Jet Savaş Uçakları Futbol Takımı

Jet savaş uçaklarına amaç fonksiyonu olarak verilen; hücum ve savunmaya dair ana görevler ve onların türevleri incelendiğinde ve hatta bu görevler arasındaki etkileşimlere de bakınca, futbol (soccer) sahalarındaki, hücum ve defans taktiklerine benzerliği görülecektir.

Uçak ve futbol sevdalısı olarak; bu benzerlikler üzerine bir kurguladığım çalışmamı okuyucularımla paylaşmak istedim. Tabii ki işin temelinde uçakların bulunduğunu unutmamak kaydıyla.

Jet Savaş Uçakları Futbol Takımının ilk 11’i; 2 yedeği ile birlikte; huzurlarınızdadır.

Hakemler: Hava Savunma Radar Sistemler

Teknik Direktör: Savaş Harekât Merkezi

Kural Değişikliği ve İstisnası: Gizlilik (stealth) kabiliyetine sahip oyuncuların faullü hareketleri hakem, yardımcı hakemler ve VAR hakemleri tarafından tespit edilemediği sürece; FIFA tarafından oyunun kuralları dahilinde sayılacaktır, faul düdüğü çalınmayacak, oyun durdurulmayacaktır.

Stadyum: AEW&C, İstihbarat Gözetleme ve Keşif (ISR- Intelligence Surveillance and Reconnaissance) ve EW (Electronic warfare-Elektronik savaş) alanı.

Şimdi oyuncularımızı hem taktik görevleri hem de kişisel performans parametreleri ile kısaca tanıtalım:

HÜCUM OYUNCULARI: 

F-35 Lightning II, Shenyang J-31 Gyrfalcon;

Bu iki uçak ana görevleri darbe (strike) ve derin darbe (deep strike)’dir. Stealth (gizlilik/aslında radara çok az iz bırakma) özellikleri sayesinde; düşman derinliklerine gizlice ve hızla girip, “düşman onları göremeden onların düşmanı vurup o bölgeden çıkması” amaçlanmıştır. Yani bu uçaklar hem taarruz hem de SEAD görevlerini aynı sortide yapmış olacaklardır. Stealth özellikleri sayesinde özel SEAD (Suppression of Enemy Air Defenses/ Düşman Hava Savunmasının Bastırılması/Baskı Altında Tutulması) kabiliyetli sistemlere ve mühimmata ihtiyaçları da olmayacaktır. Normal taarruz kolları olarak hedef bölgesine girecekler ve tespit edilemeden hedeflerini imha edeceklerdir.

Bu görev için stealth özellik çok önemli bir kabiliyettir. Ancak, bu kabiliyet henüz hiçbir gerçek çatışma ortamında ispatlanmamıştır. Fakat biliyoruz ki havacılıkta ve özellikle askeri havacılıkta teknoloji hep önde gider. Stealth özellik; onu fark edilir kılan teknolojiler keşfedilene kadar, bu kabiliyete sahip az sayıdaki jet savaş uçağına bahşedilemez bir üstünlük sağlamaktadır.

F/A-18E/F Super Hornet;

Hem fighter (av) hem de attack (havadan yere saldırı/taarruz) uçağı olarak kullanılmak için tasarlanmıştır, ancak havadan yere saldırı özelliği öne çıkmaktadır. Gerçek çatışma tecrübesine de sahip, kendini ispat etmiş, etkili bir av/bombardıman uçağıdır. 

Şimdi hücum oyuncularımızı biraz daha detaylı tanıyalım:

#10: Santrafor; F-35 Lightning II

Birkaç yıl önce Lockheed Martin'in F-35'i bu takıma yedekten bile girememiş olabilirdi. Geliştirilmesi programın gerisindeydi, bütçeyi aşmıştı ve ABD basının onu "işlevsiz" olarak nitelendirdiği noktaya kadar teknik sorunlarla boğuştu. Ancak, son zamanlarda; özellikle Amerikan hükümetin, siparişlerini artırması, uçağın müttefik ülkelere pazarlanması ve benzeri konularda ciddi destekler sunması, kongrenin programı ciddi ve acımasız bir şekilde denetlemesi, zamanında F-16 ihracatında yakalanmış olan müthiş ihracat performansının verdiği motivasyon ve bu performansı yeniden sergileme isteği ve azmi; F-35 savaş uçağını piramidinin tepesine tırmandırıyor. Ancak, üç Amerikan hava gücü dahil tüm kullanıcıların, bu uçağın hem faaliyet oranı hem de bakım idame maliyetlerin akla sığmayacak derece yüksek olması; uçağa olan güvenin hala bıçak sırtında olduğuna da işaret ediyor ve vurguluyor. F-35’in yolu çok uzun ve zor.

F-35, Dağıtılmış Açıklık Sistemi (DAS-Distributed Aperture System), Elektro Optik Hedefleme Sistemi (EOTS-Electro Optical Targeting System) ve Northrop Grumman'ın Elektronik Sistemleri AN/APG-81 Aktif Elektronik Olarak Taranan Dizi (AESA Electronically Scanned Array) aviyonikleri ile donatılmıştır.

Pasif dizi radarından (passive array radar) farklı olarak, AESA radarı aynı anda farklı frekanslarda birden fazla dalga üretir. Bu dalgalar, bir anteni fiziksel olarak hareket ettirmek yerine elektronik olarak yönlendirilir ve bilgisayar kontrollü modüller tarafından hem iletilir hem de alınır. Bu özellikler, AESA radar aktivitesinin durumsal verileri daha verimli bir şekilde üretmesi ve aynı zamanda tespit edilmesinin daha zor olması anlamına gelir. Bu radar sistemlerinde gelinen çok ileri seviyede bir teknolojik gelişmedir. Bu listedeki tüm uçaklarda AESA radarı vardır, ancak elbette her bir AESA radarının kapasitesi de önemlidir.

Bünyesindeki çok İşlevli Gelişmiş Veri Bağlantısı (MADL-Multifunction Advanced Data Link) teknolojisi, F-35'lerin birbirleriyle güvenli ağ entegrasyonu kurmasına olanak tanıyor. Lockheed Martin'e göre, ek sensör entegrasyon teknolojisi, F-35 ile kara ve deniz platformları arasında operasyonel bilgi paylaşımına da izin veriyor.

F-35, AIM 9X SideWinder ve Storm Shadow silah sistemleri dahil olmak üzere en yeni havadan havaya ve havadan yere füzelerle uyumludur. 

#11: Forvet; Shenyang J-31 Gyrfalcon

Shenyang J-31 Gyrfalcon Çin'in çift motorlu, 5. nesil çok amaçlı savaş uçağı projesidir. Çin Hava Kuvvetlerinin ihtiyacı olan 500 J-31 uçağı dışında, Çin’in uçak gemileri için 120 adet J-31 üretilmesi planlanmaktadır. Amerikan F-35’i taklit ettiği iddia edilir. Hakkında; açık kaynaklarda yeterli bilgi yoktur.

#9: Forvet; F/A-18E/F Super Hornet

Boeing F/A-18 Super Hornet Mach 1.8 azami hızıyla F-22'den ve J-20'den gibi uçaklarla kıyaslandığında yavaştır, ancak verimliliği ve silah kapasitesi hala dikkate değer düzeydedir.

F/A-18 ve E/F versiyonları, uzun menzilli yakıt depolama özelliklerine sahiptir ve E/F, havadan havaya ve havadan yere silah sistemleri için yerleşik 11 silah istasyonuna sahiptir. Ayrıca gelişmiş lazer güdümlü “akıllı” silahları taşıma kapasitesine de sahiptir. Ancak F/A-18E/F, silah yükünü harici olarak taşıyor ve bu da gizlilik yeteneklerini azaltıyor.

ORTA SAHA OYUNCULARI:

Eurofighter Typhoon, F-15 Eagle, Dassault Rafale, JAS 39E Gripen, F-16V Block 70 Viper, Chengdu J-10;

Aslında tipik av/bombardıman uçakları olup, av/bombardıman uçağının yaptığı her görevi etkinlikte yürütebilecek kapasitededirler.

Eurofighter Typhoon’un Chengdu J-10 ve F-15C’nin av kabiliyetleri, bombardıman kabiliyetlerinin önündedir. F-15C son elli yılda gerçek çatışmalarda en fazla düşman uçağı düşüren uçaktır.

F-15E ve Özellikle F-15EX strike (darbe) kabiliyetleri öne çıkan F-15 varyantlarıdır. 

Dassault Rafale, JAS 39E Gripen, F-16V Block 70 Viper da bombardıman kabiliyetleri öne çıkan, etkili ve efektif av/bombardıman uçaklarıdır.

Av/bombardıman özellikleri hem av hem de bombardıman için yeterli seviyede olan jet savaş uçakları, orta saha için en uygun oyunculardır.

Orta saha; futbolda oyunun defansa ve hücuma göre yönlendirildiği, gerektiğinde savunmaya ve gerektiğinde hücuma yardımcı olan, çok yönlü (multi-role) futbolcuların görev yeridir. Hava savaşlarında da hem taarruz (attack) hem de hava savunma (fighter) görevi yapabilecek çok yönlü (multi-role) uçaklar yani hem av hem de bombardıman kısacası; av/bombardıman uçakları bu çift rol için gereklidir.

Şimdi orta saha oyuncularımızı biraz daha detaylı tanıyalım:

#6: Orta Saha; Eurofighter Typhoon

Almanya, İtalya, İspanya ve Birleşik Krallık tarafından ortaklaşa geliştirilen Eurofighter Typhoon hızlıdır, ancak manevra kabiliyetinin iyileştirilmesi için alana sahiptir.

Eurofighter, görsel menzilin ötesinde bir görüş ve vuruş ve havadan yere taarruz platformu olacak şekilde tasarlandı. Şu anda Avrupa'nın en gelişmiş havadan-havaya, havadan-yere ve havadan-gemiye füzeleriyle uyumludur ve Euroradar CAPTOR AESA radarı ile donatılmıştır.

Mach 2'nin biraz üzerinde hızlara ulaşan Typhoon Eurofighter'ın Avrupa'ya özgü en gelişmiş savaş uçağı olduğu iddia edilmektedir.

#7: Orta Saha; F-15 Eagle

F-15, silah kapasitesi ve hızıyla dikkat çekiyor. F-15 E, AIM-120 ve AIM-9X Sidewinder dahil havadan havaya silahlardaki en iyi silah sistemleriyle uyumludur. Gelişmiş hedef tespit ve takip teknolojisine sahiptir ve 2300 pound'a kadar mühimmat taşıma kapasitesine sahiptir.

F-15E, yüksek itme-ağırlık oranına sahiptir ve bu nedenle dikey olarak hızlanma kabiliyetine sahip ilk savaş uçağıdır. F-22'den bile daha hızlı olan F-15E, Mach 2.5'in üzerindeki hızlara ulaşabilir. 

F-15EX Eagle II; F-15'in en güncel versiyonudur. Boeing şirketi tarafından tamamen kendi inisiyatifiyle üretilen bu versiyonda, uçağın kokpiti tamamen dijitalleştirilmiştir. Boeing şirketinin iddialarına göre; F-15EX modeli dünyanın en gelişmiş muharebe bilgisayarına sahiptir. Ayrıca silah istasyonlarının sayısı 27'ye çıkartılmıştır (bu aşırı iddialı bir kabiliyettir. Açık kaynak bilgisidir, Boeing’den teyit edilmemiştir). Bu sayede uçak tek seferde 12 havadan havaya ve 15 de havadan karaya füze taşıyabilecektir. Bu versiyon ile F 15'in hizmet süresinin 2040'a kadar uzatılması planlanmaktadır. ABD ordusunun yakın zamanda bu uçaktan sipariş etmesi ve 2024'ten itibaren envantere girmesi planlanmaktadır. Tahmini üretim adedinin 144 olacağı konuşulmaktadır. Boeing şirketi bu versiyon için müşteri arayışına girmiştir. 

Resim 1: F-15EX

#5: Dassault Rafale

Fransız Dassault Rafale'nin en önemli yeteneği, gelişmiş aviyonik ve silah sistemi entegrasyonunun, 40'a kadar hedefi takip etmesine ve aynı anda dört hedefe ateş etmesine izin vermesidir. Bu birbirine bağlı aviyonik sistemin bir parçası olarak Dassault Rafale, MDPU Thales RBE2-AA AESA radarını kullanıyor.

Yüksek manevra kabiliyetine sahip, Dassault Rafale Mach 1.8'lik bir maksimum hıza ulaşıyor.

#8: Orta Saha (Hücuma Destek) JAS 39E Gripen

İsveçli Saab JAS 39E Gripen gelişmiş bir AESA radarı ve on yerleşik silah istasyonu ile donatılmıştır. Aviyonikleri, Yapay Zekâ (AI) entegrasyon bileşenlerini ve gelişmiş sensör teknolojisini içerir.

Şimdilik, JAS 39E'nin yerel ekonomiklik ve İsveç hava sahası koruması önceliklerine göre tasarlandığı görülüyor, ancak bu sınırların ötesinde, teknolojisinin bu listedeki tüm savaş uçaklarının gelecekteki gelişimini etkileme potansiyeli var.

#9 Yedek Orta Saha (Hücuma Destek): F-16V Block 70 Viper

F-16'ların kullanım ömrünü 2060'lı yıllara kadar çıkartılması amacıyla yapılmıştır. Block 50/52 plus model F-16'ların AN/APG-84 AESA radarıyla güçlendirilmiş ve biraz daha geliştirilmiş versiyonudur. Pilotun yüksek G'de bayılmasıyla oluşabilecek kazaları önleyen GCAS sistemi takılmıştır. Bazı parçalarında kullanılan kompozit parçalar sayesinde, parçaların geçmiş F-16'lara göre %50 uzatılmış. Bu değiştirilen kompozit parçalar için 12000 saatlik servis ömrü öngörülmektedir.

#5: Yedek Orta Saha; Chengdu J-10

J-10'un gövdesi, kanat ve kuyruk yüzeylerinde kullanılan bazı kompozit malzemelerle birlikte esas olarak alüminyum alaşımlardan yapılmıştır. Hafif ve çevik olmasının yanı sıra yüksek hızlı uçuş ve yoğun muharebe streslerine dayanabilecek şekilde tasarlanmıştır.

J-10, dijital bir fly-by-wire sistemi ve 10 hedefi izleyebilen ve bunlardan 2 tanesini aynı anda yarı aktif radar güdümlü füzelerle ya da 4 tanesini aktif radar güdümlü füzelerle vurabilen, mekanik taramalı çok modlu bir atış kontrol radarı ile donatılmıştır. J-10B varyantı, aktif faz dizili hava radarı (AESA) barındırmak için yükseltilmiş bir burun konisine sahiptir. J-10, tek bir turbofan motorla güçlendirilmiştir. Orijinal varyant olan J-10A, maksimum 123 kN statik itiş gücü üreten Rus Salyut AL-31FN motoruyla donatılmıştır.

DEFANS OYUNCULARI:

F-22 Raptor, Chengdu J-20, Sukhoi SU-57, Sukhoi SU-35;

İçlerinde en etkili olanı; stealth kabiliyetli F-22’dir. SU-57 ve J-20 de stealth kabiliyetlidir.

Hem av hem de bombardıman görevlerinde kullanılmak amacıyla tasarlanmışlardır. Gerçek birer “hava üstünlüğü” (air superiority) uçaklarıdır. 

Hem stopper, hem libero hem de diğer defans görevlerinde etkin rol alabilirler.

Resim 2: J-20, F-22, F-35, MiG 1.44 Stealh Özelliğe Sahip Jet Savaş Uçakları

Şimdi de defans oyuncularımızı biraz daha detaylı tanıyalım:

#4: Stoper; F-22 Raptor

F-35 tarafından geçilirse, F-22 Raptor teknolojik üstünlükte kolayca ikinci sırayı alır. F-22'nin gizliliği (stealth), hızı ve manevra kabiliyeti onu diğerlerinden ayırır. Mach 2.25 veya 1.726 mph hıza ulaşabilir ve Triplex fly-by-wire sistemi ve itme vektörleme (thrust-vectoring) teknolojisine sahiptir.

Bir başka Lockheed Martin test pilotu; "F-22’ün itme vektörleri var ve yüksek hava rejiminde sert manevralar gerçekleştirmede F-22 kadar yetenekli başka bir ABD savaş uçağı yok" dedi.

F-22, AN/APG-77 veya AN/APG-77(V) 1 radar aviyonik sistemlerini kullanır ve Hava Kuvvetlerinin Müşterek Tüm Alan Operasyonu stratejisinin bir parçası olarak F-22, TADIL J iletim teknolojisini içerir. NATO tarafından Link 16 olarak da adlandırılan TADIL J iletimi, J serisi sabit tanımlı ikili veri "kelimelerinin" diğer F-22'ler veya Link 16 yeteneklerine sahip herhangi bir platform arasında değiş tokuşuna izin verir.

Son derece gelişmiş gizlilik (stealth) teknolojileri de F-22'yi tanımlar. Tasarımında, radar ve düz görüş görünürlüğünü azaltmak için kenar hizalaması, serpantin kıvrımları ve açılı minibüsler bulunur. F-22 aynı zamanda düz itme-vektör nozul teknolojisi sayesinde kızılötesi izini azaltma yeteneğine de sahiptir.

F-22'nin ihracatı ABD Federal Yasası uyarınca yasaklanmıştır, bu da onun ulusal güvenlik amaçları doğrultusunda gizli kalan ek yeni teknolojilere sahip olduğunu gösterebilir.

#3: Defans; Chengdu J-20 "Güçlü Ejderha"

Çin'in Chengdu J-20 savaş uçağının gerçek performans kapasitesi yalnızca Çin devleti tarafından biliniyor, ancak mevcut bilgiler onu gelişmiş savaş uçakları listesinde üst sıralara yerleştiriyor.

J-20'nin, hem uzun hem de kısa menzilli füzeler için bir dahili silah yuvası ve iki yan bölme ile F-22'den daha fazla silah sistemi taşıdığı ifade edilmektedir. Uçak, raylar üzerinde kayabilen ve daha sonra jetin radar profilini azaltmak için istiflenebilen geri çekilebilir füze rampaları ile donatılmıştır. J-20'nin entegre fly-by-wire sistemi ve ısı imzasını azaltan düşük motor hava alığı giriş profili sayesinde ek gizlilik elde edilir.

Çin, J-20'nin Mach 2'nin biraz üzerinde hız yapabildiğini iddia etse de, jet motorları ile ilgili bazı tutarsızlıklar var. Başlangıçta daha az gelişmiş Rus AL-31 turbofan motorlarını kullanılıyordu, ancak J-20'nin model yükseltmesi yapıldı ve motorları da Çin Shenyang Aeroengine Araştırma Enstitüsü tarafından tasarlanan ve Çin Xi'an Aero-Engine Corporation tarafından üretilen yeni Xian WS-15 motorlarıyla donatıldı.

#2: Defans; Sukhoi SU-57

J-20'ye benzer şekilde, Rus Sukhoi Su-57 savaş uçağının listedeki yeri, eldeki sınırlı bilgilere göre belirleniyor. Su-57'nin, daha geniş menzil için jetin "yanaklarına" gömülü AESA radarı ve yerleşik kızılötesi arama ve izleme teknolojisini içeren gelişmiş durumsal farkındalık teknolojisine sahip olduğu biliniyor. Güçlü bir yerleşik bilgisayara sahip olduğu ve Sh121 çok işlevli entegre radyo elektronik sistemi (MIRES) -Byelka radarını kullanarak çalıştığı bildiriliyor. SU-57 gelişmiş Elektronik Harp (EW) yeteneklerine de sahiptir.

Görünmezlik açısından Su-57, gövdesinin içinde silah depolayarak profilini azaltabilir. Ayrıca, ısı sensörü tabanlı gelen ateşi "körleştirebilen" modüle edilmiş lazer teknolojisine sahiptir. Lazer modülasyonu, lazerin güç kaynağını kontrol ederek veya akustik titreşim veya başka yollarla lazeri fiziksel olarak bozarak gerçekleştirilebilir.

Birçok alanda oldukça gelişmiş olmasına rağmen SU-57'nin hala eski bir model olan Satürn AL-41F1 motorunu kullanması performansı konusunda tereddüt uyandırıyor.

Resim 3: SU-57

#2: Yedek Defans; Sukhoi SU-35

Rus Sukhoi SU-35, Mach 2.25 hızlarına ulaşabiliyor ve bu savaş uçağını hem hızlı hem de manevra kabiliyeti yüksek yapan üç boyutlu itme vektörleme teknolojisine de sahip.

Toplam on iki silah istasyonuna sahiptir ve F-15 Eagle'ın iki katından fazlasını taşıyabilir. Bununla birlikte, doğrulanmamış olsa da, AESA radarından farklı olarak sabit bir frekansta yalnızca tek bir dalga yayan ve muhtemelen fiziksel anten alıcılarına dayanan Irbis-E Pasif Elektronik Olarak Taranan Dizi radarı kullanmaktadır.

Sonuç:

Hücum ve savunma/defans konseptleri her takım oyununda mevcuttur. Ancak; futboldaki hücum ve defans kavramı ve taktikleri ve özellikle orta sahanın çok yönlü görev anlayışına göre kullanılması, hava sahası av ve bombardıman konsept ve taktikleri ile önemli benzerlikler göstermektedir. Dolayısıyla; bu konseptlere göre taktik ve teknik fonksiyonlar (forvet, santrafor, libero, stopper v.d.) üstlenen futbol oyuncuları ile havadan havaya ve havadan yere (av, bombardıman ve av/bombardıman) görevleri olan jet savaş uçakları da amaca yönelik performans isterlerinde benzerlikler göstermektedirler.