Füze Mukayesesi: FATİH 110 vs HIMARS
İran tarafından yeni nesil optik dedektöre sahip olan ve gece gündüz demeden görev yapabilen "Fatih Mobin" füzesinin tanıtımı da 2019 yılında yapılmıştır. Ayrıca Fatih 110 füzesini geliştirme programı kapsamında, 2016 yılında 450 kilometre menzile sahip "Fatih 313", 2017 yılında 700 km kilometre menzile sahip “Zülfikar” ve 2018 yıllında da 1000 kilometre menzile sahip “Dezful” isimli füzeleri geliştirmiştir.
İran'ın 15 Ocak'ta Erbil'de MOSSAD'a Füze Saldırısı
İran, 15 Ocak gecesi saat 23.30’da Irak'ın kuzeyindeki Erbil kentinin çevresindeki seçilmiş hedeflere 11 adet Fatih 110 füzesi fırlattı. Bu füze atışları için öncelikle ABD'nin İran'ın Yemen'deki Husi müttefiklerine yönelik bir dizi hava ve füze saldırısının, Ortadoğu’da son dönemde yaşanan bir dizi gerilime yanıt olarak yapıldığı yönünde yorumlara yer verildi.
Yapılan yorumlardan füze saldırılarının Batı ve İsrail istihbaratıyla bağlantılı Kürt etnik kökenli bir iş insanı olan Peşrev Dizayee'nin evini ve yine İsrail istihbaratı tarafından kullanılan bir üssü hedef aldığı anlaşılıyor. Dizayee, 2003'te ABD'nin Irak'ı işgalini takip eden yıllarda Falcon Group ve Empire World adlı iki şirketin sahibi ve kurucusuydu. Reuters haber ajansına göre Barzani ailesine yakındı. İran saldırısında hayatını kaybeden Dizayee’nin evine dört füze isabet etmişti.
İlgili konu habere aşağıdaki linkten ulaşılabilir.
İran’ın 15 Ocak Erbil’deki Nokta Operasyonu, ABD ve İsrail'i Neden Rahatsız Etti?
Bu yazımda, İran’ın Karadan Karaya olan hedefler için geliştirdiği Fatih 110 füzesinin günümüzde Amerikan yapımı karşılığı olan HİMARS füzesi ile karşılaştırmasını yapmaya çalışacağım.
İran, 1980'lerden itibaren füze çalışmalarına başlamış olup bugün Ortadoğu’nun en çok füze çeşitliliğine sahip ülkesidir.
Fatih 110-A, Rus yapımı R-65 FROG füzesini temel alan, kısa menzilli, karada hareket edebilen, katı yakıtlı balistik bir füzedir, ancak diğer kaynaklar bu füzenin Çin DF-11 füzesinin bir kopyası olduğunu söylemektedir.
Fatih 110-A, İran'da hâlihazırda kullanılan eski Scud sistemlerinin çoğunun yerini alacak şekilde tasarlanmıştır. İran, Fatih 110-A'yı geliştirmeye 1997 yılında başlamıştır. Fatih 110-A'nın ilk test uçuşu Mayıs 2001'de, ikincisi ise takip eden Eylül 2002'de gerçekleşmiştir. Üçüncü test Şubat 2003'te gerçekleştirilmiştir.
İran en hassas isabetli füzesi olarak bilinen (5-10 metre) Fatih 110-A ile Sovyet üretimi “Scud” füzesiyle karşılaştırılabilir menzile sahip bir füzeye ulaşmış oldu. Fatih 110 füzesinin sonradan geliştirilen modelleri de 250 ve 300 km menzile ve yüksek hassasiyete ulaşmıştır.
İran tarafından yeni nesil optik dedektöre sahip olan ve gece gündüz demeden görev yapabilen "Fatih Mobin" füzesinin tanıtımı da 2019 yılında yapılmıştır. Ayrıca Fatih 110 füzesini geliştirme programı kapsamında, 2016 yılında 450 kilometre menzile sahip "Fatih 313", 2017 yılında 700 km kilometre menzile sahip “Zülfikar” ve 2018 yıllında da 1000 kilometre menzile sahip “Dezful” isimli füzeleri geliştirmiştir.
Zülfikar ve Dezful füzeleri, Fatih 110'dan daha geniş bir çapa ve çıkarılabilir savaş başlıklarına sahiptir. Ayrıca deniz balistik füzesi olarak üretilen "Zülfikar Basir"’in maksimum menzili 700 kilometreye yükseltilmiş ve 2021 yılında da tanıtılmıştır.
İran'ın "Raad 500" adı verilen balistik füzesi ve yeni nesil uydu taşıyıcı roketleri 2020’de düzenlenen törende tanıtılmıştır. İran'da elyaf ve karbon karışımı ile ilk olarak üretilen gövdeye sahip Raad 500 füzesi, yaklaşık 2 ton ağırlığıyla, 200 -300 kilometre menzilli metal gövdeli "Fatih 110" füzesinden daha hafiftir ve 200 kilometre daha uzun menzile sahiptir. Ama bu silahın tasarımı "Fatih 110" füzesinden farklı olduğu için Fatih ailesinden sayılmamaktadır.
İran, daha önce büyük ölçekli projelerin yapımına devam ederken son yıllarda Fatih ailesini örnek alarak daha küçük boyutlarda füzeler de geliştirmiştir.
Bu amaçla Fatih 110 füzesinin tasarımı korunmuş fakat Fatih 110'dan daha küçük ölçekli füze geliştirerek Fatih 110 füzesinin güvenilirliğini ve hedef vuruş hassasiyetini korurken, aynı zamanda bir fırlatıcıda birden çok sayıda mühimmatı kullanmayı da mümkün kılmıştır.
Bu kapsamda geliştirilen ilk ürün 20 Ağustos 2020’de tanıtılan "Fetih" adlı füzesidir. İsabet yeteneği yüksek olan Fetih füzesi 120 kilometre menzile sahiptir. Taşıyıcı araç üzerinde 6 adet füze taşınır ve bu füzelerde çeşitli harp başlıklarını kullanmak da mümkündür.
Fetih füzesi, Temmuz 2020’de İran - Devrim Muhafızları Ordusu tarafından gerçekleştirilen "Büyük Peygamber (SAV) 14 ” adlı geniş kapsamlı askeri tatbikatta ilk kez gerçek olarak denenmiştir. 2021 yılında çok sayıda Fetih füzesi Devrim Muhafızları donanmasına teslim edilmiştir.
Fatih füzesi; Fatih-110A, 110B, 110D-1 ve Fatih-E Mobin olmak üzere dört farklı versiyonda ve değişen doğruluk oranlarıyla geliştirilmiştir. İlk kez Ağustos 2018'de halka gösterilen en son versiyonun (Fatih-E Mobin) 300 km menzile sahip olduğu ve önceki versiyonlara göre daha hassas doğruluğa sahip olduğu bildirilmiştir.
Fatih-110'un bir versiyonu da Suriye'de M-600 adıyla lisanslı olarak üretilmiştir. Füze, Suriye İç Savaşı'nda İran ve Suriye tarafından kullanılmıştır. ABD'nin 2012 yılında iki Patriot füze savunma sistemini Türkiye'ye devretmesine gerekçe olarak Fatih-110'un bir çeşidi olan M-600 füzesinin Suriye'deki varlığı gösterilmiştir.
Fatih-110'un üç takım kanatçığı vardır. Dört tanesi egzozun yanındaki ucunda, diğer dört adet üçgen şekilli kanatçık bunların hemen üzerinde ve dört adet küçük kanatçık füzenin önünde, burun konisinin yakınında yer almaktadır. Füzenin üzerindeki üç kanatçıktan yalnızca öndekiler hareketlidir.
Fatih-110 mobil olup üç farklı taşıyıcı-kurucu-fırlatıcı (TEL) kullanır. Bunlardan ilki SA-2 ile benzer mekanizmaya sahip ve Mercedes-Benz 6x6 kamyonunu temel almaktadır. İkinci TEL de Zelzal roketlerinin daha yeni versiyonları tarafından kullanılmaktadır ve yine Mercedes-Benz platformunu kullanır. Üçüncüsü ise Zülfikar (Zolfaghar) adında bir yerine iki füze taşıyabilen yerli TEL kullanır.
Fatih-110
Fatih-110, bir araca monte edilmiş, 300 kilometre menzilli, konteynersiz katı yakıtlı bir füzedir (Konteynersiz füzeler, fırlatma noktasına yakın özel bir tesiste depolanmalıdır). Füzenin hedef bölgesine ulaşmak için atalet ve uydu navigasyon sistemlerini birlikte kullandığı bildirilmektedir.
Bir füze çeşidi ise hava savunma ve füze yönlendirme radarları sinyallerine karşı pasif radar yönlendirme sistemine sahiptir.
Birinci nesil
Fatih-110'un ilk nesli 600 metre CEP ile 200 km menzile sahipti. Eylül 2002'de ilk uçuş testi yapıldı, kısa süre sonra seri üretime geçildi ve hizmete girdi.
İkinci nesil
Eylül 2004'te, menzili 250 km'ye çıkarılmış ve selefiyle aynı doğruluk oranına sahip ikinci nesil Fatih-110B tanıtılmıştır. Bu sürüm ihracata sunulan ilk üründür.
Üçüncü nesil
2010 yılında üçüncü nesil Fatih-110 İran tarafından test edilmiştir. İran savunma bakanı Ahmed Vahidi, ülkenin farklı bölgelerinde isabetlilik, menzil, reaksiyon süresi ve depolama kabiliyetinin artırıldığını belirtmiştir. Daha sonra İran televizyonu testin ve çarpışmanın görüntülerini yayınlamıştır. Füzenin menzili 300 km olarak belirtilmiştir.
Dördüncü nesil
Ağustos 2012'de İran devlet medyası dördüncü nesil Fatih-110'un başarılı bir test atışına tabi tutulduğunu bildirmiştir. İran medyası doğruluğun arttığını bildirmiştir.
M-600
Suriye M-600'ün ikinci nesil Fatih-110 'u (Fatih-110B) temel aldığı bildirilmiştir. 2010 yılında İsrailli yetkililer, Suriye hükümetinin Hizbullah'a yüzlerce M-600 füzesi verdiğini açıklamıştır.
Gemi karşıtı balistik füze çeşitleri
2014 yılında İslam Devrim Muhafızları Birliği, Fatih-110’un "Hürmüz-1" ve "Hürmüz-2" adını verdikleri iki çeşidini duyurmuştur. Hürmüz-1'in anti-radyasyon füzesi olduğu ve Hürmüz-2'nin de gemi karşıtı füze olduğu bildirilmiştir. Anthony Cordesman'ın Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'nden yaptığı analiz, Hürmüz-2'nin "esasen Hürmüz-1 ile aynı" olduğunu öne sürmektedir.
700 km menzilli ve Zülfikar Basir olarak adlandırılan başka bir gemi savar versiyonu Eylül 2020'de IRGC tarafından duyurulmuştur.
Zülfikar (Zolfaghar)
Zülfikar, Fatih-110 ailesinden olduğuna inanılan bir İran taktik balistik füzesidir ve İran tarafından ülke dışında bir çatışmada açıkça kullanılan her türden ilk balistik füzedir. Genellikle yarı balistik füzeler olarak tanımlanan Fatih-110 ailesinin diğer üyelerinden farklı olarak Zülfikar, gerçek bir balistik yörüngede uçmaktadır. Füzenin iddia edilen 700 km'lik menzili, Ocak-2017 Deyrizor füze saldırısına dayanarak büyük ölçüde doğru kabul edilmektedir. Görünüşe göre bu mesafe Fatih-110'un metal gövdesinin kompozit malzemeler ile değiştirilerek ağırlıktan önemli ölçüde tasarruf edilmesinden kaynaklanmaktadır. Ancak güvenilirliği ve doğruluğu konusunda şüpheler ortaya çıkmıştır. Jane silah bilgileri referans dergisi, Zülfikar'ın performansının zayıf olduğunu değerlendirmektedir.
Zülfikar'ın (ve muhtemelen Fatih-110 ailesinin diğer üyelerinin), füzenin vuruş hassasiyeti yani doğruluğunu artırmak için ticari GNSS sistemlerini kullandığına inanılmaktadır.
Fatih Mobin
2018'de İran, Fatih-110 füzelerinin yükseltmesi olan Fatih Mobin güdüm kitini tanıtmıştır. İran Savunma Bakanı Amir Hatami'ye göre, Zülfikar'a kadar Fatih-110 ailesinin üyelerine uyarlanabilecektir. Fateh Mobin'in hedef yönlendirmesi için kızılötesi görüntüleme sensörü kullandığına inanılmaktadır.
Fetih-360 (BM-120)
İlk kez 21 Ağustos 2020'de Fetih adıyla askeri bir sergide sergilenmiştir. Eylül 2022'de İran, Fetih balistik füze ailesinin küçültülmüş üyesi olan Fetih 360'ı (ve BM-120 adı verilen ihraç modeli) test etmiştir. Füze 4 m (13 ft) uzunluğunda ve 30 cm çapındadır, 850–1.100 kg (1.870–2.430 lb) ağırlığındadır ve 150 kg (330 lb) savaş başlığına sahiptir ve 80–100 km (50–62 mil) menzile sahiptir) büyük olasılıkla GLONASS uydu navigasyonu tarafından yönlendirilir ve 30 metreden daha az bir vuruş hassasiyetine sahiptir. Fırlatma hızı 3.704 km/saattir (2.302 mil/saat; Mach 3.0), çarpışma anında bu hız 5.000 km/Saat’e (3.100 mil/saat; Mach 4.1) Kamyon tabanlı bir fırlatıcıya iki, dört veya altı yuvarlak kutu monte edilebilir.
Fetih füzesinin en önemli özelliği mobil füze fırlatma rampasına sahip olmasıdır ve şu anda İran Devrim Muhafızları'nın hem deniz hem de kara kuvvetlerinde kullanılmaktadır.
Fetih veya BM-120 füzesi, konvansiyonel harp başlığının yanı sıra parça tesirli harp başlığı ve beton delici harp başlığını da kullanabilmektedir. Bu durum bu füzenin radarlara, askeri üslere, sığınaklara karşı veya harekât merkezi gibi önemli tesislere karşı kullanılabileceğini göstermektedir.
Yeni yayınlanan bilgiler, İran'ın taktik balistik ailesine bir füzenin daha eklendiğini göstermiştir. Fatih ailesinin yeni üyesi “BM-250” füzesidir. Yeni yayınlanan ayrıntılar, bu füzenin Fetih gibi, Fatih 110’un küçültülmüş bir versiyonu olduğunu ortaya çıkarmıştır.
HIMARS Füze sistemi
HIMARS (M142), (HIMARS - High Mobility Artillery Rocket System ) (Türkçe: Yüksek Hareket Yetenekli Topçu Roket Sistemi) standart ABD Ordusunun Orta Taktik Araç (MTV - Medium Tactical Vehicle) kamyon üzerine eklemlenmiş bir hafif çoklu roketatar sistemidir.
HIMARS altı roket veya Orta Taktik Araç Ailesi (FMTV - Family of Medium Tactical Vehicles) beş tonluk kamyon üzerinde ve cephanenin tümü ile Çok Namlulu Roket Sistemi Ailesi (MFOM - Multiple Launch Rocket System Family of Munitions) başlatılabilir bir sistemdir. HIMARS yarım roket yükü taşıyan, MLRS M270A1 ile değiştirilebilir. Aynı zamanda HİMARS sistemi üzerine ATACMS (M39A1) mühimmatı yüklenmesi ile mesafesi 0- 300 km de olan hedeflere karşı da kullanılabilir.
Fırlatıcısı C-130 nakliye uçakları ile taşınabilir. Şasisi, BAE Systems Hareketlilik ve Koruma Sistemleri tarafından (eski Armor Holdings Uzay ve Savunma Grubu Taktik Araç Sistemleri Bölümü), FMTV OEM olarak üretilmektedir. Roket fırlatma sistemi Lockheed Martin Misiles & Fire Control tarafından üretilir.
M142 sistemi Yüksek Hareket Yetenekli Topçu Roket Sistemi (HIMARS - High Mobility Artillery Rocket System) M270 Çok Namlulu Roket Sisteminin (MLRS - Multiple Launch Rocket System) hafif bir tekerlekli sürümüdür. Bir pod altı roket veya tek bir füze alabilir.
HIMARS sistemi halen ABD, ROMANYA, SİNGAPUR, ÜRDÜN, BAE, UKRAYNA tarafından kullanılmaktadır.
HIMARS Roketleri hedefleri 3 ila 5 metre (10-16 feet) hassasiyet ile vurmaktadır. Bu hassasiyetin sırrı da rokete hedefe göre tam konumunu bildiren jiroskop ve ivmeölçerlerden oluşan bir ataletsel navigasyon sistemidir.
Sonuç
İran'ın, türü belirtilmeyen 1000 ilave silah sevkiyatı kapsamında Ukrayna'daki hedeflere karşı kullanılmak üzere kısa menzilli balistik füzeleri Rusya'ya devretmeye hazırlandığı medyaya yansımış durumdadır. İran'ın hâlihazırda bir dizi insansız hava aracını (İHA) Rusya'ya devrettiği iddia edilmektedir. Her ne kadar İran İslam Cumhuriyeti müdahaleyi reddetse de, bu insansız hava araçlarının çoğu Ukrayna'da kullanıldığı medyada çıkan haberlere yansımış durumdadır.
ABD, Ukrayna'ya yaklaşık 50 mil (80 Km) uzaklığa kadar hedefleri vurabilen HIMARS sistemini ve füzelerini vermiştir. Fakat ABD, Ukraynalı liderlerin daha uzun menzilli füzeler sağlaması yönünde baskısıyla karşı karşıya kalmıştır. Ancak Biden yönetimi uzun menzilli HIMARS füzelerini Ukrayna’ya vermekte tereddüt etmiştir. Çünkü Rusya, ABD'nin Ukrayna'ya uzun menzilli füzeler sağlamasının kırmızı çizgiyi aşacağını açıkça ifade etmiştir.
Ancak Rusya, İran'dan yüzlerce kilometre yol alabilecek füzeler almaya hazırlanmaktadır. Reuters'e göre Fatih-110 yaklaşık 186 mil (300 kilometre) uzaklıktaki hedefleri vurabilirken Zülfikar ise 435 mil (700 kilometre) uzaklıktaki hedefleri vurabilmektedir.
Bu bilgilerden yola çıkarak İran’ın Fatih 110 ailesinden füzeleri ile ABD’nin HIMARS Sistemlerinin Rusya – Ukrayna savaşında karşılıklı olarak kullanıldığını söyleyebiliriz.
HIMARS Bir Metre hassasiyetinde hedef vuruş doğruluğuna sahiptir
ABD Deniz Kuvvetleri, HIMARS füzelerinin bir metreye kadar isabet oranıyla hedefi vurabildiğini açıklamıştır. HIMARS, bir hedefi vururken isabetlilik açısından İran füzelerinden daha iyi performans gösterebildiği anlaşılabilir. HIMARS'ın isabetliliği, bu füzelerin köprü geçişleri, mühimmat depoları ve komuta merkezleri dâhil olmak üzere önemli Rus hedeflerini yok etmesine olanak sağlayabilir.
Military Today'in haberine göre Fatih-110 füzesi hedefleri 5 ila 10 metre hassasiyet ile vurabilmektedir.
Missile Defense Advocacy Alliance'a göre Zülfikar füzesinin vuruş hassasiyetinin de yaklaşık 10 mil ( 16 Kilometre) hassasiyete sahip olduğu da bildirilmiştir.
ABD’nin Ukrayna’ya ATACMS füzeleri vermesi halinde savaşın rengi de boyutu da ve kapsadığı alan da her an için değişebilir.
Ortadoğu’da ise Fatih 110 füzesinin getirdiği değişimin ayak sesleri yavaş yavaş duyulmaktadır.
ISW News, İran Devrim Muhafızları Ordusu Hava ve Uzay Kuvvetleri tarafından geçtiğimiz Salı günü saat 24’te düzenlenen karma operasyonun İsrail’e mesajlar verdiğini bildirerek haberde şu ayrıntılara yer verilmiştir: “Hava ve Uzay Kuvvetleri Komutanı General Hazicade’nin açıklamasına göre alınan istihbarat doğrultusunda Erbil’in 10 kilometre dışındaki Mossad karargâhı ile İdlib’in kuzeyindeki Kefer Taharim bölgesindeki IŞİD’in eğitim ve komuta karargâhı füzelerle vuruldu. Erbil’deki Mossad üssü, 11 adet Fatih-110 ve Fatih-313 füzesiyle vuruldu. Buraya yapılan operasyonda 4 füze İran’ın batısındaki Kirmanşah’tan, 7 füze de İran’ın kuzeybatısındaki Tebriz’den atıldı.”
İran bu operasyonda ‘karma saldırı’ taktiği kullanmıştır. Bu taktik daha önce ARAMCO saldırısında ve Rusya ordusu tarafından Ukrayna savaşında kullanılmıştır. Yani Erbil’e füze saldırısından önce birkaç insansız uçak atılarak El-Harir üssündeki Amerikan hava savunma sistemleri meşgul edilmiştir.
Ardından da balistik füzeler sorunsuz bir şekilde İsrail hedefini vurmuştur. Bu operasyon atılan 24 füze sebebiyle İran’ın şimdiye kadar yaptığı en büyük füze operasyonu olmuştur.
Bu operasyonda ayrıca stratejik balistik füze olan ‘Hayber Şiken’ bir saha operasyonunda ilk defa kullanılmıştır. Bu füze Huzistan’dan Suriye’nin İdlib iline olan yaklaşık 1260 kilometre mesafedeki hedefleri tam isabetle vurmuştur.
Öte yandan bu operasyon, İran’ın şimdiye kadar yaptığı en uzun menzilli füze operasyonu olmuştur. İran güçleri daha önce ülke dışına 1200 kilometre menzilli bir füze operasyonu yapmamıştır.
Artık dünya adı füzeler savaşı olan yeni nesil bir savaşa doğru koşar adım gitmektedir.
Kaynakça
1- https://www.tasnimnews.com/tr/news/2022/02/05/2656938/iran-yap%C4%B1m%C4%B1-fatih-f%C3%BCzesi
2- https://en.wikipedia.org/wiki/Fateh-110
3- https://defense-update.com/20141122_fateh-110-missiles-in-iran-syria-and-lebanon.html
4- https://smartencyclopedia.org/content/m142-himars/
6- https://www.ydh.com.tr/d/17990/iran-in-karma-operasyonunun-hedefleri