Sıra dışı Bir Yaşamın Kahramanına, Sıra dışı Bir Saygı Uçuşu

Rosemary Mariner, 24 Ocak 2019'da Knoxville, Tennesse'de öldüğünde 65 yaşındaydı. Beş yıl mücadele ettiği kansere yenilmişti. Ölümü üzerine ABD basının güçlü yayın organı New York Times yaşamı ve mücadelesi hakkında bir makale yayınladı.

Rosemary Mariner, Çığır Açan Bir Donanma Pilotu ve Komutanıydı

Rosemary Mariner; ABD Deniz Hava Kuvvetlerinin (NAVAIR) ilk muharip kadın pilotu, ilk A-4 Skyhawk kadın pilotu, ilk A-7E Corsair kadın pilotu ve bir deniz havacılık muharip filosuna komuta eden ilk kadın komutandı. 

Engelleri yıkan ve kadınların muharebede/savaşta hizmet vermeleri yasağını kaldıran bir kongre hükmü (yasal karar) için başarılı bir mücadele yürüten Rosemary Mariner, ABD Silahlı Kuvvetlerindeki kadın-erkek ayrımcılığının kaldırılması için görev aşkı ve yaşamı ile örnek oldu. 

1973'te ABD Donanmasına katıldığında, lisanslı bir havayolu pilotu ve mühendisiydi ve yeni oluşturulan bir havacılık programına kaydolan ilk kadın olduğu Purdue Üniversitesi'nden havacılık teknolojileri lisan derecesi ile henüz 19 yaşında iken mezun olmuştu. Aynı sürede üniversitenin uçuş okuluna da devam etmiş hem havayolu uçak mühendisi hem de hava yolu uçak pilotu sertifikalarını (ATPL) da alabilmişti. Bu; genç bir insan hem de bir kadın (o zamanlardaki anlayışa göre) için baş döndürücü bir azim, mücadele ve başarı örneğiydi.

San Diego'daki Miramar Donanma (Navy) Hava Üssü'nden kalkış yapan donanma savaş uçaklarını izlediği çocukluk çağlarından beri uçuşa, ama özellikle jet savaş uçakları ile uçuşa adeta büyülenerek gönlünü kaptırmıştı.

1970'lerin başında ABD Deniz Kuvvetlerindeki (US NAVY) çoğu kadın asker hastane görevlerine veya büro işlerine atanırdı. Ama artık zaman değişmek üzereydi.

Teğmen Mariner, 1973'te donanma subay adayı okulundan mezun olduktan sonra, ABD donanmasının kadınlara yönelik ilk uçuş eğitimi programına seçildi; 1974'te uçuş brövesini takmaya hak kazanan altı mezun arasındaydı. Ertesi yıl, donanmada tek kişilik bir jet savaş uçağı olan A-4 Skyhawk’ı uçuran ilk kadın pilot oldu.

1976'da A-7E Corsair II'ye geçiş yaptı ve bu onu bir ön hat taktik taarruz uçağını uçuran ilk kadın yaptı.

Çeşitli atamalardan sonra, Temmuz 1990'da Güney Kaliforniya'daki Naval Air Station Point Mugu'da bir Donanma Taktik Elektronik Harp Filosunun komutanı seçildi. Yaklaşık yüzde 30'u kadın olan 300 üyeli bir birim olan filo, Sovyet ve diğer düşman ülkelere ait jet savaş uçaklarını simüle eden uçakları uçuruyordu. ABD uçak gemisi filolarının eğitimi için kullanılan, bazıları gerçekten yabancı uçaklar ve füzeler bu filonun temel envanterindeydi. Kadınların muharebe görevlerinde uçmalarına hâlâ izin verilmediğinden, uçuş ve harp etme becerilerini bu tür tatbikatlarda kullanılabiliyorlardı.

NAVY (Donanma) 90’larda büyük bir utançla karşı karşıya kalacaktı. Eylül 1991'de, Las Vegas'ta Donanma onaylı bir kongreye katılan bir grup emekli ve aktif görevli Donanma havacısı olan Tailhook Derneği üyeleri, kadın Donanma personelini taciz etti. Tailhook skandalı olarak bilinen olay gün ışığına çıktığında, Albay Mariner bunu geniş bir bağlamda değerlendirdi.

Zorlu görevde eşit riskleri ve tehlikeleri paylaşamıyorsanız, o zaman eşit değilsiniz.

Savaştan menedilen kadınlara atıfta bulunarak, PBS programı "The MacNeil/Lehrer NewsHour"a Donanmada geçirdiği yaklaşık 20’yi aşkın yılın ona şunu öğrettiğini söyledi: "Zorlu görevde eşit riskleri ve tehlikeleri paylaşamıyorsanız, o zaman eşit değilsiniz.”

Mariner, göreve talip olmamın gerekliliğine inanıyor ve sürekli bunu vurguluyordu.

"Ve eğer mensubu olduğunuz kurum ayrımcılık karşıtı ise;" diye ekledi, "o zaman sapıkların seni taciz edebilirim ve bundan paçayı sıyırabilirim kararı alması kolay olmaz." Ayrımcılığa, size yapılan tacize dur demek istiyorsanız, önce ait olduğunuz kurumun kadın askerlere karşı tutumunu ve algısını değiştireceksiniz, bunun için mücadele edeceksiniz. Eşit davranılmak istiyorsanız, size eşit davranmayanların yürüttüğü zor görevlere ve/ya görev zorluklarına siz de katlanacak siz de talip olacaksınız.

Mariner, Kadın Askeri Havacılar örgütünün lideriydi. 1992'de, kadınları savaştan uzak tutan yasa ve yönetmelikleri bozmak için Kongre üyeleri ve Savunma Bakanlığı danışma kuruluyla birlikte çalıştı.

Nisan 1993'te ABD kongresi, muharebe/savaş görevlerinde uçan kadın pilotlara yönelik kısıtlamaları kaldırdı. O zamana kadar Donanma, Ordu ve Hava Kuvvetleri'ndeki kadın pilotların uçuş görevleri eğitim ve diğer savaş dışı işlerle sınırlıydı. Bu sınırlamaya sadece kadın pilotlar değil, diğer sınıflardaki (mesleklerdeki) kadın askerler de dahildi.

Deborah G. Douglas, "1940’dan bu güne Amerikan Kadınları ve Uçuş" (2005) adlı kitabında; “Albay Mariner, 1997'de Deniz Kuvvetlerinden emekli olduğunda silahlı kuvvetlerdeki fırsat eşitliği için ülkenin önde gelen savunucularından biri haline geldi" diye yazmıştı.

Mariner'in son askeri görevi, Genelkurmay Başkanı'nın Ulusal Harp Akademisi'nde Askeri Çalışmalar Profesörü olmasıydı. Yirmi dört yıllık askerlik hizmetinden sonra, on beş farklı Donanma uçağında 3.500'den fazla askeri uçuş saatiyle on yedi uçak gemisi konuşlandırmasının gazisi olarak emekli oldu.

Rosemary Ann Bryant, 2 Nisan 1953'te Teksas, Harlingen'de doğdu. Hava Kuvvetleri pilotu ve 2. Dünya Savaşı ve Kore Savaşı gazisi olan babası Yüzbaşı Cecil Bryant, uçurduğu bir askeri nakliye uçağının motor arızası nedeniyle Atlanta yakınlarında düşmesi sonucu hayatını kaybetmişti. Babasını kaybettiğinde henüz 3 yaşındaydı. II. Dünya Savaşı'nda bir donanma hemşiresi olan annesi Constance, Rosemary 8 yaşındayken Rosemary ve kız kardeşleri Libby ve Linda ile birlikte San Diego’ya taşındı.

Rosemary gençken havacılık üzerine birçok kitap okudu ve hem üniversite öğrenimi hem de uçuş okulu pilotaj eğitimi için para kazanmak için, evlerde temizlik, restoranlarda garsonluk, yerel sivil havaalanlarında uçak yıkamak gibi işler yaptı. Özellikle uçak yıkama, teknik, meşakkatli ve zor bir görevdi ama kendisini hem uçakların yakınında tutuyor hem de daha çok para kazandırıyordu.

Haziran 1990'da, Albay Mariner yakında komuta edeceği hava filosunun ikinci komutanıyken, kızının uçma kararlılığından bahseden annesi Los Angeles Times'a şunları söyledi: "Endişelendim çünkü babası bir uçak kazasında ölmüştü ama bunu yapmaya o kadar kararlıydı ki, onu engellememem gerektiğini hissettim.”

Deniz Kuvvetleri'ndeki son yıllarında, Albay Mariner Washington'daki Ulusal Harp Koleji'ne gitti, ulusal güvenlik stratejisi alanında yüksek lisans derecesi aldı ve Pentagon'da Genelkurmay'ın kadrosunda görev yaptı. Donanmadan emekli olduktan sonra Knoxville'deki Tennessee Üniversitesi'nde askeri tarih dersleri verdi.

Bir söyleşisinde; "Bugüne kadar silahlı kuvvetlerde çok sayıda ve dikkate değer olumlu değişiklikler oldu" dedi. Ancak, endişelendiğim şeyler, hâlâ devam eden bu cinsel saldırı, cinsiyetçilik ve suç faaliyetleri raporlarının sürekli yayınlanıyor olması, demek ki tam olarak bitmemiş, devam ediyor."

Yine de, kendisine ve diğer kadın askerlere bu güne kadar iyi hizmet etmiş olan sebatın niteliğini ve önemini vurguladı.

Kadın veya Erkek Fark etmez, Asker Önce Askerdir

Mariner, ABD Silahlı Kuvvetler dergisine yazdığı bir makalesinde, deniz kuvvetlerindeki mesleki kariyeri boyunca hep inanarak benimsediği bir tespitini vurgulamıştı; “kadın veya erkek, asker önce askerdir”. Silahlı kuvvetlerin mensubu bir muharip jet pilotu olmak istedi ve oldu. Ne dışlanma ne de imtiyaz istedi. Görevini, görev tanımındaki özellikleri en iyi şekilde uygulayarak yaptı, örnek oldu, idol oldu. 

Halk Kahramanı F-18 ve Boeing 737 pilotu Tammie Jo Shults’un idolü ve Komutanıydı

Hatta 17 Nisan 2018'de, Southwest Airlines Flight 1380'in kaptanı olarak, uçurduğu uçağın bir motorunun arızalanarak stall olması (durması), arızalı motordan kopan bir parçanın uçağın gövdesinde hasara neden olması, çift motorlu uçağın diğer motorunda da performans anormalliklerin başlaması, bu durumdaki bir Boeing 737-700'ü güvenli bir şekilde en yakın meydana indirmesi, ABD Deniz Hava Kuvvetlerinden emekli F-18 pilotu Tammie Jo Shultz’u Amerikan kahramanı yapmıştı. Shultz, Mariner filo komutanıyken emrinde uçak kadın pilotlardandı. Emekliliklerinde yakın iki arkadaş olmuşlardı.

F-18 ve Boeing 737 pilotu, halk kahramanı Tammie Jo Shults, Filo komutanı Rosemary Mariner’in emrinde uçtu.

ABD Tarihinde Bir İlk

ABD Deniz Hava Kuvvetleri, ABD tarihinde ilk kez, donanmanın ön cephe ana muharebe uçağı F-18’ler ile tamamı kadın pilotlardan oluşan bir dörtlü kol cenaze saygı uçuşu ile Albay Mariner, ebediyete uğurladı.

ABD donanmasının ilk kadın muharip jet uçağı pilotunu ve ilk kadın muharip filo komutanını son yolculuğuna uğurlamak için donanmanın tüm muharip kadın pilotları gönüllü oldular. Ancak, cenaze töreni onur uçuşu ebediyete göçen kahraman silah arkadaşları için 4 uçak ile yapılan bir devlet töreniydi, 4 uçak hem yazılı hem de ananevi bir kuraldı ne bir uçak fazla ne de bir uçak eksik olmalıydı.  Saygı uçuşu 4’lü kol (4 uçak formasyonu) ile icra edilmeliydi. 

ABD Deniz Hava Kuvvetleri ne yaptı? 4 adet F/A-18E/F’nin dördünü de “çift-kumand” (İki pilot ile uçurulan) varyantlardan seçti, böylelikle 4 yerine 8 kadın muharip jet pilotu, öncü silah arkadaşlarına saygılarını, onun anısına uçarak sundular.

1'i yedek 9 F/A-18E/F Super Hornet kadın pilotu

Rosemary Mariner onuruna, kadın pilotlar tarafından uçurulan dörtlü F/A-18E/F Super Hornet görev kolunun saygı uçuşu.

Mariner'in defin töreni esnasında; ABD tarihinde ilk defa “tamamı kadın pilotlardan oluşan (An All-Female Pilot flyover for the first time)” bir dörtlü F/A-18E/F görev kolu ile "Kayıp Silah Arkadaşına Saygı Uçuşu (Missing WoMan Flyover)” icra edilerek, Birleşik Devletler Donanması'nın ilk kadın savaş pilotu Rosemary Mariner'in mirası onurlandırılırken tarih de yazıldı. Bu tören uçuşu; uçaklardan biri (3 numara) dizilişi terk edip dikey olarak göğe, cennete tırmanırken, 4 numaranın derhal onun yerini doldurmasıyla, geride bıraktığı silah arkadaşlarının görevlerine devam etmelerini temsil ediyordu."

Rosemary Mariner, filo komutanıyken.

Rosemary Mariner; "hayat sana bir sürü sürpriz yapabilir, ama yaşama ve mücadeleye daha sıkı sarılacaksın, orada takılmayacaksın ve hiçbir zaman bırakmayacaksın,” diyordu.

15 farklı jet savaş uçağında 3.500 saatlik muharip jet uçağı uçuşu, 17 kez uçak gemisinde görev turu (bir tur 6-8 aylık sürelerde), uçuşlarını uçak gemisinden yapmak, en kalabalık ve karmaşık görevli bir muharip filonun komutanlığı kolay görevler değildi, özellikle erkek egemen bir ortamda erkeklerle eş değer, hatta daha ileri seviyelerde görev yapabilen, yapmaya çalışan bir kadın için.

Bu cesur, idealist ve mücadeleci kadın, yaşamı ve mücadeleyi hiç bırakmadı, ta ki 5 yıl hiç pes etmeden karşı koyduğu kanser illeti onu yenene kadar.