Site İçi Arama

savunma

Mini Dronlar, Boylarından Büyük Askerî Başarılara Nasıl İmza Atıyorlar

Ukrayna'da, silaha dönüştürülmüş ticari dron teknolojilerinin ilk ipuçları, el bombası atmak için kullanılan ilkel kamera dronları ile gözlemlenmişti. O zamandan bu yana, askeri saldırı maksatlı kullanılan ticari dronların çatışmalara katkısı hızla artmıştır.

Ukrayna ve İsrail'de insansız hava araçları ve asimetrik savaş

Silahlı insansız hava araçları (SİHA) ve/veya saldırı dronları modern savaş alanını, operasyonların çehresini dönüştürüyor. Sadece Ukrayna ve şimdilerde İsrail’deki çatışma ortamlarını gözlemlediğimizde bile günümüz çatışmalarının insansız hava araçları alanında inovatif projeler ve uygulamalar için adeta bir laboratuvar görevi görmekte olduğunu değerlendiriyorum.

Hızla gelişmekte olan askeri teknoloji ortamında, İHA'lar son yıllarda en dikkati çeken, yeni teknolojiler listesinin en göze çarpan unsuru olarak çatışmaların olmazsa olmazı haline gelmişlerdir. İHA'lar, modern savaş alanı operasyonlarının çehresini değiştirmiştir. Artık günümüzde İHA'lar yalnızca gelişmiş istihbarat, keşi ve gözetleme değil, aynı zamanda taktik kullanımı olan bir saldırı silahı olarak da hizmet vermektedir. İHA’ların savaş alanına getirdiği taarruz yetenekleri neredeyse savaş uçaklarıyla boy ölçüşür hale gelmek üzeredir.

Ukrayna'da, silaha dönüştürülmüş ticari dron teknolojilerinin ilk ipuçları, el bombası atmak için kullanılan ilkel kamera dronları ile gözlemlenmişti. O zamandan bu yana, askeri saldırı maksatlı kullanılan ticari dronların çatışmalara katkısı hızla artmıştır. Ukrayna kuvvetleri artık taktik gözetleme ve keşif yapmak, düşman hareketleri ve pozisyonları hakkında kritik istihbarat elde etmek ve hedeflere doğrudan saldırmak için mini dronları kullanıyorlar. İnsan hayatına yönelik riskleri en aza indirirken bu cihazları tartışmalı alanlarda konuşlandırma yeteneği, hem taktik hem de stratejik karar alma mekanizmalarını önemli ölçüde geliştirmektedir.

Mini Dronların Kullanımı

Mevcut sayısız İHA türleri arasında, tek asker tarafından kullanılan, askerin görüş alanı içindeki hedeflere angaje olmak için neredeyse sırtında taşıdığı mini İHA’lar veya mini dronlar, operatörlere ve operatörlerin görev yaptığı küçük çaplı birliklere gerçek zamanlı durumsal farkındalık ve fırsat hedeflerini tam olarak yok etme yeteneği sunuyor. Birliklerindeki ileri gözetleyici görevini bugün bu mini dronlar yapıyor. Düşmanın yaklaşma hatlarının gözetlenmesi yanında düşmana angajman için karara esas keşif ihtiyaçları da yine bu tür mini İHA’lar kullanılarak karşılanıyor, nihai karar veriliyor. Havan atışında bile gerektiğinde bu mini dronlar birlik ve askerler için yukarıdan bakan göz olarak hem durumsal farkındalığın artırılmasına hem de savunma ve/veya taarruz operasyonunun başarısına büyük katkı sunuyorlar. Normal bir insanın günlük yaşamında cep telefonu ne kadar yer işgal ediyorsa, artık askeri birliklerin hayatında da o derece kullanımı olan mini dronlar yer alıyor. Bu çok kullanışlı aparatlar, küçük büyük her operasyonda varlar. Mini dronlar düşmanla temas halindeki askerî birliklerin eli ayağı haline geliyorlar.

Ayrıca mini İHA’lar geleneksel modern mühimmatlara kıyasla çok daha düşük maliyetle ve daha kolaylıkla piyasadan tedarik edilebiliyorlar. Üstelik gerektiğinde kamikaze İHA örneklerinde görüldüğü üzere, silah olarak da kullanılabilen bu tür İHA’lar, modern mühimmatın yerini alabilecek kadar etkin ve hassas mühimmat işlevini de görebiliyorlar. Mini İHA’lar etkili bir şekilde kullanıldığında, bir yönüyle askerin sırt çantasındaki mini seyir füzesi işlevini görüyor.

Sivil, ticari kullanıma hazır rafta hazır ürünleri (COTS-commercial-off-the-shelf) piyasaya herkesin kullanımına sunan bu teknolojinin askeri versiyonlarının yeniden yapılandırılarak yaygın kullanımına şahit olunması dikkat çekicidir. Özellikle günümüz Ukrayna ve İsrail/Gazze'sindeki savaş alanı operasyonları üzerinde giderek artan bir etkiye sahip olan basit görünümlü ancak o derecede de etkin olabilen dronlar, zayıf tarafın kendisinden her yönüyle bilhassa teknik yönden üstün bir düşmanı bile meşgul eden, kimin kimden teknik olarak daha üstün olduğunu gösteren çizginin ayrımını da bulanıklaştırıyor. Tek bir askerin kontrolünde ve görüş alanında görev yapan mini dronlar çatışma bölgesinde asimetrik bir dengesizliğe neden olabiliyorlar. Bunlara sahip olan tarafında taktik üstünlüğü hemen göze çarpıyor. Oldukça ucuza mal olan, amatörce bir araya getirilen mini İHA’lar, sahada pahalı, son derece teknik ama bir yönüyle eski sistemleri kolaylıkla durdurabiliyor. Bu açıdan doğru kullanıldığında, atak dronları sürpriz başarılara imza atıyorlar.

Mini dronlar nasıl çalışıyor?

Mini dronlar, operatörlere canlı bir video akışı sağlayarak, kullanıcı askeri ayakta duran bir pilota dönüştürüyor. Cihazı kullanan askerlerin, fiziksel olarak bir bakıma dronun içindeymiş gibi çatışma alanını gezinmelerine ve kontrol etmelerine olanak tanıyor. Birçoğu oyun konsolu çocuğu olan bu askerlerin sahada ellerine verilen mini dronlar heyecan verici, sürükleyici bir deneyimi askerin kontrol konsoluna sunarken, savaşı da bu gençler için bir çeşit oyuna dönüştürüyor. Gerçekte mini dron operatörünün durumsal farkındalığını ve yaklaşan düşmana en doğru zamanda ve uygun silahla tepki verme yeteneğini artırırken, mini dronları küçük askerî birlikler için paha biçilmez kılıyor.

Mini dronların teknolojisinin kökleri radyo kontrollü model uçakların ilk günlerine kadar uzanıyor. Model uçak tecrübesi olan gençler veya meraklılar için mini dronları kullanmak, bunlara uyum sağlamak hiç de zor değil. Uçuş mekanikleri ve dinamikleri birbirlerine çok benziyor. Ancak, bu dronları günümüzde askeri çatışmalarda gündemimize alan esas unsur, kompakt kameraların ve gerçek zamanlı video aktarım yeteneklerinin bunlara entegrasyonu oldu. Cep telefonlarına devasa kameraların sahip olduğu teknolojinin entegre edilmesine benzer bir durum mini dron alanında da yaşandı, yaşanıyor. Teknoloji geliştikçe, hobi maksatlı kullanılan mini dronlar askeri sınıf uygulamalara sahip sofistike araçlara dönüşüverdiler.

Mini dronların temel özellikleri nelerdir?

  • Operatörlerin anında karar vermesine olanak tanıyan gerçek zamanlı video iletim imkânı, 
  • Daha hassas ve duyarlı manevralar sağlayan sürükleyici kumanda kutusuna sahip olması,
  • Çok küçük boyutlu, yüksek manevra kabiliyetli ve çok maksatlı kullanıma uygun olması.

Mini dronların sahip olduğu bu nitelikler, askeri bağlamda karşılığını buldu. Kısa süre içerisinde bu ticari araçlar askeri maksatlara hizmet edecek şekilde savaş alanına kolaylıkla uyarlandılar.  

Rusya-Ukrayna ve İsrail-Hamas Cephelerinde Mini Dron Kullanımı 

Rusya ve Ukrayna cephesine baktığımızda, her iki tarafın da mini dron kullanımına önem verdiğini görüyoruz. Bununla birlikte, Ukrayna tarafının mini insansız hava araçlarının geliştirilmesi ve konuşlandırılmasında marjinal bir üstünlüğe sahip taraftır. Kendilerinden üstün Rus Ordusuna karşı Ukrayna birlikleri, mini İHA’larla ses getirici saldırılara imza atabiliyorlar. 

Bu arada Rusya'nın mini dron alanında gayretlerinin sahaya yansıdığı, yakın zamanda Rus teknolojisinin büyük ölçekli bir askeri dron üretimine soyunmasının söz konusu olabileceği değerlendirmeleri yapılıyor. Kitle üretiminde çok iyi olan Rus savunma sanayisinin bu durumda kısa sürede Ukrayna’nın sahadaki mini dron avantajına son verebileceği söylenebilir. Ancak Ukrayna’nın da bu yıl içerisinde 200 kadar şirketi vasıtasıyla neredeyse bir milyon kadar mini dron üretmeyi planladığını söyleyelim. Rus kuvvetleri insansız hava aracı yapma ve konuşlandırma konusunda Ukraynalıları geride bırakma olasılığı bu nedenle biraz zor olabilir. 

İsrail cephesinde ise İsrail Ordusunun mini dron kullanımında üstün olduğunu, Hamas’ın bu alanda zayıf kaldığını gözlemliyoruz. 7 Ekim saldırısı esnasında sınırlı sayıda mini dron kullanan Hamas, bunun arkasını getiremedi. Oysa İsrail’e karşı Hamas’ın mini dronları kullanabilmesi halinde, İsrail toprakları üzerinde bile sivil halkı tedirgin edecek, İsrail Ordu birliklerine taktik saldırılar düzenleyebilecek elinde etkin ve ses getirebilecek bir gücü olabilirdi. Öte yandan Hamas, önümüzdeki günlerde azalan kaynaklarının daha fazlasını, ilerleme kaydetmenin tek uygulanabilir yollarından biri olarak insansız hava araçlarına tahsis etmeyi en verimli yol olarak görebilir. Ukrayna’dan ders alarak, İsrail’e asimetrik saldırılar düzenleyebilmek için piyasadan kolaylıkla temin edilebilen mini dronlara yönelebilir. Henüz Hamas bu mini dron teknolojilerini tam olarak benimsememiş olsa da, İsrail Ordusu gibi büyük ve mekanize bir düşmana karşı mini dron kullanımının sağlayacağı faydalar, göz ardı edilemeyecek kadar büyüktür. Yine de Hamas, İsrail mini dronlarına karşı sinyal bozucuları ve GPS karıştırıcıları kullanmayı ihmal etmiyor. 

Mini Dron Saldırılarına Karşı Ne Tür Tedbirler Alınıyor? 

Bununla birlikte mini dronlara karşı birliklerin, tank ve zırhlı araçların korunması da bir zorunluluk olarak karşımıza çıkıyor. Mini dronlar savaş alanlarında kalıcı olsalar da, bunlara karşı önlemler asimetrik avantajlarını eninde sonunda yakalayacağından, bu silahların savaş alanı operasyonlarına hakim olmaya devam etmesi pek olası değildir.

Rusya-Ukrayna Savaşının alınan dersleri kapsamında mini dronlara karşı alınabilecek en yaygın karşı önlemler arasında zırhlı araçların üzerine yerleştirilen sinyal bozucu (jammer) üniteler ("kubbe" olarak isimlendiriliyor) ve piyade için sırt çantasında taşınan çok yönlü (omnidirectional) sinyal bozucuların kullanılması dikkat çekiyor. Bu sinyal bozucuların başlıca kısıtlaması, belirli bir frekans sektöründe yeterli güce ihtiyaç duymalarıdır. Mini dronların kontrol mekanizmasının kullandığı frekansları daha uzak mesafelerden ve daha uzun süreliğine baskı altında tutacak yeni teknolojilerin sahaya kazandırılmasını gerektiriyor.

Bu arada bu tür bir gelişmeye karşı bir tedbir olarak, mini dron üreticilerinin ticari kazançlarını maksimize etmek için kullandıkları frekans aralıklarının sayısını artırmak, henüz sinyal bozucular ya da GPS karıştırıcıları tarafından kapsanmayan yeni kontrol frekanslarını kullanıcının hizmetine sunmak olabilir. Bu alandaki yarış, sadece mini dronları değil, uydu kontrollü askeri İHA’lara kadar tüm İHA kullanıcılarına zarar veren, kilohertzden uydu iletişimine kadar tüm frekansların bastırılmasına yol açabilir. Siber savaş imkanları mini dron alanında aktive edilebilir.

Yine yakın dönemde, karıştırmaya karşı bir tedbir olarak mini dronların otonom özelliklerinin artırılması düşünülebilir. Örneğin, karıştırma oluncaya kadar operatörün kontrolunda kalacak mini dron, karıştırma sonrasında operatörden kumanda sinyalleri kendine gelmezse, üssü dönüş moduna dönmesi (şartlar uygunsa) veya doğrudan bulunduğu bölgedeki tehdit kütüphanesinde yer alan ilk hedefe kendiliğinden angaje olması durumu değerlendirilebilir. Böylelikle mini dronlar karıştırılsa bile görev yapmaları tamamen sonlandırılamaz. Bu tür alternatif dron saldırı yöntemlerine karşı koyabilmek, mini dronları tamamen devreden çıkarabilmek için elektromanyetik savunmaya olanak tanıyan güç kaynaklarının askeri birliklerin emrine verilmesi ihtiyacı bulunuyor.

Sonuç

Son yıllardaki çatışmalardan ders alan birçok ülke mini dron üretim teknolojisine yatırım yapmayı yeğliyor. Bununla birlikte mini dronların askeri kabiliyetlerde sismik değişimlere neden olması, deprem etki yaratması beklenmiyor, bu tür değerlendirmeleri gereğinden fazla abartılı buluyorum. 

Ukrayna’nın geçtiğimiz Ağustos ayında Rusya’nın Soltsy-2 Hava Üssü'ndeki TU-22 bombardıman uçaklarına yapılan saldırısı ya da Kırım'daki Kerç Köprüsü'ne yapılan çok sayıda saldırı gibi uzak hedeflere yönelik taarruzları, imkansızlıklar içinde bir başarı olarak değerlendirilebilir. Yine Luhansk'taki yakıt ve mühimmat depolarına yapılan saldırılar, Rus Ordusunun savunmaya ağırlık vermesi sonucunu doğurdu. Bu yönüyle Rusların geniş bir alana operasyonel ekosisteminin Ukrayna saldırılarına karşı uyanık olma, İHA saldırıları esnasında dağılma tedbirlerini uygulama zorunluluğu ortaya çıktı. Ancak yine de bu saldırıların, hatta HIMARS benzeri taktik füze sistemleri ile Rus cephesinin arka tarafının vurulmasını bile Ukrayna’ya kesin zaferin gelmesini sağlayamayacağını tüm askeri otoriteler kabul ediyor. 

Son tahlilde mini dronlar günümüz çatışmalarında oyun değiştirici başarılara imza atıyorlar. Boylarından büyük işler yapıyorlar. Elinde mini dron olan tarafın diğerine asimetrik bir üstünlük tesis edebilmesinin önü açılıyor. Bununla birlikte mini dronları; düşmanı oyalayan, düşman askerlerinin psikolojilerini dahi bozan, düşmanı bunlara karşı mutlak bir şekilde tedbir (frekans bozucu ve GPS karıştırıcı kullanmaya, zırhlı araçlar üzerine kubbe inşa etmeye vb.) almaya iten hava araçları olarak görmek, ancak savaşın bunlarla kazanılamayacağını da bilmek gerekiyor. 

Dr. Hüseyin Fazla
Dr. Hüseyin Fazla
Tüm Makaleler

  • 25.03.2024
  • Süre : 5 dk
  • 1524 kez okundu

Google Ads