Modüler Savaş Uçakları Mümkün mü?
Modüler uçaklar; uçak gövdelerinin, kanatların, diğer temel yapısal unsurların bir araya getirildiği ve kolayca değiştirilebildiği modüllerden oluşan bir tasarımı içermektedir. Bu tür bir modülerlik, uçağın ömrü boyunca farklı ihtiyaçlara cevap verebilmesini ve daha etkili bir şekilde kullanılabilmesini sağlayabilir.
Modüler uçaklar konsepti, uçak tasarımında bir dizi modüler bileşenin kullanılması fikrine dayanır. Bu modüler yaklaşım, uçakların farklı görevlere uygun olarak yapılandırılmasını ve belirli görevlere özel modifikasyonların daha kolay gerçekleştirilmesini sağlamayı amaçlar.
Ancak, günümüzde uçak tasarımında genelde modülerlik kavramı, motorlar, kokpit sistemleri ve kabin düzenlemeleri gibi belirli bileşenlerin standartlaştırılması ve aynı tip uçağın farklı versiyonlarda kullanılabilir olması şeklinde ele alınmaktadır.
Kapaktaki resimden de anlaşılabileceği üzere aynı gövdeye birisine geriye doğru eğimli kanat, diğerine dik kanat ve bir diğerine de ileriye doğru eğimli kanat modülleri monte edilmiş şekilde uçmaktadır.
Modüler uçaklar; uçak gövdelerinin, kanatların, diğer temel yapısal unsurların bir araya getirildiği ve kolayca değiştirilebildiği modüllerden oluşan bir tasarımı içermektedir. Bu tür bir modülerlik, uçağın ömrü boyunca farklı ihtiyaçlara cevap verebilmesini ve daha etkili bir şekilde kullanılabilmesini sağlayabilir.
Ancak, modüler uçak tasarımı bir dizi zorluklar içerir. Uçak tasarımı genellikle karmaşık bir mühendislik sürecidir ve modüler yapılarda tasarlama ve bu tasarımı uygulama konusunda teknik zorluklar ortaya çıkabilir. Ayrıca, güvenlik ve uçuşa elverişlilik gibi kritik faktörleri sağlama konularının da dikkatlice ele alınması gerekmektedir.
Günümüzde, genelde uçak tasarımında modülerliğin daha çok belirli bileşenler düzeyinde sağlandığı ve uçaklar arasında benzerliklerin kullanıldığı bir yaklaşım benimsenmiştir. Ancak, gelecekte teknolojik gelişmelerle birlikte modüler uçak konseptleri daha fazla dikkate alınabilir hale gelebilir.
Modüler uçak tasarım ve üretimi konusunda bugün önemli bir şirket olan İngiliz askeri jet geliştiricisi Aeralis, Katar merkezli Barzan Holdings'ten önemli yatırımların yanı sıra Birleşik Krallık Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin Hızlı Yetenekler Ofisi'nden (RCO) bir sözleşme alarak son birkaç yılda büyük ilerlemeler kaydetmiştir. Yeni fon, şirketin yenilikçi modüler jet eğitim uçağının tasarımına devam etmesine olanak tanımıştır. İlk olarak 2015 yılında Dart Jet olarak geliştirilen uçak, farklı varyantlar oluşturmak için değiştirilebilir kanatlara, kuyruk ünitelerine ve güç ünitesi bölmelerine sahip ortak bir çekirdek gövde kullanmaktadır.
Aeralis, 2019 yılında gelişmiş jet eğitim uçağı ve çeşitleri üzerinde çalışmak üzere mühendislik ve tasarım danışmanlığı firması Atkins ile ortaklık kurmuştur. O zamandan bu yana şirket, İnsansız-mürettebatsız savaş (İHA), havadan taarruz dâhil olmak üzere geleceğe yönelik bir dizi başka potansiyel havada yakıt ikmali ve ISR (istihbarat gözetleme ve keşif ) varyantlarının tanıtımını yapmıştır.
Aeralis CEO'su Tristan Crawford, AIN'e yaptığı konuşmada şunları söylemiştir: Eğitim alanına çok iyi bir nedenden dolayı başladık ve bu, maliyeti ve karmaşıklığı kontrol etmek için uçağı küçük tutmaya odaklandık. Bu boyuttaki bir uçakla bile, onu yeniden yapılandırabilir ve üzerine biraz farklı bir kanat takabilir veya biraz farklı bir motor seçebilirseniz, onu pek çok başka şey yapmak için kullanabilir ve maliyet avantajı elde edebilirsiniz. İncelememiz gereken talepler ISR (istihbarat gözetleme ve keşif) Yakıt tankı ekleme, mürettebatsız ve tabii ki silahlandırmaya da bakmaktayız ve verimlilikler sadece artıyor, artıyor ve artıyor. Dolayısıyla bizim için potansiyel, bunun gerçek bir uçak ve uçuş sistemine, müşteri için daha da uygun maliyetli bir hava sistemi haline gelmesidir. Bu bizim için gerçekten çok heyecan verici.” demiştir.
Birleşik Krallık'taki bir firma olan Aeralis, RAF (Royal Air Force) pilotlarının eğitim ve çalışma biçiminde devrim yaratabileceğini söylediği dünyanın ilk modüler askeri jetini geliştirmektedir.
Çeşitli rollere uyarlanabilen ve aynı zamanda tam operasyonel bir uçuş simülatörü haline gelebilen Aeralis, Savunma Bakanlığı (MOD) ve Kraliyet Hava Kuvvetleri'nden destek almıştır.
Sivil Havayolları onlarca yıldır modüler bir sistem kullanmaktadır ancak bu, askeri jetle yapılan ilk girişimdir.
Aynı zamanda projenin arkasındaki şirketin adı olan Aeralis, uçağın RAF'ın bir sonraki eğitim uçağı (Hawk'ın yerine geçecek) olmasını istemektedir. Ancak başka işleri de yapacak şekilde yeniden yapılandırmalar yapmak istemektedir.
Aeralis'in kurucusu ve CEO'su Tristan Crawford; "Bizim için bunu yapmanın pratik yolu, ticari piyasayı etkili bir şekilde kullanmaktır.
Bu durumda, örneğin önceden yapılandırılmış uçaklardan oluşan bazıları saldırı, bazıları tanker, bazıları gelişmiş jet eğitim uçağı, bazıları ISR (istihbarat, gözetleme, keşif) uçaklarından oluşan bir ticari filoya sahip olduğunuzu hayal edebilirsiniz.
Başlangıç noktası onları her gün yeniden yapılandırmak değil, filonun hazır olmasını sağlamaktır."
Aeralis, tasarladığı uçak modellerinde Kanatlar ve motorların yanı sıra, uçak uçuş sistemlerini de değiştirebilmektedir, böylece aynı uçak tıpkı başka bir uçak gibi çalışmakta ve hissettirmektedir.
Eski bir RAF uçuş eğitmeni ve Aeralis'in Satış Direktörü olan Filo Lideri (emekli) Archie Neill, Forces News'e şunları söylemiştir: “Typhoon'da lövyede 10 sviç (düğme) ve gaz kolunda 12 düğme var. Yani bu 22 düğme arkadaki 80 aviyonik bilgisayarı yönetmek için kullandığınız farklı işlevi yerine getiren yaklaşık 100 fonksiyona sahiptir.
Bu uçakla yapabileceğimiz şey, kokpiti Typhoon veya F-35 eşdeğeri gibi 22 düğmeye sahip olacak şekilde yapılandırabilmektir.
Yani, aslında bir Typhoon kokpitinde uçuyor olabilirsiniz - tamam, itme gücü yok, asla bir Typhoon olan şaha kalkan Mustang midillisinin itiş gücünü taklit edemeyeceksiniz, ancak havadaki motor becerilerinizi geliştirebilirsiniz."
Şirket, bunun gelecekteki pilotların eğitim şeklini kökten değiştirebileceğini ve İngiliz vergi mükelleflerinin büyük miktarda para tasarrufu sağlayabileceğini, aynı zamanda RAF'ın birçoğu uçmaya başlamak için uzun süre bekleyen stajyer pilotlardan oluşan mevcut biriken iş yükü için de bir çözüm sunabileceğini söylemektedir.
Bay Neill şunları ekledi: "Benim için bu konuda gerçekten heyecan verici olan şey, F-35'e, Typhoon'a veya başka bir şeye gidecek pilotları bu sistemde çok daha erken eğitebilmenizdir.
Dolayısıyla, ilk savaş eğitim uçaklarını (Aeralis) uçurmak için RAF uçuş eğitim merkezlerine vardıklarında, stajer pilotlar bir Typhoon kokpitinde veya bir F-35 kokpitinde olabilir, motor becerilerini hemen öğrenebilir ve eğitim sisteminden çok fazla bir zaman harcamadan geçebilirler.”
Aeralis, aralarında Rolls Royce ve Air Tanker gibi büyük isimlerin de bulunduğu 16 İngiliz firmasıyla işbirliği yapmaktadır. Katarlı yatırımcılar da bu projeye 10,5 milyon £ yatırım yapmışlardır.
Bu modüler jet aynı zamanda yeşil; sürdürülebilir malzemelerden yapılacak ve sentetik yakıtla çalışacak şekilde dizayn edilmiştir.
Aeralis, bu modüler uçağın 2025 yılında uçmasını ve 2028'de pazara sunulmasını planlamaktadır.
Şirket, aynı jeti dünya çapında satmayı ve sonunda onu RAF'ın akrobasi gösteri ekibi olan Red Arrows'ta uçurmayı da hedeflemektedir.
Her şey planlandığı gibi giderse Aeralis, 1970'lerden bu yana tamamen İngiliz yapımı ilk mürettebatlı askeri jet olacaktır.
Bugün ülkemizde kullandığımız F-16 uçağı da çok amaçlı, çok rollü bir görev uçağıdır. Yerdeyken üzerine takılan ilave aparatlarına bağlı olarak Bombardıman, Taarruz, Savunma Baskısı, Keşif, Gösteri, Önleme, Test ve Devriye rollerinde görev yapmaktadır.
Modüler uçakların üretimi ile aynı seride tüm uçaklar ihtiyaç durumuna göre aynı anda eğitime veya aynı anda savaş uçağına dönüştürülebilirler ve farklı farklı görevlere sahip olacak şekilde yeniden hazırlanabilirler.
Aynı seri ve farklı görev kodları ile pilotsuz olarak hazırlanıp birleşik görev paketleri amaçlı yapay zekâ ile de kullanılabilirler.
İHA ve SİHA özellikleri de olduğundan gerektiği zaman İHA ve SİHA görevleri de icra edebilirler.
5. 6. ve hatta 7. nesil uçak konseptlerine modüler yapı mühendisliği ayrı bir mühendislik bölümü olarak eklenebilir.
İHA ve Simülatör modeliyle gerçek göreve pilot havadaki gerçek görev icra eden uçağa entegre edilmiş simülatör ile katılarak aynı zamanda normal uçuş gerçekleştirebilir. Bu durumda hem pilot hem de görev sanki pilot uçakta uçuyormuş gibi görev icra edilerek pilotun eğitimi ve hazırlık durumu arttırılabilir.
Uçak yetersizliğinde eldeki pilotların eğitim ve hazır oluş durumları böylelikle en üst düzeye çıkarılabilir.
Çeşitli nedenlerle elde yeteri kadar uçak bulunmaması durumlarında pilotun uçuş faaliyetlerini gerçekleştirmesi sağlanabilir.
Aynı uçağı değişik zaman dilimlerinde ihtiyaç duyulan değişik görev tiplerine yeniden hazırlamak da mümkün olabilecektir.
Uzaktan yönetim ile pilot ve zaman kaybı endişeleri olmadan istenilen tehlikeli görevlere bu tarz uçuş görevleri planlanabilir.
Harekât icra eden Komuta kontrol merkezlerine bu simülatörlerden ve deneyimli pilotlardan takviyeler yapılabilir. Harekât icra eden harekât merkezleri anlık bilgi ve görev değişimlerine göre bulundukları merkezden görevle ilgili değişiklikler yapabilirler.
Pilotun yorulması veya diğer nedenlerle görev süresini doldurması durumunda bir başka pilot anlık olarak görevi devralabilir.
Yakıt, zaman ve harekâtın yönetiminde maksimum verim ve etkinlik sağlanabilir.
İlave yakıt ikmal seçenekleri ile de havada kalış süresi ve hava sahası kontrollerinde daha fazla kullanılabilir. Hatta özel birkaç eklemeyle radar görevi icra ederek yerel radarların eksik yönleri veya kör noktaların görülmesi bu uçaklar ile sağlanabilir.
Yerli İHA sistemlerinin yetersiz kaldığı noktalarda bu uçakları İHA rolüne geçirerek daha fazla güç ve etkinlik sağlanabilir.
Bu uçaklara yer seviyesinden hemen üstünde uçuş kitleri monte edilerek düşmana yakalanmadan görev icra etmeleri sağlanabilir.
Ülkemiz uçak ve uçuş ekiplerinin tasarım ve geliştirmelerini bu yönde yapmasıyla daha az çaba ve maliyetle daha etkin ve güçlü aynı zamanda istenildiğinde anında rollerini değiştirebileceğiniz güçlü bir eğitim ve uçak sistemleri üretmemiz mümkündür.
Modüler uçaklar bugün sivil ticari hava araçlarında mevcuttur. Modül değişimleri yapılarak yolcu ve kargo kapasitesi arttırılıp azaltılabilir.
Bu tarz modüler yapılarda çok uzun sürecek tamir, bakım ve onarım masrafları ve bakım ve onarım için geçecek olan zamandan tasarruf etmek maksatlı arızalı modülün hemen değiştirilmesi ile uçak en kısa sürede göreve hazır hale gelir. Arızalı modül yere alınarak diğer bakım onarım ve tamir ekiplerince en kısa sürede onarılarak yeniden göreve hazırlanır. Bu bakım idame ve işletmede daha az zaman ve işgücü kaybı demektir. Örneğin kanatları arızalı olan uçak simülatör olarak görev yapabilir.
Aynı gövde üzerine çift motor takılarak uçağın aerodinamik ve fonksiyonellik görevleri bilimsel ortamlarda test edilerek ARGE için de daha az maliyetle araştırmalar yapılabilir. Bu konuda ilgili eğitim birimlerine birkaç adet gövde veya simülatör verilerek üniversitelerde daha verimli eğitimler ve araştırmalar yapılabilir.
Türkiye’nin sahip olduğu İHA teknolojisinin şu an için bu duruma çok uygun olduğunu değerlendiriyorum. Hava araçlarında modülerliğin yanı sıra deniz, hava ve diğer kara araçlarında da bu tür yenilikler tasarlanıp uygulanabilir kanaatindeyim.
İHA, SİHA, Savaş uçağı, Yolcu uçağı, helikopter, DİHA, Uzay mekiği, AWACS, Yakıt tanker Uçağı gibi tüm araçlarda bu modülerlik havramı geliştirilebilir veya araştırılabilir.
Gelecek savaş uçağı veya ticari amaçlar için tasarımların bu yönde yapılması ile daha başarılı sonuçlar alınması ve ticari başarıların yakalanması mümkündür. Ama bu konuda birçok kurum ve teknoloji merkezlerinin yoğun bir şekilde ARGE yapması da gereklidir.
Modüler tip savaş uçakları her durum ve her görev için üretileceklerinden bu duruma uygun olarak her durum ve her rol anlamına gelen (All Contitions All Roles anlamında - ACAR) yeni bir tanımlada adlandırılabilir.
Yararlanılan Kaynaklar
https://www.forces.net/technology/aircraft/future-forces-aviation-worlds-first-modular-military-jet
