Türk Hava Kuvvetleri Eski Komutanlarından Orgeneral Halis BURHAN Türkiye’ye Havada Yakıt İkmal Kabiliyetini Nasıl Kazandırdı?
Korgeneral İlhan KILIÇ’a, “(Türk Hava Sahasında) ABD uçaklarına verilen havada yakıt ikmali müsaadesi sona erdirilmiştir!” diye bir mesajın İncirlik Meydan Komutanlığı ve JUSMMAT’a gönderilmesi talimatını verdim. Mesajdan ikimizden ve İncirlik Meydan Komutanından başka hiçbir kimsenin haberi yoktu. Kimseden de müsaade istemedik.
Havada Yakıt İkmal Kabiliyeti Nedir?
Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı 1994 yılından itibaren dünyanın sayılı hava kuvvetlerinin sahip olduğu havada yakıt ikmal kabiliyetini kazandı. Bu kabiliyetimiz sayesinde hava savunması, sınır güvenliği ve terörizmle mücadele benzeri harekât görevleri esnasında, Türk havada yakıt ikmali yapılması için gereken özelliklere sahip F-16 ve F-4 savaş uçakları ile Havadan İhbar ve Kontrol Uçağı başta olmak üzere çok sayıda hava aracına, envantere kazandırılan KC-135R tipi tanker uçaklarıyla havada yakıt ikmali yapılabiliyor
Bu sayede muharip ve muharebe destek uçaklarımızın havada kalış süreleri, harekât yarıçapları ve menzilleri artırılarak, genel manada Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığının harekât görevlerindeki etkinliği artırılmış oluyor. Yaklaşık 100 ton ağırlıkla kalkış yapabilen KC-135R tipi tanker uçağı, beşer dakikalık aralarla toplamda 20 adet F-16 uçağının ihtiyaç duyduğu yakıtı verebiliyor.
Türk Hava Kuvvetlerinin 20’inci Komutanı olarak 20 ağustos 1992 - 30 Ağustos 1995 tarihleri arasında görev yapan Hava Orgeneral Halis BURHAN, havada yakıt ikmal yeteneğini Türkiye’ye kazandıran Komutandır. Halis Paşanın öngörülü davranması, bu kabiliyeti kazanmak için uyguladığı ‘ince’ strateji neticesinde, Türkiye’nin neredeyse hiç zorlanmadan bu yeteneği kazanmasını sağlamıştır. Böylece Türk Hava Kuvvetleri, bölgesinde çok etkin ve yetkin bir Hava Kuvvetleri seviyesine erişmiştir. Bugün bile özellikle Yunanistan ile Türkiye arasında havagücü mukayeseli karşılaştırmalarında, öne çıkan yeteneklerimizin başında havada yakıt ikmal kabiliyeti geliyor.
Havada Yakıt İkmalini Türkiye’ye Kazandıran Orgeneral Halis BURHAN Anlatıyor:
“Bu kabiliyetin kazanılması halinde Hava Kuvvetlerimizin harekât etkinliğinin katlanarak artacağına inanıyordum. Zira bu kabiliyeti kazandığımız takdirde çeşitli eğitim, tatbikat, ileri hazırlık durumları ve gerçek kriz dönemlerinde uçak, mühimmat, teçhizat, personel intikalleri vb. gibi bize enerji ve zaman kaybettiren faaliyetler asgari seviyeye inecekti. Ayrıca, kriz dönemlerinde bazı meydanlarda hasıl olacak yığılmalar nedeniyle, düşmana karşı hassas hedeflerin oluşması kaçınılmaz olacaktı.
Ancak bu projenin hayata geçirilebilmesi için buna Genelkurmay Başkanımızın da inanması gerekiyordu. Bu itibarla (Eskişehir’de) 1'inci Hava Kuvveti Komutanlığım esnasında oynanan bir plan tatbikatında, Hava Kuvvetlerimizin havada yakıt ikmal kabiliyeti kazanması durumunda etkinliğinin seviyesini gözler önüne seren bir senaryoyu tertip ederek Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanlarına takdimde bulunduk. Zamanın Genelkurmay Başkanı Orgeneral Necip TORUMTAY; plan tatbikatı sonuç kritiğinde bu kabiliyetin kazanılmasının gerçekten yararlı olacağının görüldüğünü ifade ettiler. Bu ifade Genelkurmay Başkanının tatbikat sonu kritiğinde de yazı, talimat olarak yer aldı. İşte bu kritik yazısı bundan sonra tüm havada yakıt ikmal proje faaliyetlerinde bir numaralı başvuru referansım oldu.
Şimdi biraz zaman atlaması yaparak Birinci Körfez Harekatı’na geliyorum. Ankara’da bulunan ve görevi ABD adına Türk Silahlı Kuvvetleri’ne eğitim yardımı vermek olan JUSMMAT (Joint US Military Mission for Aid to Turkey, "Türkiye'ye Yardım için Ortak ABD Askeri Kurulu") Başkanının o dönemde Türkiye’den bir talebi oluyor. Bu harekât başlamadan önce zamanın JUSMMAT Başkanı Tümg. FARMEN, dönemin Genelkurmay Plan Prensipler Başkanı olan Hava Korgeneral İlhan KILIÇ’ı (daha sonra 1997-1999 yılları arasında Orgeneral rütbesinde 22’nci Hava Kuvvetleri Komutanı olarak görev yapmıştır) ziyaret ediyor.
Korgeneral KILIÇ’tan Irak Harekâtı esnasında Türk hava sahasında, kendi uçak ve helikopterleri için havada yakıt ikmal müsaadesi talep ediyor. KILIÇ Paşa konuyu bana getirdiğinde ben kendisine şunu söyledim: “Bunlar nasıl olsa bu müsaadeyi (bir şekilde) bizden almanın bir yolunu bulurlar. Biz de bu müsaadeyi verirken bir istekte bulunalım ve bunun karşılığında onlardan bizim pilotlarımıza (F-4 Phantom ve F-16 Fighting Falcon uçaklarında görev yapan) havada yakıt ikmal eğitimi vermelerini talep edelim.
Bu düşünceyle talebimizi resmiyete döktük ve hemen kabul ettiler. Artık F-4 ve F-16 pilotlarımız 2'li ve 4’lü kollar halinde İncirlik'e gidiyor, orada ABD tanker uçaklarından, ABD'li öğretmen pilotlar nezaretinde yakıt ikmal eğitimi alıyorlardı. Pek tabiidir ki eğitim uzun zamana müteallik bir husustu. Ancak Körfez Harbi 35 günde bitti. JUSMMAT Başkanı Tümg. FARMEN bize gelerek havada yakıt ikmal eğitimine artık devam edemeyeceklerini ve kendi talimatlarının (regulations) buna müsaade etmediğini söyleyip gitti. Eğitimimiz başlamadan kesintiye uğramıştı ama biz de pes edecek değildik. Hâlen Çekiç Güç Harekâtı devam ediyordu. ABD uçakları Irak'ın 36° kuzey enleminde uçuş yapmaya devam ediyordu. Bunun için Türk hava sahasında yine yakıt ikmali yapıyorlardı.
Korgeneral KILIÇ'a, “ABD uçaklarına verilen havada yakıt ikmali müsaadesi sona erdirilmiştir!” diye bir mesajın İncirlik Meydan Komutanlığı ve JUSMMAT’a gönderilmesi talimatını verdim. Mesajdan ikimizden ve İncirlik Meydan Komutanından başka hiçbir kimsenin haberi yoktu. Kimseden de müsaade istemedik.
Aradan yarım saat geçmeden Tümg. FARMEN koşa koşa yanıma gelme müsaadesi istedi. Ben de zaten bunu bekliyordum. Kendisi, havada yakıt ikmal müsaadesinin iptal edilmesi nedeniyle son derece müşkül duruma düştüğünü söyledi. Ben kendisine: “Bakın, bizim de talimatlarımız vardır ve bu talimatların gereği de budur.” dedim. Bunun üzerine hemen ilk beyanını geri aldığını ve (Türk pilotlarına) havada yakıt ikmal eğitimi verilesine devam edeceklerini bildirdi. Biz de bu beyan üzerine, zaten JUSMMAT ve İncirlik Üs Komutanımızdan başka kimsenin haberdar olmadığı ABD uçaklarına verilen havada yakıt ikmal müsaadesini sonlandıran önceki mesajımızı iptal ettik. Bir taraftan bu eğitim devam ederken bir taraftan da tanker uçağı projemize hız verdik. Bir gün ben (Hava Kuvvetleri Karargahında Komutanlık) makamımda otururken ABD büyükelçiliğinden bir telefon geldi. ABD Parlamentosu Savunma Komisyonu üyeleri oradaymış ve bizzat benim ağzımdan bu uçaklara neden ihtiyaç duyuyoruz, onu duymak istiyorlarmış.
Bilindiği gibi ABD Kongresinin müsaadesi olmadan bu tür projeler onların iç işleyişi gereği gerçekleşemiyor. Ben derhâl elçiliğe giderek şunu söyledim: “Dünyanın bu coğrafyasında bu tanker uçaklarına bizden çok ABD'nin ihtiyacı vardır. Her kriz durumunda veya NATO tatbikatlarında siz tankerlerinizi çok büyük masraflar karşılığında buraya intikal ettiriyorsunuz. Biz bu imkana kavuşunca sizin müttefikiniz olarak size bu hizmeti biz verebiliriz. Siz de bu masraftan kurtulursunuz. Ayrıca meteorolojik şartların müsait olmadığı uzun kış aylarında biz de, doğudaki hava sahamızın kontrolünde bu uçaklardan yararlanmayı amaçlıyoruz.” dedim. Netice olarak Kongre’den bu yönde karar çıktı ve bu stratejik kabiliyetin önü de böylece açıldı.
Bu kabiliyetin bize neler kazandırdığı, Hava Kuvvetlerimizin hangi stratejik derinliklere eriştiği hepimizin malumudur. Bu derecede önemli bir projeyi fevkalade kısa sayılabilecek komutanlık sürem içinde tamamladığım için büyük mutluluk duyduğumu ifade etmek isterim. Bu projeyi birlikte gerçekleştirdiğim ve Tümg. FARMEN'den sonradan JUSMMAT Başkanı olan Hava Tümg. NUBER’i tanker uçakları kabul merasiminden sonra makamımda kabul ettim. Bu ziyaret esnasında kendisi: “General BURHAN, şimdi sizin bir numaralı projeniz nedir?” diye sordu. Cevabım, “Havada komuta kontrol uçağı!” oldu. Tümg. NUBER bana: “Böyle söyleyeceğinizi tahmin etmiştim.” dedi. Tümg. NUBER 1999 yılında vefat etti. Toprağı bol olsun. Tanker uçağı projesinde bize çok yardımcı olmuştur.”
20’nci Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Halis BURHAN Kimdir?
Orgeneral Halis Burhan, 1933 yılında Sürmene-Trabzon’da doğmuştur, 1955 yılında Hava Harp Okulu’ndan asteğmen rütbesi ile mezun olmuştur. 1955 yılında Kanada’da gördüğü pilotaj eğitiminin ardından 1957 yılında Merzifon 4’ncü Ana Jet Üs 143’üncü Filoya av pilotu, 1960 yılında 1’nci Ana Jet Üs K.lığına av önleme pilotu olarak atanmıştır.
1965 yılında girdiği Hava Harp Akademisinden 1967 yılında mezun olmuş, Hava Kuvvetleri Karargahı’na kurmay stajyer subay olarak atanmıştır. 1968 yılında 9’ncu Ana Jet Üs Hv.Hrk.Eğt.Sb.lığı, 1969 yılında 192’nci Filo K.lığı görevlerine atanan Orgeneral BURHAN, 1970 yılında Napoli AIRSOUTH karargahında Lojistik Şube Malzeme Kısım Amirliği görevinde bulunmuştur.
1975 yılında 1’nci Ana Jet Üs Hrk.K.lığı, 1977 yılında Hv.K.K.lığı genel sekreterliği görevlerine atandıktan sonra 1978 yılında tuğgeneralliğe terfi ederek, bu rütbede 1’nci Ana Jet Üs K.lığı, Hv.K.K.lığı Personel D.Bşk.lığı görevlerini yürütmüştür.
1982 yılında tümgeneralliğe terfi ederek sırasıyla Hv.K.T.lığı Personel Bşk.lığı, 1984 yılında 2’nci Taktik Hv.Kv.K. Yrdc.lığı görevlerinde bulunmuş, 1986 yılında korgeneralliğe terfi ederek Hv.K.K.lığı Kurmay Bşk.lığına, 1988 yılında 1’nci Taktik Hv.Kv.K.lığı’na atanmıştır.
1990 yılında orgeneralliğe terfi ederek genelkurmay II’nci Bşk.Yrdc.lığı’na, 1991 yılında Hv.K.K.Yrdc.lığına, 20 ağustos 1992 tarihinde Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na atanmıştır. 30 Ağustos 1995 tarihinde emekliye ayrılmıştır. Orgeneral Halis Burhan, TSK üstün hizmet madalyasına sahiptir.