savunma

Yaşarken Efsane Haline Gelen TUSAŞ Test Pilotu Şener Koltuk

1987 yılının Nisan ayında Binbaşı rütbesindeyken, TAI ile Hava Kuvvetleri arasında yapılan protokol çerçevesinde, TAI test pilotluğuna geçiş yaptı. Alışılagelmiş hava yolu pilotluğuna geçiş paternini izlemek yerine, Koltuk, TAI test pilotluğu koltuğuna oturmayı tercih etti. Öncel I veya diğer adıyla “Peace Onyx I” kapsamındaki proje çerçevesinde, TAI’de yıllarca F-16 test pilotu olarak görev yaptı.

15 yıl önce, bugün hayata gözlerini yumdu Türkiye'nin efsane test pilotu Şener Koltuk...

Size ismi Türk havacılık tarihine geçen test pilotu Şener Koltuk'u, ölüm yıldönümünde anlatmak, kendisinden biraz bahsetmek istiyorum.

Rahmetli Şener Koltuk, 1951 yılıda İstanbul doğdu. İlk-orta-Lise eğitimi İstanbul’da tamamladı. 1968 yolunda girdiği Hava Harp okulundan 1970 yılında teğmen rütbesi ile mezun oldu. Sonraki yıllarda, nasıl havacı, pilot olduğunu anlatırken şöyle diyecekti:

“Pilot olmak benim çocukluk hayalim değildi. Ben doktor olmayı düşünüyordum. İstanbul Tıp Fakültesi’ni kazandım ama gidemedim. O sırada babam da Kara Kuvvetlerinde görev yapan bir askerdi. Hava Harp Okulu İstanbul’a gelmişti. Ben de İstanbul’a gittim. Yani benim küçüklük idealim değildi. Sonradan hayat sürükledi!”

Hava Harp Okulu’ndan mezuniyetini takiben Çiğli’deki pilotaj eğitimini tamamladı. Ardından, Türk Hava Kuvvetlerinin muharip ve uçuş eğitim filo komutanlıklarında pilot ve öğretmen pilot olarak yıllarca başarıyla görev yaptı.

1973 yılında Konya’da 132’nci Harbe Hazırlık Filo Komutanlığında

(Hava Harp Okulu’ndan birlikte mezun olduğu 1970’li devre arkadaşları (Elbruz Katı ve Akın Şanlıtürk) ile yan yana.

Şener KOLTUK; 132’nci Filo Komutanlığında görev yaparken, Kıbrıs Harekâtına da katıldı, bu tarihi harekâtta yer alma onuruna ulaştı, bundan hep övünçle bahsetti. Konya’daki görev süresi dolunca, tayini İzmir’e, Çiğli’deki Uçuş Okul Komutanlığı’na çıktı. 121’inci Tekâmül Jet Eğitim Filo Komutanlığında yıllarca uçuş öğretmenliği yaptı, Hava Kuvvetlerine sayısız pilotun yetiştirilmesinde rol aldı, emek verdi.

İzmir’den sonra Bandırma’ya, 6’ncı Ana Jet Üs, 162’nci Filo Komutanlığına atandı. Bu filoda F-104 savaş uçaklarında öğretmen pilot olarak hizmet ederken, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (Turkish Aerospace Industry – TAI) tesislerinde 1984 yılında Amerikan Lockheed Martin firmasıyla ortaklaşa F-16 uçaklarının Mürted’te üretilmesine başlanması, Şener Koltuk’un da hayat akışının değişmesine neden oldu.

O dönemde Türkiye’de bir ilk gerçekleşiyordu. 1987 yılının Nisan ayında Binbaşı rütbesindeyken, TAI ile Hava Kuvvetleri arasında yapılan protokol çerçevesinde, TAI test pilotluğuna geçiş yaptı. Alışılagelmiş hava yolu pilotluğuna geçiş paternini izlemek yerine, Koltuk, TAI test pilotluğu koltuğuna oturmayı tercih etti. Öncel I veya diğer adıyla “Peace Onyx I” kapsamındaki proje çerçevesinde, TAI’de yıllarca F-16 test pilotu olarak görev yaptı. Öncel I projesinin kurgusu, Amerika Birleşik Devletleri’nde sekiz ve Türk Havacılık ve Uzay Sanayiinde 152 uçağın üretilmesi şeklinde yapılmış, bu uçaklardan da 136 adedinin F-16C (tek pilotlu), 24’ünün ise F-16D (çift pilotlu) konfigürasyonunda olması tercih edilmişti. Uçak seçimleri sırasında test uçuşu ekibinde görev alan ancak bir görev uçuşunda şehit olan Binbaşı Okan Öncel anısına "Peace Onyx-Öncel" olarak adlandırılmıştı.

Türkiye’de F-16 üretim süreci, 1983 yılında başlamıştı. 16 Şubat 1983 tarihinde, Hava Kuvvetleri Plan Prensipler Başkanı Tümgeneral Sadi Kaban’la birlikte, Pilot Albay Zübeyir Batur ve Pilot Binbaşı Okan Öncel’den oluşan ekip, F-16, F-18 ve F-20 uçaklarını test etmek, yerinde görmek üzere ABD’ye inceleme gezisine gitti. Üç tip uçakla da uçularak detaylı teknik rapor hazırlandı. Bu rapor esas alınarak, 7 Eylül 1983 tarihinde, F-16’nın üretilmesine karar verildi.

Bu arada, 17 Kasım 1983 tarihinde kış şartlarında meydana gelen elim bir uçuş kazasında şehit olan Binbaşı Okan Öncel’in anısına, 15 Mayıs 1984 tarihinde ABD ile imzalanan F-16 üretim kontratına, Öncel I ismi verildi. Yine, Mürted’deki F-16 eğitim filosunun ismi de Öncel Eğitim Filo Komutanlığı (143’üncü Filo) olarak belirlendi.

Test Pilotu Şener KOLTUK; Mürted ovasında, 4’üncü Ana Jet Üs Komutanlığının yanı başında kurulan TAI’de üretilen F-16 uçaklarının Hava Kuvvetlerine teslim edilmeden önce fabrika çıkış testlerini gerçekleştirdi. Uçakların hatasız bir şekilde Hava Kuvvetlerine verilmesi sürecinde test pilotu olarak sayısız uçağın test uçuşu yaptı. Kayıtlara göre toplamda 521 sorti test uçuşu yaptı.

Mürted’teki İlk Tecrübe Uçuşu

14 Ekim 1987 tarihinde, saat 11.05’te, 4'üncü Ana Jet Üs Komutanlığının ana pistinden bir F-16 frenlerini bırakmış, kulakları adeta sağır eden bir gümbürtüyle kalkış koşusuna başlamıştı. TAI üretimi, Türk mühendislerinin el emeği ilk F-16, bir Türk pilotu tarafından test ediliyordu, bunun için birazdan gökyüzüyle bulaşmak üzereydi. Adeta bu kalkış koşusunu izleyen, uçağın yavaş yavaş hızlanışını büyülenmiş gibi seyretmekte olan herkesin, bilhassa mühendislerin nefesleri tutulmuştu.

Şüphesiz 86-0068 kuyruk numaralı F-16, tarihimizde yeni bir sayfa açıyordu. Bu uçak, Türkiye'de üretilen ilk savaş uçağıydı. İlk kez test ediliyordu. Test Pilotu, 36 yaşında genç bir emekli binbaşıydı: Şener Koltuk. Daha sonra adını tüm Türkiye’nin duyacağı Koltuk, F-16 koltuğunda gururla kalkış süratinde sağ konsoldaki lövyeyi çekiyordu. Uçak sorunsuz kalktı, Mürted semaları yıllardır beklediği savaşan şahinle buluştu.

Yıllar sonra bir gazeteye verdiği röportajda, “ilk F-16’yı uçurmak nasıl bir histi?” sorusuna verdiği cevap şöyle olmuştu:

“O uçak bizim işçimizle yapıldı, bizim mühendisimizle yapıldı. Yani her şeyiyle bizdik. Yüzde 92’ye kadar geldik o uçaklarla biz. Bir tek burundaki kokpit kısmı hazır geliyordu. Kanat, gövde, orta gövde, arka kısmını burada yapıyorduk. Kendi insanımızın yaptığı uçağın test pilotu olmak insanı gururlandırıyor”.

“İlk olduğu için bir stres yaşadınız mı?” sorusuna ise;

“Vallahi herkes strese girdi, fabrikanın çalışanları strese girdi, ben girmedim. Çünkü hem onlara hem de kendi tecrübeme güvenim ve inancım vardı.” diyordu.

Türkiye’nin test pilotu Şener Koltuk, 86-0068 uçağı ile ilk test uçuşuna çıkıyor

1361 saat sıfır kaza ile uçtu

TAI’de 18 yıl boyunca Test Pilotu ve aynı zamanda Uçuş Müdürü olarak görev yaptı. TAI çıkışlı F-16 uçakları ile toplam 1.361 saat sıfır kaza kırım başarısı ile ulaşılması güç bir rekora imza attı.

Koltuk 14 Ekim 1987'de 86-0068 kuyruk numaralı ilk F-16’yı başarıyla uçurdu. TAI’de görev yaptığı 18 yıl boyunca test pilotu ve uçuş işlemleri müdürü olarak, üretilen tüm F-16 uçaklarının test uçuşlarını tamamlayarak Hava Kuvvetlerine teslimatında büyük rol oynadı.

Toplamda, 1.361 saat test uçuşu gerçekleştiren, bunu yaparken sıfır kaza başarısı ile tamamlayan bir test pilotu olan Şener Koltuk, bu alanda önemli bir başarıya imza atmıştı.

Şener Koltuk, 12 Haziran 2008 tarihinde geçirdiği kalp krizi sonucu, erken yaşta, 57 yaşında Ankara'da hayata gözlerini yumdu.

'Kelle Koltuk Şener'

Kelle koltuk diyorlardı kendisine. Soyadıyla bütünleşmişti F-16 koltuğu. Kendisine bu lakabı takanlar şüphesiz çok haklıydılar. Çünkü bu işi yapabilmek için hakikaten kelleyi koltuğa almak gerekiyordu. Havalanacak, bütün test manevralarını kitabına uygun deneyecek, kelimenin tam manasıyla 'canını çıkaracaktı' hiç uçmamış uçağın. Her seferinde, her uçuşta, kalktı, daldı, çıktı, yattı, döndü ve sağ salim indi. O ne zaman ki, “tamam, bu uçak olmuş, bu Hava Kuvvetlerinde emniyetle uçar” dedi, işte o zaman, uçak Hava Kuvvetlerine, genç pilotlara teslim edildi. Hep bu büyük sorumluluğun bilincinde ve farkında olarak test uçuşlarını yaptı.

Şener Koltuk’un F-104 Macerası

Bandırma'ya inecek, iniş takım kolunu açmak için son konsola elini uzatıyor, kolu aşağıya veriyor. Bakıyor ki, her zaman açılan iniş takımları bu sefer sıkıntı çıkarıyor kendisine. Sol iniş takımı açılmıyor. Normalde inmek zorunda değil, çeklist gereği inip-inmeme kararı pilota bırakılmış. Uçağın iniş sonu bir yana yatması, pistten dışarıya çıkması söz konusu. Bu sorumluluğu dünyanın her yerinde sadece pilotun kendisi alabilir. 2001-2003 yılları arasında Orgeneral rütbesinde Türk Hava Kuvvetleri Komutanı olarak görev yapan, dönemin Albayı, Üssün Harekât Komutanı Cumhur ASPARUK, uçuş kulesine geliyor. Komutanı biliyor tehlikenin büyüklüğünü. Pilotun kendisine tehlikeye atmasını istemiyor. Sorumluluğu da üzerine alıyor. Şener Koltuk’a “Atla!” talimatı veriyor. “Uçağın canı cehenneme, benim pilotumdan kıymetli değil!” diyor.

Cumhur Asparuk, 6’ncı Ana Jet Üs Harekât Komutanı (162. Filo ile çekilmiş resmi)

Şener Koltuk, Komutanı dinleyip atlasa, rutin kontrol için hastaneye gidecek, 28 gün uçuştan menedilecek, herkes için geçerli kural bu… Uçak arızalı ama, pilot daha arızalı çıkıyor. Komutanın tüm sorumluluğu üzerine almasına rağmen, Koltuk diyor ki, “Çorbayı akşam evde içeceğim komutanım”. Evet, atlamıyor ve uçağını indirmeye karar veriyor. İnişten sonra pist uçağın yan yatmasına, pist dışına sürüklenmesine izin vermemek için iniş takımlarını yukarıya alıyor. İniş takımlarının hiçbiri olmadan, gövde üstüne emniyetle indiriyor uçağını! Hem de öyle indiriyor ki, tereyağından kıl çeker gibi, tekerlekle inse bu kadar olur. Yangın çıkmıyor, kimsenin burnu kanamıyor. Pist içinde kalıyor. Sağ salim uçağından iniyor. Tesadüf bu ya, aynı uçağın, arızası giderildikten sonra, ilk tecrübe uçuşunu 27 gün sonra yine kendisi yapıyor ve uçağın defterine ‘emniyetle uçar’ yazıyor.

2004 yılında TAI’deki görevi sona erdi. Test edilecek F-16 kalmamıştı. Fabrikanın çıkış kapısından gururla selamını verdi, çok sevdiği bu fabrikayı arkasında bırakıp, Ankara’da ticaret hayatına atıldı. Bir restoran açtı. Bilmediği bir alandı ama yılmadan bunu da başarmak istiyordu. “Ticaret yapmak, F-16 uçurmaktan zormuş” diyordu arkadaşlarına: “Bu işlerde adeta buzda kayıyorsun, suya yazı yazıyorlar, dürüstlük dersen hiç yok! Böyle ortamda uçmak mı kolay, ticaret yapmak mı? Derseniz, tabii ki uçmak daha kolay” diyordu.

İş yoğunluğu ve stres nedeniyle, muhtemeldir ki kalbini test ettirecek pek zaman bulamamıştı TAI’nin efsane test pilotu, Şener Koltuk. 12 Haziran 2008 günü geçirdiği ani bir kalp kriziyle, 57 yaşında, Ata’sıyla aynı yaşta hayata gözlerini yumdu.