Site İçi Arama

savunma

ABD ve Avrupa ülkelerinin Ukrayna'ya verdiği tank ve zırhlı araçların sebep olduğu sorunlar

Batı yardımı, Ukrayna'nın savaş çabalarının sürdürülmesinde hayati önem taşıyor ancak verilen sistemler, Ukrayna'nın karşı taarruzlarla dengeyi bozmasına yetmiyor.

Ukrayna, Rusya’nın ülke topraklarını işgale yönelik taarruzunun başlangıcından bu güne kadar ABD ve bazı Avrupa ülkeleri tarafından verilen birçok zırhlı araç ve tank ile ordusunu teçhiz etmektedir. Bu sebeple Ukrayna, muhtemelen şimdiye kadarki en çeşitli tank ve zırhlı araç envanterine sahip ülkelerin başında gelmektedir.  

Tabii ki bu durum, birden bire ortaya çıkmış bir şey değildir. Savaş başlamadan önce, Ukrayna ordusu Rus ordusu ile kıyaslanamayacak kadar zayıftı. Silah, teçhizat, uçak, tank, zırhlı araç ve diğer askeri teçhizat açısından Rusya Ukrayna’dan kat kat daha güçlüydü. Bu sebeple, neredeyse tüm dünyadan askeri uzmanlar, savaşın kısa süreceği ve Rusya’nın istediğini alacağını söylüyorlardı.

Bunu söyleyenlerin gözden kaçırdığı bir şey vardı. Bu sırada ABD Javelin, İngiltere ise NLAW tanksavar silahlarından binlercesini Ukrayna’ya vermeye başlamıştı. O zaman Strasam’da yazdığım bir yazıda, bu silah yardımına bakarak “ABD ile İngiltere’nin Ukrayna ordusunu 2014’ten beri muhtemel bir savaşa hazırladığını ve devasa Rus ordusu karşısında konvansiyonel bir harpte Ukrayna’nın hiçbir şansı olmadığını anladıklarını” yazmıştım.

Bu sebeple, “Ukrayna’nın Rus ordusu karşısında yıpratma konseptini esas alan bir strateji uygulamasını ve böylece savaşı uzatıp bir zamanlar Sovyetler Birliği’nin Afganistan’da yaşadığı gibi Rusya’nın da ağır zayiat vererek savaşın maliyetini kaldıramayacak hale gelmesini sağlamayı planladıklarını” söylemiştim.

Nitekim olaylar tahmin ettiğim gibi gerçekleşti. Ukrayna hatlara bağlı konvansiyonel bir savunma yapmak yerine meskûn mahal muharebesi ve arazide gayri nizami harbe dayanan bir savunma anlayışı uyguladı. Bunun sonucunda, çok sayıda tank avcı timinin düzenlediği yüzlerce baskın ve pusuda bu tanksavar silahları, Rus zırhlı konvoylarının etkisiz hale getirilmesi için yıkıcı bir etkiyle kullanıldı.

Bu ilk başarıların ardından ABD ve bazı Avrupa ülkeleri, Ukrayna’ya ağır silahlar da vermeye başladılar. Omuzdan atılan tanksavar ve uçaksavar silahlarını obüs ve roketlerden oluşan çekili ve kundağı motorlu topçu bataryaları tedariki izledi. Bu silahlar, Ukrayna'nın Rusya'nın ilerleyişini tamamen durdurmasına yardımcı oldu.

Bununla birlikte, Ukrayna’ya tank vermek konusunda hem ABD hem de Avrupa ülkeleri bir süre çekincede kaldılar. Bunun temel iki sebebi vardı. Bunlardan ilki, tankların savunma değil saldırı silahı olarak değerlendirilmesiydi. İkincisi ise Avrupa'daki tank üretiminin çok az ve bu üretimin kısa sürede artırılmasının neredeyse imkânsız olmasıydı.

Bununla birlikte, Zırhlı Muharebe Araçları ve Zırhlı Personel Taşıyıcıları konusunda daha esnek davranıldı. Çünkü Soğuk Savaş sonrasında meydana gelen savaşlardaki muharebeler ağırlıklı olarak meskûn mahallerde gerçekleşmiş ve neredeyse tüm ordular mevcut zırhlı araçların yanında çok sayıda tekerlekli hafif zırhlı araçları da envanterlerine katmıştı.

Yani zırhlı araç stoklarında ve tedarikinde büyük bir sorun yoktu. Nitekim, çok sayıda ülke, yalnızca kaybedilenlerin yerini almak için değil, Ukrayna Ordusunu modernize etmek için de çok çeşitli tip ve modelde zırhlı aracı Ukrayna’ya verdi. Bunların önemli bir kısmı eskiden kalma araçlar olsa da iyi kötü iş görüyorlardı.

Aslında Ukrayna’nın elinde de çok sayıda zırhlı araç vardı. Hatta Harkov bölgesinde Sovyet döneminden kalma fabrikaları bulunuyordu. Ancak, daha ilk başlardan itibaren Harkov, çatışmaların en yoğun yaşandığı bölgelerden biri haline geldiğinden Ukrayna üretim kapasitesini kaybetmişti. Bu yüzden Ukrayna, savaşın başından itibaren Batılı müttefiklerinden zırhlı araç ve tank isteyip durdu.

ABD ve Avrupa ülkeleri Ukrayna’nın yoğun talebine rağmen Rusya ile doğrudan bir çatışma riskini göze alamadığından başlarda tank teminine yanaşmadılar. Ancak İngiltere, herkesten daha cüretkâr çıktı. 14 adet Challenger 2’i Ukrayna’ya vermek suretiyle Batı dünyasında Ukrayna’ya tank veren ilk ülke oldu. Rusya buna çok sert tepki gösterdi. İngiltere’ye füze atacaklarını söyleyerek birçok tehdit savurdu. Ama bunu icraata dökemedi.

Bu durum diğer ülkeleri de cesaretlendirdi. İngiltere’nin ardından ABD M1A1 Abrams, Almanya Leopard ve Polonya gibi eski Varşova Paktı ülkeleri Rus T-72 ile PT-91 tanklarını Ukrayna’ya verdiler. Ancak en çok Leopard tankları verildi. Çünkü piyasada çok fazla Leopard tankı vardı. Bu sebeple, artık çoğu ordunun envanterden çıkardığı veya çıkarmak üzere olduğu Leopard 1’ler en çok verilen tanklar oldu. Ardından Leopard 2 tanklarının değişik modelleri de verildi.

Bu durum, Kiev’in savaşma iradesini güçlendirirken Ukrayna’ya büyük bir yük de getirdi. Bu yük, çeşitlilik sebebiyle eğitimden lojistiğe kadar birçok alanda ortaya çıkan sorunlardan kaynaklanmaktadır. Örneğin Challenger 2’nin yivli topu için 120 mm'lik mermiler gerekiyor. Abrams'ın ve Leopard 2'nin yivsiz topu içinse farklı bir 120 mm'lik mermi gerekiyor. Bunun yanında 125 mm ve (Leopard 1’lerde olduğu gibi) 105 mm'lik mühimmat kullanan silahlar da var.

Hal böyle olunca, ikmal önemli bir sorun haline geliyor. Standartlığın bulunmaması, silahların vuruş etkilerine göre standart kullanımını da imkânsız hale getiriyor. Verilen zırhlı araç ve tankların beka kabiliyetleri de farklı. Bazılarının beka kabiliyeti daha düşükken bazılarının daha yüksek. Bu durum tank mürettebatını etkiliyor. Kimse daha kolay vurulan ve vurulduğunda hayatta kalma ihtimali daha düşük olan bir tankın mürettebatı olmak istemez.

Gerçi, tank ve zırhlı araçların beka kabiliyeti ne kadar güçlü olursa olsun, bu durum mutlak koruma anlamına gelmiyor. Şimdiye kadar meydana gelen muharebelerde vurulmayan tank ve zırhlı araç modeli yok. Bazıları tank mayınları, bazıları tankı üst tarafından vuran lazer güdümlü tanksavar silahları ve bazıları da FPV dronları tarafından vuruluyor.

Bu sebeple, tank ve zırhlı araçların, yapılış amaçları olan zırh koruması, hareket kabiliyeti ve darbe etkisinden yararlanılamıyor. Yani taarruzda tanklar pek işe yaramıyor. Nitekim çok sayıda tank ve zırhlı araç zayiatı veren Rusya savunmaya geçince Ukrayna, geçen baharda Batı tank ve zırhlı araçları ile bir karşı taarruz harekâtı gerçekleştirdi. Ama sonuç hüsran oldu.

Bu durum, Ukrayna’nın savaşın başından beri ısrarla istediği tank ve zırhlı araçların artık günümüz muharebelerinde her derde deva olmadıklarını gösteriyor. Tank ve zırhlı araçların işe yaramamasında yeni geliştirilen tanksavar silahları kadar eski usül savunma tedbirlerinin de etkisi olduğu anlaşılıyor.

Örneğin Rusya, eski Sovyet doktrinine benzer şekilde üç kademeli savunma hatları teşkil etti. Bu hatların önüne tank hendekleri kazdı, beton tank engelleri inşa etti ve mayın tarlaları yerleştirdi. Ukrayna tank ve zırhlı araçlarının çoğunun vurulmasına da tank mayınları ve engelleri sebep oldu.

Bazı tanklar, mayına basarak etkisiz hale geldi. Diğer tanklar ise mayın tarlasından açılan geçitten geçebilmek için tek sıra halinde tertiplenince daha belirgin bir hedef haline geldiler. Dronlar, SİHA’lar, topçu ateşleri ve tanksavar silahları ile vuruldular. Hatta mevzilenmiş Rus tankları bile bazı Batı tanklarını vurdu.

Bu sebeple Ukrayna, şimdi Almanya’dan mayın temizleme aracına dönüştürmek için çok sayıda Leopard 1 tankı alıyor. Ukrayna, bazı eski model zırhlı araçlara da büyük çaplı silahlar monte ederek kullanmaya çalışıyor. Zira Ukrayna'da çok sayıda BMP-1 ve BMP-2 var ve bunlar bu maksatla kullanılmaya çalışılıyor.

Mayın temizleme araçlarını ve ateş gücünü artırma çabaları, Ukrayna’nın mahdut hedefli de olsa fırsat buldukça taarruzi harekattan faydalanmakta kararlı olduğunu gösteriyor. Ancak bunun için araç çeşitliliğinin yarattığı sorunlara bir çözüm bulması gerekiyor. Çünkü Batı’dan verilen diğer zırhlı araçlar göz önüne alındığında, tanklar için yaşanan ikmal, bakım ve eğitim sorunları zırhlı araçlar için de yaşanıyor. Bunların da hepsi farklı çapta silahlar kullanıyor.

Kurtuluş Savaşı sırasında Türk ordusu da benzer sorunlar yaşamıştı. Alman, İngiliz, Rus, Fransız ve hatta Meksika yapımı silahlar bile kullanan Türk ordusunun envanteri adeta silah müzesini andırıyordu. Bu durumun yarattığı ikmal, bakım, eğitim vb. alanlardaki sorunlar Sakarya Meydan Muharebesi sonuna kadar çözülemedi.

Bu sorunu çözmek için Sakarya Meydan Muharebesi sonrasında benzer silahları aynı birliklerde toplama şeklinde bir yöntem denendi. Ordular, kolordular ve tümenler tüm silah envanterlerini çıkardılar. Buna göre silahlar ordular, kolordular ve tümenler arasında her birlikte bir silah modeli olacak şekilde yeniden dağıtıldı.

Ukrayna da buna benzer çözümler üzerinde çalışıyor olmalı. Ama bu da tam bir çözüm sunmuyor. Tek bir model veya hiç olmazsa bir iki model silahla orduyu donatmak ordunun savaş yeteneğinin sürdürülebilmesi için daha avantajlı. Ancak Ukrayna’nın, Avrupa kaynakları ile bunu başarması mümkün değil. Çünkü hiçbir ülkede bunu yapabilecek kadar üretim kapasitesi yok.

Kısa vadede, savaş kayıplarını telafi etmeye başlamak için Ukrayna'nın ihtiyaç duyduğu önemli sayıda tank ve zırhlı aracı yalnızca ABD tedarik edebilir. Bu yapılabilirse, mürettebatı kısa süre içinde tam potansiyelleriyle çalıştıracak şekilde eğitmek ve daha kolay lojistik destek sağlamak mümkün olabilir.

Bununla birlikte, ABD’nin böyle bir yükü üstleneceğine dair hiçbir emare yok. Bu durumda, Ukrayna’nın yakın bir gelecekte tekrar taarruz etmesi mümkün görünmüyor. Rusya zaten uzun süredir savunmada ve savunmasını pekiştirmekle meşgul. Bu durumda iki taraf da kısa ve orta vadede savunma durumunda kalacak gibi görünüyor.

Taraflar, sadece bazı bölgelerde mevzi düzeltmeleri yapmak için küçük birliklerle mahdut hedefli taarruzlar icra edebilir. Zaten bu yüzden, Ukrayna da Rusya'nınkine benzer şekilde savunma hatları inşa ediyor.

Sonuç olarak şunu söylemek mümkün: Batı yardımı, Ukrayna'nın savaş çabalarının sürdürülmesinde hayati önem taşıyor ancak verilen sistemler, Ukrayna'nın karşı taarruzlarla dengeyi bozmasına yetmiyor. Çünkü yapılan yardımlar hem eski teknolojili hem de birbirinden çok farklı silah ve araçlardan oluşuyor.

Dr. Mehmet ÇANLI
Dr. Mehmet ÇANLI
Tüm Makaleler

  • 24.06.2024
  • Süre : 5 dk
  • 908 kez okundu

Google Ads