Site İçi Arama

savunma

Ülkelerin Jet Savaş Uçağı Bağımsızlık Savaşları (Bölüm-2)

Eski batı bloğu ülkeleri hem uçak hem de motor tasarımı, geliştirmesi, imalatı ve idamesi açısından ABD’nin monopolisi etkisi altındadırlar (Fransa hariç). Özellikle NATO jet savaş uçakları lojistik alt yapısı adeta ABD sistemi üzerine kurulu ve muhtaç düzeydedir. ABD, 70’li yıllarda F-104, 80’li yılların sonlarından itibaren de F-16 ile müttefik kabul ettiği ülkeleri adeta sarmala almıştır.

E. Japonya;

Japon Mitsubishi firması, 1971’de T-2 jet eğitim uçağını tasarlamış ve üretmiş, 1978’de de T-2 tasarımından F-1 jet savaş uçağını uyarlamış ve imal etmiştir. Uçak 1978'den 2006'ya kadar Japonya Hava Öz Savunma Kuvvetleri (JASDF)’inde hizmet vermiştir. Geriye ok açılı kanatlı, tek koltuklu, çift motorlu bir Japon süpersonik saldırı uçağıdır. Japonya'nın yerel olarak tasarlanan ve üretilen ilk uçağıydı. Uçak İngiliz RollsRoyce lisanslı, 2 × Ishikawa-Harima TF40-801A motoru kullanmıştır.

Mitsubishi F-2, General Dynamics F-16 Fighting Falcon Blok 40 modelinden türetilen ve Mitsubishi Heavy Industries ve Lockheed Martin tarafından Japonya Hava Öz Savunma Kuvvetleri için üretilen ve Japonya ile ABD arasında 60/40 üretim payına sahip çok amaçlı bir avcı uçağıdır. Üretime 1996 yılında başlanmış ve ilk uçak 2000 yılında hizmete girmiştir. Toplam 98 gövde üretilmiştir. Bir savaş uçağındaki ilk aktif elektronik olarak taranan dizi (AESA) radarı, 1995 yılında Mitsubishi F-2'de tanıtılan J/APG-1 idi. 

Günümüzde; ABD F-35 JSF uçağından satın almış ve İngiliz Tempest 6’ıncı nesil jet savaş uçağı projesine dahil olmuştur.

“Japonya; jet savaş uçağı tasarlayıp üretebilecek, motorlar hariç her türlü donanımı da üretebilecek bir alt yapıya sahiptir. Malzeme biliminde çok ileri seviyede olması nedeniyle jet motoru da tasarlayıp imal edebilecek bir kapasitedir, çünkü özgün jet motoru imal edebilmek malzeme bilimi, teknolojisi ve endüstrisinde ileri seviyede olmak gerekir (detaylar için bknz. Ref.-4).

Ancak, çok istemesine rağmen “Japonya; kendine has, özgün, tasarımı, üretimi ve idamesinde kimseye bağımlı olmayacağı uçağa geçişi bir türlü yapamamaktadır”.

F. İsrail;

1973 Yom Kippur savaşından beri İsrail'in jet savaş uçaklarının çoğu ABD'den temin edildi. Bunlar arasında A-4 Skyhawk, F-4 Phantom II, F-15 Eagle, F-16 Fighting Falcon ve F-35 Lightning II yer alıyor. İsrail Hava Kuvvetleri ayrıca; Fransız Mirage V’den geliştirilen IAI Nesher ve daha sonra gene Mirage V’den geliştirilen ve ABD GEJ79 motoru kullanan daha gelişmiş IAI Kfir gibi yerel olarak üretilen uçakları da kullandı. 

1980’li yıllarda ABD F-4E Phantom II uçağını “Kurnass 2000” projesi ile yoğun bir model yükseltmeye tabi tutarak adeta yeni bir F-4 yarattı. Bu projenin bir bölüm model yükseltme versiyonları ile Türk Hava Kuvvetlerinin ciddi sayıda F-4’ünü de modernize etti. Modeli yükseltilmiş F-4 ABD F-15 satışlarına olumsuz etki yaratabilir çekincesiyle; F-4 modernizasyon projeleri belirlenmiş bir seviyenin ötesine geçemedi.

Yine 1980’li yıllarda; milli gururları olan IAI LAVI Muharip Jet Savaş Uçağı tasarlandı ve prototipleri imal edildi. Tamamen özgün tasarım olan uçağın sadece motoru ABD’ye ait olacaktı (GE404). Ancak, ABD’nin Israil’e yapacağı yoğun F-16 satışını bloke edeceği endişesi ile bu proje de ABD tarafından engellendi ve rafa kaldırıldı (detaylar için bknz. Ref.-2).

“İsrail, kendi savaş uçaklarını kendisi tasarlayıp üretmeyi çok istedi ve çok çabaladı, ancak ağabeyi ABD’nin bu konudaki engellemelerini aşamadı”.

G. Almanya;

Almanya 1970’li yılların başlarında İngiltere ve İtalya ile birlikte; Panavia Tornado, katlanır kanatlı, çift motorlu, jet savaş uçağını tasarladı ve üretti.

1990’ların sonlarından itibaren de İngiltere, İtalya ve İspanya ile birlikte Eurofighter Typhoon jet savaş uçağını tasarladı ve üretti.

Günümüzde; aniden ABD F-35 JSF uçağının siparişini verdi.

Ancak; “Dünyanın ilk jet savaş uçağını tasarlayan ülke Almanya, kendi özgün jet savaş uçağı ve motoru tasarımına yeltenmedi veya yeltenemedi”.

Soğuk Savaş Dönemi; 1950-1990

Doğu Bloğunda Sovyet Jet Savaş Uçağı Monopolisine Karşı Mücadele Veren Ülkeler

A. Çin;

Doğu bloğu ülkeleri arasında; kendi savaş uçağını yapma ve finanse edebilme azminde olan bir ülke yoktu. Çin; bir nebze çaba göstermişti, ancak bu çabaları lisanslı imalat üzerineydi. Çin asıl hamlesini soğuk savaş dönemi sonrasında yaptı.

B. Yugoslavya;

Eski Yugoslavya’nın 1970’le tasarlayıp imal ettiği Galeb ve 1980’lerde geliştirdiği Soko G-4 Super Galeb jet eğitim ve hafif taarruz uçağını özgün model sayabiliriz ancak çok etkili ve uzun ömürlü bir uçak olduğunu söyleyemeyiz.

Günümüzde (2000 ve ötesi...);

Gene eski batı bloğu ülkeleri hem uçak hem de motor tasarımı, geliştirmesi, imalatı ve idamesi açısından ABD’nin monopolisi etkisi altındadırlar (Fransa hariç). Özellikle NATO jet savaş uçakları lojistik alt yapısı adeta ABD sistemi üzerine kurulu ve muhtaç düzeydedir. ABD, 70’li yıllarda F-104, 80’li yılların sonlarından itibaren de F-16 ile müttefik kabul ettiği ülkeleri adeta sarmala almıştır. ABD F-16'da yakaladığı müthiş ihracat başarısını F-35 JSF ile egale etmeyi hedeflemiştir ve oldukça da başarılıdır.

Rusya, her ne kadar Sovyetlerin yarattığı etkiyi sürdürememiş olsa da o’nun sistemlerine alışık ülkelerde monopol etkisini sürdürmektedir.

Ancak; özellikle Çin günümüzde jet savaş uçakları ve motorlarının tasarımı, imali ve idamesinde özgünleşmiş, Rusya’ya olan bağımlılığını minimuma indirgemiştir.

Hindistan, Pakistan, Güney Kore ve Türkiye’nin; kendi özel tasarımları ve imalatlarıyla, bağımlı oldukları jet savaş uçağı tekelinden kurtulma çabaları yoğun bir şekilde sürdürülmektedir.

Kaynakça:

1. ABD Tarafından Seri Üretimi Engellenen Süper Jet Savaş Uçakları

https://strasam.org/savunma/havacilik-ve-uzay-sanayii/abd-tarafindan-seri-uretimi-engellenen-super-jet-savas-ucaklari-1763

2. Çin, J-10 Vigorous Dragon’un Tasarımında İsrail'in Lavi’sinden Etkilendi mi?

https://strasam.org/savunma/havacilik-ve-uzay-sanayii/cin-j-10-vigorous-dragonun-tasariminda-israilin-lavisinden-etkilendi-mi-1298

3. Savaş Uçaklarında Kullanılan Jet Motorlarını Tasarlamak ve İmal Etmek Neden Bu Kadar Zor?

https://strasam.org/savunma/havacilik-ve-uzay-sanayii/savas-ucaklarinda-kullanilan-jet-motorlarini-tasarlamak-ve-imal-etmek-neden-bu-kadar-zor-1736

Araştırmacı Yazar Raif BİLGİN
Araştırmacı Yazar Raif BİLGİN
Tüm Makaleler

  • 22.03.2023
  • Süre : 5 dk
  • 2933 kez okundu

Google Ads