İHA Sistemlerinin Askerî Görev Alanları Nelerdir?

Taktik Saha Keşif/Gözetleme (TKG)

Harp sahasındaki birliklerin anlık görüntü istihbaratı ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir. Bu görevi karşılayacak İHA Sistemlerinin özellikleri keşif/ gözetleme ihtiyaçlarının karşılandığı birliğin büyüklüğü ve ileri hatta olan uzaklığına bağlı olarak değişebilmektedir. Genel olarak, ileri hat taşınabilirlik ve konuşlandırabilirlik özelliklerinin olması ve topçu atış tanzimi görevlerini de üstlenmesi beklenmektedir. 

Bu amaçla kullanılan mevcut ürünler incelendiğinde, temelde faydalı yük kapasitesi ile uçuş süresine bağlı olarak üç ana gruba ayrılabildiği görülmektedir. 

TKG-1 olarak adlandırılan ilk grubu elle atılıp gövde üstüne veya paraşütle indirilen İHA’lar oluşturmaktadır. TKG-2 olarak adlandırılan ikinci grup ise nispeten kısa pistlerden inip/kalkan İHA’lardan oluşmaktadır. Rampayla atılıp paraşütle indirilen sabit kanatlı İHA’ lar TKG-3 grubu olarak adlandırılmaktadır.

Taktik saha keşif gözetleme görevlerinin gerektirdiği taşınabilirlik, konuşlandırabilirlik ve kolay kullanım gibi özelliklerin, mevcut sistemler incelendiğinde, sabit kanatlı sistemler dışında döner kanatlı (helikopter/VTOL) İHA Sistemleri ile de karşılanmasına yönelik çalışmaları yürütülmektedir.

Stratejik Keşif/Gözetleme (SKG)

Bu görev, taktik saha görevlerine göre daha yüksek irtifalardan, geniş alanda yüksek çözünürlüklü görüntü istihbaratı ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir. 

Bu görevi karşılayacak İHA Sistemlerinin özellikleri, temelde harekât çapına ve kapsanan alan büyüklüğüne bağlı olarak değişebilmektedir. Genel olarak, her türlü hava koşulunda görev kabiliyeti ve görev bölgesinde yüksek uçuş süresi özelliklerine sahiptirler. Taşıdıkları faydalı yükler çoğunlukla işaretleme ve mesafe ölçüm kabiliyetine sahiptir ve ileri birliklere doğrudan istihbarat sağlama gibi işlevleri de üstlenebilirler. 

Bu amaçla kullanılan mevcut ürünler incelendiğinde, genelde sabit kanatlı yapıların kullanıldığı ve temelde faydalı yük kapasitesi ile görev irtifasına bağlı olarak iki ana gruba ayrıldığı görülmektedir.

Stratejik Keşif/Gözetleme İHA Sistemleri

Stratejik Taarruz

Stratejik taarruz; düşmanın stratejik kabiliyetleri ile harp etme yetenek ve azmini azaltacak stratejik kaynaklara karşı yapılan hava harekâtıdır. Düşmanın lider kadrosu, haberleşme, ulaşım ile enerji ve üretim tesisleri bu harekât çeşidinin en belirgin hedefleridir. 

Stratejik İHA sistemleri kullanılarak bu hedeflerin tespit edilip insanlı savaş uçakları ve muharip İHA’lar ile hedeflerin tahrip edilmesi sağlanacaktır. Düşman hava savunma tehdidinin yüksek seviyede olduğu bölgelerde icra edilen bu görevlerde insanlı uçakların yerine muharip İHA sistemleri kullanılabilir. Tabii bu görevi yapacak İHA’ların kendilerini koruma imkân ve kabiliyetine sahip olması gerekmektedir. 

Taarruz - İç Güvenlik (İG)

Görüntü istihbaratı ile hedef olarak belirlenen bölgede anlık beliren zaman kritik hedeflerin (fırsat hedefleri) ortadan kaldırılmasına yöneliktir. Hava araçlarında göreve uygun hafif silahların ve bu silahların yönlendirilmesine uygun faydalı yüklerin taşınması gerekmektedir. Mevcut örneklerde bu görev ihtiyacının, havada kalma sürelerinin daha uzun olması sebebiyle çoğunlukla sabit kanatlı hava araçlarıyla karşılandığı görülmektedir.

Taarruz - Yakın Hava Desteği (YHD)

Bu görevde, konumu önceden belirlenmiş veya anlık beliren hedeflerin, etkin atış gücüyle bastırılması işlemidir. İç Güvenlik harekâtında olduğu gibi keşif/gözetleme görevine paralel olarak icra edilir. Hava sistemleri, zırhlı veya zırhsız yer hedeflerine yönelik değişik tipte ve kalibrede silahları aynı anda taşımaya elverişli olmalıdır. 

Taarruz - Hava Savunma Sistemleri İmhası (HSİ)

Yüksek tehdit içeren düşman hava savunma sistemlerine yakın bölgelerde uçulması gerektiğinden çok yüksek beka kabiliyetleri beklenmektedir. Bu da çoğunlukla radar tarafından tespiti güç (stealth) hava araçlarını gerektirmektedir. Bu hava araçlarının, düşman radarlarını Radar Elektronik Destek sistemleriyle tespit edebilmesi ve füze ve/veya lazer güdümlü bombaları dâhili olarak taşıması istenmektedir.

Düşman hava savunma unsurlarının ve savaş uçaklarının etkisiz hâle getirilerek hava üstünlüğünün sağlanması amacıyla düşman unsurlarının mümkün olduğunca kaynağında yok edilmesi amaçlanır. Muharip İHA sistemleri ile hava-yer taarruzu, önleme, himaye ve Hava Savunma Sistemlerinin Bastırılması/İmhası (Suppression/Destruction of Enemy Air Defenses- SEAD/DEAD) görevlerinin yapılması hedeflenmektedir.

İHA’ ların bu tehlikeli görevlerde kullanılması ile yetişmiş nitelikli personel kaybının önüne geçilmektedir. Ayrıca bu görevlerde büyük ihtiyaç duyulan yüksek G’ li manevralarda insan kaynaklı limitlerin önüne geçilmektedir. Bu amaçlar doğrultusundaki İHA sistemlerini geliştirme çalışmaları devam etmektedir.

İG, YHD, HSİ İHA Sistemleri

Taarruz - Hava Sahası Savunma (HSS)

Geleceğin harekât ortamında insanlı ve insansız hava, kara, deniz, denizaltı ve hava-uzay sistemleri; müşterek harekâtlarını havada ve uzayda oluşturulacak İnternet benzeri ağlar sayesinde birbirleriyle sürekli iletişim hâlinde ve farklı kaynaklardan gelen bilgi ve verilerin tek merkezde işlenip tek bir komuta kontrol merkezinden yönetildiği bir ortamda gerçekleştirecektir.

Komuta kontrole ilave olarak bu İHA’ ların üzerine yerleştirilecek radar, IFF ve telsiz sistemleri ile günümüzde Havadan Erken İhbar ve Kontrol Sistemi (Airborne Warning and Control System- AWACS) uçaklarının yaptığı görevi yerine getirebilecektir. Bu sayede kara konuşlu radarların arazi engebelerinden dolayı kör noktaların oluşmasının önüne geçilecektir. Bununla beraber bu tür uçaklarda görev yapan personel sayısının fazla olması sebebiyle uçak kaybı durumunda oluşacak nitelikli personel kaybı engellenmiş olup, özellikle düşman hava savunmasının yüksek olduğu bölgelerde personel kaybı riski olmadan görev yapılabilecektir.

Yüksek irtifa, yüksek sürat, yüksek ivme ve yüksek otonomi içeren muharip insansız hava araçlarına (UCAV) yönelik Dünya’da hâlihazırda X-47A Pegasus, Phantom Ray, Taranis, nEUROn, vb. deneysel hava aracı çalışmaları yürütülmektedir.

Hedef Benzetimi - Hedef Uçak (HU)

İHA’ ların hava savunma birliklerinin uçaksavar ve/ veya füze eğitimlerinde kullanımına yönelik bir görevdir. Hedef Benzetimi görevinde kullanılan İHA’nın, benzetimi yapılan hava aracı ve/veya füzenin uçuş performansına yakın dinamiğe sahip olması tercih edilmektedir. Aynı zamanda düşük maliyet ve kolay kullanım da hedeflendiğinden bu benzetim birebir sağlanamayabilir. Farklı silahlarla yapılan eğitimlere destek verebilmesi amacıyla radar, ısıl veya görsel iz arttırıcı ve uçaksavar eğitimlerinde atış başarımını ölçen sistemlerin bu göreve yönelik geliştirilecek İHA Sistemlerinden yararlanılmaktadır.

İnsansız Hedef Uçak Sistemleri 

İnsansız Sahte Uçak Sistemleri

Hedef Benzetimi - Sahte Uçak (SU)

Bu görevde, düşman hava savunma sistemleri sahte uçak ile yanıltılarak aktif hale getirilmekte ve bu şekilde ya meşgul edilmesi ya hava savunma mühimmatını sarf etmesi ya da yerleri tespit edilerek mühimmat taşıyan uçaklarca imhası sağlanmaktadır. Bu şekilde, taarruz eden insanlı veya insansız hava araçlarının güvenliği sağlanmaktadır. Sahte uçaklar, harekât kavramına bağlı olarak genelde taarruz eden uçaklar tarafından çoklu olarak taşınabilmekte veya yerden buster roket yardımıyla atılabilmektedir. Sahte hedeflerin farklı tip uçakların radar izlerini yaratabilme özelliği istenmektedir. 

Sahte uçak kavramları:

“Tespit” amaçlı kullanımda, yüksek radar kesit alanına sahip sahte hedef kullanılarak düşman hava savunma sistemi arama radarlarının hedef takip radarlarını aktif moda geçirmesi amaçlanır. Aktif moda geçirilen hedef takip radarlarının bulunduğu SAM mevzilerinin tespit edilerek bu mevzilerinin HARM füzesi veya benzeri anti-radyasyon silahı ile imha edilmesi nihai amaçtır. 

• Şaşırtma” amaçlı kullanımda, çok sayıda sahte hedef kullanılarak düşman arama radarlarında karışıklık yaratmak ve çok sayıda sahte hedef içinden gerçek hedefin tespitini güçleştirmek amaçlanır. Bununla birlikte, farklı uygulamalar kapsamında, hava platformu tarafından atılan sahte hedef sistemlerinin uçuş profilleri programlanabilmekte, çoklu kullanımı ile düşman hava savunma radar sistemlerinde sahte taarruz kolu algısı oluşturulabilmektedir. 

• “Yanıltma” amaçlı kullanımda, tehdit oluşturan bir yerden havaya veya havadan havaya güdümlü füze sisteminin, havadaki çok sayıda sahte hedef ile gerçek hedefe kilitlenmesini önleyerek yanıltılması amaçlanır. 

• “Saptırma” amaçlı kullanımda, sonlanma safhasında olan güdümlü füze sistemi izleme döngüsünün, yaratılan yüksek seviyede sinyal ile gerçek hedeften saptırılması amaçlanır. Bu kullanımda, sahte hedef ve platform manevrası platformun kendini koruması için nihai uygulamadır. 

Elektronik Harp - Sinyal İstihbaratı (Sİ)

Temelde radar ve/veya haberleşme yayınları dinlenilerek alınan sinyallerin analiziyle istihbarat bilgilerinin elde edilmesi hedeflenmektedir. Daha çok kaynaktan yayın almayı kolaylaştırması açısından görevin yüksek irtifadan ve uzun süreli yapılması tercih edilmektedir. Faydalı yük kapasitesi radar ve/veya haberleşme görevlerinin kapsamına bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Mevcut örneklerde bu görev ihtiyacının kapsama bağlı olarak çeşitli boyutlarda sistemlerle karşılandığı görülmektedir.

Radar Elektronik Harp - Karıştırma (REHK)

Düşman hava savunma sistemleri radarlarına karşı yayın yaparak radarın hedeflerin tespit, takip ve yönlendirme işlevlerinden bir veya birkaçını kaybetmesi amaçlanmaktadır. Görev, radara belirli bir menzilde daha güvenli bir bölgede, yüksek güçte yayın yaparak (Stand-off Jamming/ REHK-1) icra edilebileceği gibi radara yakın noktalarda (yüksek tehdit ortamında) daha sınırlı güç kullanılarak (Stand-In Jamming/REHK-2) da icra edilebilir. REHK-3 görevi radar tarafından tespiti güç (stealth) hava araçlarını gerektirir. 

Muhabere Elektronik Harp - Karıştırma (MEHK)

Bu kapsamda her türlü düşman muhabere sistemlerinin etkisiz hale getirilmesi, GPS almaçlarının karıştırılması, uzaktan kumandalı düşman sistemlerinin kullandığı veri linklerinin karıştırılması bulunmaktadır. Bu sistemlerin İHA’ larda kullanımının etkinlik açısından birçok avantajlara sahip olduğu değerlendirilmektedir. GPS karıştırıcı; GPS kullanan füze, silah ve uçak sistemlerini yanıltmak; dost silah sistemi, mühimmat ve önemli kişilerin yerinin tespit edilmemesi için kullanılır. Veri Linki Karıştırıcılar; özellikle uçak ve helikopterler, İHA’ lar, Hava Erken Uyarı ve Kontrol Sistemleri gibi hava platformlarından, Kara ve Deniz platformlarından veri linki aracılığı ile aktarılan bilgilerin engellenmesi amacıyla kullanılır.

Sinyal İstihbaratı İHA Sistemleri, Radar Elektronik Harp/Karıştırma İHA Sistemleri, Muhabere Elektronik Harp/Karıştırma İHA Sistemleri 

Önleyici Elektronik Harp (ÖEH)

Uzaktan kumandalı patlayıcıların (RCIED) etkisiz hale getirilmesine yönelik olarak RCIED RF Karıştırıcılar/ Patlatıcılar kullanılmaktadır. Uygulama şekilleri konvoy koruma, tim koruma, bomba imha ekipleri, anti-terör timleri, yüksek öneme haiz askeri/sivil binalar, VIP koruma şeklindedir.