalp ve Hammer gibi yeni nesil füzelerin entegrasyonu gerçekleştirildi. Bu değişiklikler Hindistan Hava Kuvvetlerine bölgedeki Pakistan ve Çin gibi rakiplerinin ötesinde ekstra yetenekler kazandırdığı iddia ediliyor olsa da oyun değiştirici (game changer) modifikasyonlar olarak da görülmüyor. Rafale savaş uçakları tedarik paketi, Hindistan’ın Su-30 jetlerinin Rusya’dan alınmasından bu yana geçen 23 yıl içinde ilk büyük savaş uçağı satın alımı olarak biliniyor.

Hindistan Rus Yapımı Savaş Uçaklarını Satın Almaya Devam Etti

2020 yılı içerisinde de Rusya’dan 33 adetlik MiG-29 ve Su-30 Paketi satın alınmasına karar verildi. 2020 yılının Temmuz ayı başında Hindistan Savunma Bakanlığı tarafından alınan karar kapsamında, 21 adet Mikoyan MiG-29 ve 12 adet Sukhoi Su-30MKI alımı için toplamda 2,43 milyar dolar Ruslara ödeme yapıldı. Satın alınan MiG-29 uçakları, Ruslar tarafından modernize edilen ikinci el uçaklardan oluşuyor.

Yeni alınan MiG-29 savaş uçakları, 1986’dan beri Hindistan Hava Kuvvetleri’nde görev yapmakta olan ve MiG-29M’ye yükseltilen MiG-29 uçaklarıyla birlikte görev yapacaklar. Yeni satın alınan 12 adet Su-30MKI uçakları ise yıllar içinde yaşanan kazalar nedeniyle eksilen uçakların yerini alacak şekilde bir planlama yapıldı. Su-30MKI’lar Hindustan Aeronautics Limited (HAL) tarafından Ruslarla imzalanan lisansaltı üretim anlaşması kapsamında Hindistan’da üretilecek. HAL, daha önceden kurduğu Sukhoi üretim hattının açık kalması için bu ilave siparişler konusunda oldukça istekli olmuştu. Geçmişten günümüze kadar Hindistan Hava Kuvvetlerine Rusya’dan 272 adet Su-30 tipi savaş uçağı tedariki gerçekleştirildi.

Hint Donanmasına Rafale M Uçakları Satın Alındı

Bu arada 2023 yılı içerisinde çıkan haberlere göre, Hindistan Donanması, elindeki envanteri güçlendirmek amacıyla Fransa’dan Rafale M savaş uçakları satın almak istiyor. Bu kapsamda Hindistan, envanterindeki eskiyen Rus MiG-29K savaş uçaklarını değiştirmek amacıyla yeni bir uluslararası tedarik ihalesi açtı. İhaleye Fransa’dan Rafale-M ve Amerika Birleşik Devletleri’nden Boeing şirketinin geliştirdiği Boeing F/A-18E/F Super Hornet katıldı. Hindistan, ihale sonucunda Rafale M savaş uçaklarının tedarik edilmesine karar verildiğini açıkladı. Her iki savaş uçağının uçuş testleri Hindistan’ın Goa’daki deniz üssü INS Hansa’da 2022 yılının Aralık ayı sonunda tamamlandı.

Bunun sonrasında Hindistan Savunma Bakanlığı, Fransa'dan 26 adet Rafale-M savaş uçağı ve 3 adet Scorpene (Kalveri) sınıfı denizaltı tedarikine onay verdi. Hint Donanması'nın ihtiyaçları doğrultusunda gerçekleştirilen alım kapsamında, INS Vikrant uçak gemisi için 8 adedi eğitim amacıyla olmak üzere 26 adet Rafale Marine savaş uçağı ve 3 adet ilave Scorpene (Kalveri) sınıfı denizaltı için yaklaşık Fransa’ya 10 milyar dolara yakın ödeme yapılacağı ifade ediliyor. İki ülke arasındaki antlaşma, Başbakan Modi’nin 13 Temmuz 2023 tarihinde gerçekleştirdiği Fransa gezisi esnasında imzalandı.

Hindistan Fransa’dan Manmohan Singh Hükümeti Döneminde Teknoloji Transferi Gerçekleştirmeyi Hedefledi

Hindistan, 36 adet Hava Kuvvetleri ve 26 adet Deniz Kuvvetleri envanterinde olmak üzere, toplamda 62 adet Rafale savaş uçağı satın almış oluyor. Bu sayıdaki Rafale ile Fransa’dan sonraki en büyük Rafale filosu halihazırda Hindistan’a ait oluyor. Mısır 54, Katar 36 (+36 alma ihtimali bulunuyor), Yunanistan 24 adet Rafale uçağına sahip. Bu arada Suudi Arabistan da, Almanya’nın Eurofighter Typhoon satışına engel çıkarması üzerine Fransa’dan 54 adet Rafale satın almak için bir girişim başlattı.

Son yıllarda Hindistan kendi hava-uzay sanayisini geliştirmeye çalışan bir ülke olarak biliniyor. Hindistan, yükselen bir ekonomiye sahip. 2050 yılında Çin’den sonraki en büyük ikinci ekonomi olması bekleniyor. Askeri yönden hem Pakistan hem Çin’le sınır sorunları bulunması yönüyle, güçlü bir orduya sahip olma isteğiyle hareket ediyor. Havacılık sanayisinde ağırlıklı olarak Rus uçaklarını kullanan Hindistan, son yıllarda Batı dünyasına da yöneldi ve Fransız uçaklarını kullanmaya başladı. Modi döneminde ABD ve Avrupa Birliği ülkeleriyle daha yakın ilişkiler geliştiren Hindistan, Pasifik bölgesinde açıktan olmasa da 15 Eylüy 2021 tarihinde ABD, İngiltere ve Avustralya arasında imzalanan ve Pasifik bölgesinde bu üç ülke arasında NATO benzeri bir oluşum olarak görülen AUKUS’a dolaylı destek veriyor. Ayrıca, geçtiğimiz ay ortaya atılan IMEC (India, Middle East European Community) ticaret hattıyla Avrupa ile Çin’in kuşak yol projesine alternatif bir rotayı hayata geçirmeye çalışıyor. Bu yönüyle bakıldığında bir BRICS ülkesi olan Hindistan’ın, önümüzdeki yıllarda Çin ve Rusya’dan ziyade ABD ve müttefikleri ile daha sıkı ilişkiler geliştirmeye devam edeceğini ve daha ziyade Batı silahlarına yöneleceğini değerlendiriyorum. 

Bu çerçevede, ‘kendi uçağını kendin üret’ diyen Hindistan’ın Fransa’dan yüklü sayıda Rafale satın alırken, aynı zamanda teknoloji transferi de gerçekleştirmiş olması beklenirdi. Ancak açık kaynaklarda yer alan bilgilere göre, Hindistan tarafından talep edilmesine rağmen Fransa’nın bu konuya sıcak bakmadığı anlaşılıyor.

Zira Fransa’ya göre 2016 yılında imza altına alınan 36 adet jet siparişi, Hindistan'a üst düzey üretim veya teknoloji transferi için yeterli olamadı. “Eğer Fransa, Hindistan’dan 200 uçaklık bir sipariş almış olsaydı, Dassault havacılığın teknoloji transferi sağlaması mümkün olurdu” benzeri bir politikadan bahsedilmişti.

Hindistan-Fransa arasında teknoloji transferi tartışmalarının yaşandığı dönemde, Dassault CEO'su Eric Trappier, Fransa'nın Rafale savaş uçağı anlaşmasının offset yükümlülüklerinin bir parçası olarak Hindistan'a yeni nesil Gelişmiş Çok Rollü Savaş Uçağı (AMCA) konusunda yardımcı olmak için görüşmelerde bulunduğunu söylemişti. Ancak üst düzey yönetici, 200'e yakın Rafale jetinden oluşan daha büyük bir siparişin, üst düzey teknoloji ve üretim yeteneklerini Hindistan'a 'rekabetçi bir düzeyde' aktarmak için ideal olacağını da ifade etmişti.

Hindistan’da Manmohan Singh iktidarı döneminde satın alınma görüşmeleri yapılan 126 adet Rafale uçağının tedarik şartlarının bir parçası olarak teknoloji transferi de bulunuyordu. Muhtemelen bu yüzden 36 uçak yerine 126 uçaklık bir paket gündeme alınmıştı. Hindistan'ın teknoloji transferi için çok sayıda uçağı satın alması, teknoloji transferi olabilmesi için gereken bedeli Fransa’ya ödemesi gerekiyordu. Dolayısıyla Hindistan'ın teknoloji transferi için ödeyeceği bedel, 2014 öncesinde satın alınması düşünülen 126 uçaklık Rafale paketinin fiyatına dahil edilmişti. O dönemde bu maliyet aynı zamanda Fransa'dan uçar durumda satın alınacak 18 adet Rafale’e de orantılı olarak eklenecekti. 

Hindistan’da 2014’teki İktidar Değişikliği, Rafale Kapsamındaki Teknoloji Transferini Sekteye Uğrattı mı?

2014 yılında Singh yerine başbakanlığa Narendra Modi’nin seçilmesi sonrasında, Hindistan tedarik paketinde değişikliğe gitti veya gitmek zorunda kaldı. Neticede uçar durumda satın alınan 36 adet Rafale jetinin, teknoloji transferi maliyetlerini içermeden satın alındığı biliniyor. 

Singh hükümetinin satın almayı planladığı 18 uçak ile Modi hükümetinin kararıyla satın alınan 36 adet uçaklık paket arasında %14’lük bir fiyat farkı olduğuna dair bazı bilgiler mevcut. Hatta uçak başına oluşan fiyat farkının daha da büyük olduğunu iddia edenler de var. Hintli savunma analistlerinden bazılarına göre, Singh dönemindeki anlaşmadan teknoloji transferi maliyeti çıkarılırsa, Modi döneminde imzalanan antlaşmanın uçak başına Fransa’ya daha fazla ödeme yapıldı.

Bu konuya yönelik olarak, Hindistan Savunma Bakanlığı görevlilerinden olan, o dönemde antlaşmanın maliyet boyutunu inceleyen Sudhanshu Mohanty, emeklilik sonrasında yaptığı bir açıklamada; “Yabancı üretim şirketleri, teknolojinin yerel üretime aktarılmasına yardımcı olmak için birkaç yıl harcadığından, teknoloji transferi için önemli bir maliyet oluşuyor. Rafale söz konusu olduğunda, Hindistan'a özgü ilave modifikasyonlar dahil yeni geliştirmelerin yerlileştirilmesinin de çok maliyetli olacağı hesaplanmıştı." ifadelerini kullanmıştı.

Dolayısıyla Modi’nin iktidara geldikten sonra eski anlaşmayı değiştirdiği, yeni anlaşmadan teknoloji transferi bölümünü çıkardığı, 36 adet Rafale’i uçabilir durumda satın almaya karar verdiği, hatta bu kararı alırken rakip uçak olan Eurofighter konsorsiyumunun teknoloji transferi olmadan benzer bir konfigürasyon için Rafale paketine göre %20 daha ucuza gelen bir fiyat teklifini dahi göz ardı ettiği iddia edildi. Neticede Hint ve Fransız hükümetleri, eski ve yeni antlaşmaların maddelerini açıklamadılar. Bu nedenle, olası bir teknoloji transferi için Fransa’nın ne talep ettiğini bilebilmek de mümkün olamadı. 

Teknoloji transferinin anlamı, ekonomilerini güçlendirmek amacıyla yeni teknolojinin kaynaktan (Dassault havacılık) ikincil bir kullanıcıya (HAL) aktarılmasıdır. Teknoloji transferinde, kaynak tarafından geliştirilen kilit teknolojilere erişim hakkı kullanıcıya da sağlanacağı için, HAL’in Rafale uçaklarını Hindistan’ın ihtiyaçları doğrultusunda istediği kadar üretebilmesi, ileride Hindistan Hava ve Deniz Kuvvetlerinin ihtiyaç duyacağı modifikasyonları Dassault’la birlikte veya kendi başına yapabilmesi mümkün hale gelecekti. Ancak Fransızlara göre sadece 36 uçaklık bir satın alma anlaşmasıyla bu mümkün olamazdı. Ayrıca, Dassault havacılık, HAL'de bir Rafale üretmenin işçilik maliyetinin Fransa'da üretilenin 2,7 katı olduğunu, Hindistan’da üretim hattı açmanın da (know how verilmese bile) uçağın üretim maliyetinde artışa neden olduğunu iddia ediyordu.

Sonuç

Hindistan, dışardan çok sayıda Rafale, MiG ve Sukhoi uçakları satın almasına rağmen, kendi hava-uzay sanayisi, HAL için arzu ettiği teknoloji transfer antlaşmalarını yapamadı. Bu yönde devlet politikasının net olmadığı anlaşılıyor. UPA iktidarı devam etseydi, muhtemelen Rafale satın alınırken teknoloji transferinin de gerçekleşebileceğini iddia edenler bulunuyor. Ancak ülkede 2014 yılında yaşanan iktidar değişikliği sonrasında, çeşitli nedenlerle Modi hükümetinin Fransa’dan teknoloji transferi için ısrarcı olmadığın dem vuranlar var. Rafale için teknoloji transferi konusu biraz Hindistan iç siyasetinin kendi içindeki tartışmaların bir parçası olabilir. Ama aynı tartışmalar, örneğin Sukhoi için yapılmıyor. Yeni Delhi yüklü satın almalara rağmen savaş uçağı tedarikinde teknoloji transferini gerçekleştirmeye yönelik kararlı bir politika izlememiş diye değerlendiriyorum. Öte yandan Dassault CEO’sunun açıkça ifade ettiği üzere, Fransa teknoloji transferine de pek sıcak bakmadığı biliniyor.

Şimdiki şartlarda, Güney Kore’nin FA-50 uçağına benzer bir hafif savaş uçağı olan Hindistan yapımı Tejas uçaklarının üretimiyle Hint Savunma Sanayisi yetinmek zorunda kalacak gibi gözüküyor. Hindistan Hava Kuvvetleri MiG-21 uçaklarını Tejas’larla değiştiriyor. Daha önce 32 adet Tejas Mk1 ve 73 adet Tejas Mk1A savaş uçağı siparişi verilmişti. Geçtiğimiz Ekim ayı içerisinde verilen ek sipariş ile birlikte Hint Hava Kuvvetleri envanterinde toplam 220 adet Tejas uçağı olacak. Yeni Tejas’ların üretiminde İngiltere kaynaklı parçalar yerine yerli üretime ağırlık verilmesi planlanıyor. Rafale ve Sukhoi için teknoloji transferini gerçekleştiremeyen Hindistan’ın sadece Tejas’a bakıldığında bile, henüz hava-uzay teknoloji yarışında arzu ettiği seviyelerin oldukça gerisinde olduğunu değerlendiriyorum. Hindistan ölçeğinde bir ülkenin Çin benzeri bir hava-uzay sanayisi açılımı yapabilmesini yakın dönemde için pek olası görmüyorum.

Kaynakça

Manu Pubby, “Will need larger Rafale order for true Make in India: Dassault CEO”, The Economic Times, 14 Temmuz 2018, https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/will-need-larger-rafale-order-for-true-make-in-india-dassault-ceo/articleshow/57160249.cms?from=mdr

M.K.Venu, “High Transfer of Technology Costs Made UPA’s Rafale Deal Much Cheaper than NDA's”, Wire, 30 Ocak 2019, https://thewire.in/government/high-transfer-of-technology-costs-upa-rafale-deal-cheaper-nda

Ahmet Alemdar, “Hindistan Hava Kuvvetlerine Rafale savaş uçağı teslimatı”, DefenceTurk, 2 Nisan 2021, https://www.defenceturk.net/hindistan-hava-kuvvetlerine-rafale-savas-ucagi-teslimati

Mehmet Yiğit Tanış, Hindistan'dan Rafale-M ve Scorpene denizaltı tedariki, 14 Temmuz 2023, https://www.savunmatr.com/hindistandan-rafale-m-ve

Clement Charpentreau, “Saudi Arabia to order 54 Rafale fighters from Dassault Aviation: report”, Aerotime Hub, 22 Ekim 2023, https://www.aerotime.aero/articles/saudi-arabia-order-54-dassault-rafales-report

Subhadeep Paul, https://www.quora.com/Does-the-Rafale-deal-come-with-the-transfer-of-technology/answer/Subhadeep-Paul-10?ch=3&oid=180296502&share=198fe654&srid=usBSds&target_type=answer

Dr. Hüseyin Fazla
Dr. Hüseyin Fazla
Tüm Makaleler

  • 03.11.2023
  • Süre : 5 dk
  • 2003 kez okundu

Google Ads