Vecihi 14 ile adım, adım Türkiye

Ünlü Türk havacısı Vecihi Hürkuş, havacılık deyince ilk akla gelen kişilerden birisi. Pilot, savaş pilotu, uçak tasarımcısı, uçak yapımcısı, uçak bakımcısı&tamircisi, havayolu kurucusu, havayolu işletmecisi, uçuş okulu kurucusu, uçuş okulu öğretmeni, uçuş okulu işletmecisi… Kısacası havacılığı Türkiye’ye tanıtan ve sevdiren kişi.

1916 yılında, pilotluk sertifikasını alması ile başlayan havacılık faaliyetleri, 1954 yılında kurduğu Türkiye’nin ilk sivil havayolu şirketi olan Hürkuş Havayolları’nın 1959 yılında kapanmasına kadar devam etmiş. Vecihi Hürkuş, kırk üç yıl boyunca, havacılık için çabalamış, hep ilkleri, hep olmaz deneni yapmış. Olmaz diyenler, başarısız olması için ellerinden geleni yapmışlar. Kurduğu havayolu firması kapandıktan sonra da hiçbir yerde ismini anmamışlar, unutulsun diye ellerinden geleni yapmışlar.

1977 yılında, Yeşilçam’da çekilen Gülen Gözler filminde, pilot gözlüğü, kulaklarını kapatan pilot başlığı ve deri ceketi ile, otuzlu yıllardan kalma uçağını kullanan, Yaşar Usta’nın kızı Ayşen Gruda’ya aşık “pilot, Şener Şen” karakterine Vecihi adını vermiş, yönetmen Ertem Eğilmez. Bir komedi filmindeki pilot karakterine, Vecihi isminin verilmesinin uygunluğu, tartışılabilir. Oysa, filmin çekildiği yıllarda, yeni kuşakta, pilot Vecihi Hürkuş’u bilen kimse yok. Çoğu genç, ilk defa bu filmde duymuş Vecihi ismini. Havacılığa çok meraklı kişilere, Vecihi diye seslenilmeye başlanmış, bu filmden sonra.

Vecihi Hürkuş zorluklardan yılmamış. Hem gözüpek, hem çok çalışkan, hem çok idealist. 1931 yılında, kendi imal ettiği Vecihi 14 modeli uçağı ile, bugünkü ismi Türk Hava Kurumu olan Tayyare Cemiyetine gelir elde etmek için, iki ayrı Türkiye turnesine çıkmış.

2 Eylül 1931 tarihinde, Ankara’dan başladığı ilk turnede, 23 ayrı noktaya indikten sonra, tekrar Ankara’ya dönmüş. Bu turneyi, Karadeniz bölgesi turnesi olarak tanımlayabiliriz. Karadeniz bölgesinin sahil kentleri, Bolu’dan başlayarak Rize’ye kadar ziyaret edilmiş, dönüşte ise, Karadeniz bölgesinin güney sınırları takip edilmiştir.

9 Kasım 1931 tarihinde, Ankara’dan başladığı ikinci turneyi, 34 ayrı noktaya indikten sonra, İstanbul’da bitirmiştir. İkinci turnenin köşe noktaları, Ankara, Konya, Alanya, Muğla, Adapazarı ve İstanbul olmuş.

Bu iki Türkiye turnesini, birlikte gösteren bir harita bulamadım. Bu nedenle, yazıya kendi çizdiğim haritayı ekledim. (Vecihi Hürkuş, birinci turnede, muhtemelen hava koşulları nedeni ile, ekteki gazete kupüründe yer alan, uçuş planını da değiştirmek zorunda kalmış.)

Türk havacılığına her yönüyle, her kademe büyük emek veren öncü şahsiyet Vecihi Hürkuş’u bu yazı vesilesiyle saygıyla anıyorum.