Ukrayna Verilecek F-16 MLU’lara Yeni Silahlar Entegre Edilmesi Neden Düşünülmüyor? Savaşa Olumlu Katkı Sağlamaları Mümkün mü?

Hollanda İlk Pakette Yer Alan F-16’ları Romanya’daki Eğitim Üssüne Gönderdi

Hollanda ve Danimarka’nın envanter dışına çıkarmayı planladığı F-16’lardan bir kısmı Ukrayna’ya veriliyor. Toplamda 61 adet F-16A/B MLU; ABD’nin üçüncü taraf sözleşmesinde esneklik göstermesi neticesinde 2024 yılı içerisinde Ukrayna’ya gönderilecek. Şimdide sırada F-16’ları uçuracak Ukraynalı pilotların ve bakım personelinin kullanıcı eğitimleri var. Eğitimler Romanya’da verilecek. Bu konuya yönelik, “Ukrayna’ya F-16’lar Ne Zaman Teslim Ediliyor? F-16’lar Savaşın Kaderini Değiştirebilir mi?” başlıklı analizimde detaylar yer alıyor (https://strasam.org/analiz-ve-raporlar/analiz/ukraynaya-f-16lar-ne-zaman-teslim-ediliyor-f-16lar-savasin-kaderini-degistirebilir-mi-2282)

Hollanda Savunma Bakanlığı, Hollanda'nın Ukraynalı pilotları eğitmeye başlamak üzere Romanya'ya beş adet F-16 jetinin Romanya'nın güneydoğusundaki Fetesti Hava Üssü'ne konuşlanmak üzere ulaştığını ve buradaki Avrupa eğitim merkezinin Ukraynalı pilotlara eğitim vermek üzere kullanılacağını açıkladı. Hollanda ve Danimarka, Ukrayna'ya aktarılacak F-16 kabiliyetine liderlik etmekte olan iki ülke ve bu çerçevede Lockheed Martin Hollanda ve Danimarka’ya eğitim desteği sağlayacak. Ayrıca uçakların bakımında yardımcı olmayı da taahhüt etti.

Hollanda hükümeti 12-18 adet F-16'yı eğitim amaçlı olarak kullanıma sunacağını, uçakların Hollanda'nın malı olarak kalmaya devam edeceğini ve sadece NATO hava sahasında bu uçakların eğitim ihtiyaçları kapsamında uçacağını söyledi. F-16 uçuş öğretmenleri Hollanda jetlerini tipte harbe hazırlık eğitimi kursunda kullanacaklar. Daha sonra Romen ve Ukraynalı pilotları eğitecekler.

Hollanda ayrıca Ukraynalı personele F-16'ların bakımının nasıl yapılacağına dair eğitim vermeyi de gündeminde tutuyor. Esasında eğitimlerin uçak teknik eğitimi ve filo yer dersleri bölümleri Ağustos ayında İngiltere ve Danimarka'da başlatılmıştı. ABD de Ekim ayında Ukraynalı askeri pilotlara F-16 eğitimi vermeye başladığını doğrulamıştı. 

Geçtiğimiz Ağustos ayında Hollanda Hükümeti Ukrayna'ya F-16 sağlama sözü vermiş, ancak yeterli sayıda Ukraynalı pilot ve uçak bakım personeline kullanıcı eğitimlerinin verilmesi konusunda ABD’nin desteğine olan ihtiyacını dile getirmişti. Ayrıca, uçaklar gönderilmeden önce Ukrayna’da konuşlanacak meydanların da F-16 operasyonları için hazırlanması gerektiğini ifade etmişti.

Hollanda, F-16 filosunun yerini almak üzere toplam 52 adet F-35 jeti satın aldı. Dolayısıyla Hollanda F-16’ları son uçuşlarını 2024 yılı içerisinde yaptıktan sonra, uçaklar envanter dışına çıkarılmış olacak. Hollanda F-35’lerinin büyük bir bölümünün teslim edilmek üzere Lockheed Martin tarafından üretimleri tamamlandığı biliniyor. 

F-16’ların Ukrayna’ya verilmesi süreci; beraberinde bu ülkenin savaş uçağı altyapısının, eğitim sisteminin de Batı standartlarına uyumlu hale getirilmesine ve birlikte çalışabilirlik, birlikte savaşa katılma boyutunda ABD’nin ve Avrupa ülkelerinin beklentileriyle uyumlu bir Ukrayna Hava Kuvveti teşkil edilmesinde katkı sağlaması bekleniyor.

F-16’ların Kullanabileceği Havadan Havaya Füzeler

Kısa Menzilli Isıya Güdümlü AIM-9 Türevleri

Bugüne kadar, F-16 uçakları için en yaygın hava hava silah konfigürasyonu, kısa menzilli ısıya güdümlü AIM-9 ve orta menzilli radar güdümlü AIM-120 füzelerinin takılı olduğu uçuş konfigürasyonlarıdır. İlave olarak birçok ülkenin satın aldığı AIM-9 füzelerinin en gelişmiş versiyonu olan AIM-9X füzesi, manevra yapan hedeflere karşı da etkin bir silah olarak F-16’lar tarafından kullanılıyor. Bu füze 2005 yılından bu yana dünya çapındaki çoğu F-16 savaş uçağı kullanıcı ülke için ana kısa menzilli füze haline gelmiştir. AIM-9X’lerde kullanılan yeni MK-139 motoru füzenin azami uçuş menzilini sabit hedeflere karşı 30 kilometreye (M versiyonunda 21 kilometre) çıkarmış ve füzenin azami hızını da arttırmıştır. Füzenin X versiyonu daha gelişmiş bir LOAL (Lock-On After Launch – Uçaktan Ayrılma Sonrasında Kilitlenme) kullanıyor. Bu sistem, Link 16 üzerinden kendine iletilen hedef bilgilerini de kullanarak, oldukça uzaktaki hedeflere de füzenin angaje olabilmesine olanak tanıyor. Bu arada, Ukrayna’ya verilecek uçaklar F-16 Blok 20 MLU (Mid-Life Upgrade) versiyonu olduğundan, bu uçakların AIM-9X füzesi için entegre arayüzlerden yoksun olduğu ve bu nedenle AIM-9X yerine 1980'lerin teknolojisiyle üretilen AIM-9M füzelerini kullanmak zorunda oldukları biliniyor. Buna rağmen, AIM-9M füzesi yüklü F-16’ların bile Rus savaş uçakları için caydırıcı olacağı hesaplandığı için F-16’ların Ukrayna’ya verilme kararı alındığı söyleniyor. Böylce, Ukrayna için önemli bir tehdit oluşturan Rus seyir füzelerine ve insansız hava araçlarına karşı AIM-9M füzesinin kullanımının Ukrayna’ya hava harekât alanında önemli bir durum üstünlüğü sağlaması bekleniyor. Şüphesiz gerçekte ne olacağını, hesaplamaların tutup tutmayacağını zaman gösterecek.

Radar Güdümlü AIM-120 Füzesi

AIM-120 füzesine gelince, bu füzenin teknik yetenekleri hava muharebe arenasındaki hedeflere karşı kullanılmasına izin vermektedir. AIM-120 füzeleri, orta menzillerin yanında kısa mesafelerde de kullanıma izin veriyor. AMRAAM füze ailesindeki aktif gelişmelere rağmen, Ukrayna'nın yakın gelecekte edineceği F-16A Blok 20 MLU da dahil olmak üzere F-16 savaş uçaklarının çoğu versiyonu temelde yaygın olarak AIM-120C versiyonunu kullanmaktadır. Bu füzenin azami atış menzili net olarak bilinmese de, açık kaynaklardaki değerlendirmelere göre 105 kilometredir. ABD şartnamelerine göre füzenin azami etkili menzili 50 kilometredir. Bu çerçevede garanti vuruş için fırlatma mesafesi olarak 16 kilometrenin esas alınması tavsiye ediliyor. Aktif güdüm başlığı ve Link 16 veri kanalının kullanılması, füzenin orta menzillerde de rahatlıkla kullanılmasına olanak tanırken, link 16’dan aktarılan verilerle füzeyi atan F-16’dan oldukça uzak mesafelerdeki tehditlere karşı etkinlikle AMRAAM füzelerinin kullanımı mümkün olabiliyor. AMRAAM’ların Ukrayna'da kullanılması durumunda öncelikli hedef olarak Rus seyir füzeleri ve insansız hava araçlarının olacağı değerlendirmeleri yapılıyor. Rus uçaklarıyla karşı karşıya gelme olasılığı bulunmakla birlikte, savaşan taraflara ait savaş uçaklarının mümkün olduğunca havada karşı karşıya gelmekten uzak duracağı, hava muharebesine girmekten kaçınacakları öngörülüyor. 

F-16’lara Silah, Füze ve Mühimmat Entegrasyonları Nasıl Yapılabiliyor?

F-16 savaş uçağına modern silah ve mühimmat çeşitlerinin entegrasyonunu kolaylaştıran standart, MIL-STD-1553 veri yolu olarak biliniyor. Kullanıcı ülkenin talebi doğrultusunda, kaynak kodlarına sahip olan Lockheed Martin tarafından gerekli silah entegrasyonları veri yolu yazılım güncellemesi yoluyla yeni füze veya bombaları atabilecek şekilde yapılabiliyor. Gerekli iyileştirmeler, yükseltmeler Amerikan envanterinde yer alan füze, silah ve mühimmat için kolaylıkla gerçekleştirilebilirken, herhangi bir ülkeye ait silah, füze ve mühimmatın entegrasyonu, sertifikasyon süreçleri dahil Lockheed Martin’le kullanıcı ülke arasında birlikte yönetilmesi gereken bir süreçtir. Eğer gereken yetki ve kaynak kodları Lockheed Martin tarafından F-16 kullanıcısı ülkeye özel anlaşmalarla verildiyse, bu durumda kullanıcı ülkenin teknik altyapısının yeterli olması ve silahın uygunluğunu sistem, yer ve uçuş testleriyle sertifiye edebilecek bir know-how’a sahip olması gerekir.

Öte yandan ABD tarafından F-16’ya entegre edilen yeni silahların yeni versiyonları çıktığında ise sadece yazılım güncellemeleri yeterli olabilmektedir. Bu çerçevede Ukrayna F-16’larında kullanılması öngörülen yeni bir silah bulunmamaktadır. Ancak ilerleyen dönemde Ukrayna’nın ihtiyaçları doğrultusunda ortaya çıkabilecek entegrasyon ihtiyaçları Lockheed Martin ile Ukrayna tarafından ortaklaşa yönetilecektir. 

Henüz netleşmemekle birlikte, bir olasılık olarak gündemde olan Norveç F-16'ları ise AIM-2000 olarak da bilinen IRIS-T hava hava füzelerini atacak şekilde modernize edilmişlerdi. Bu füze Amerikan AIM-9X füzelerine benzer yeteneklere sahiptir. Maksimum 25 kilometre uçuş menzilin olan IRIS-T’ler gelişmiş kızıl ötesi füzeler sınıfında üst sıralarda yer alıyor.

Öte yandan AMRAAM füzesinin Avrupa versiyonu olan METEOR entegrasyonu, Ukrayna F-16’larına henüz entegre edilmemiştir. İhtiyaç olması haline gündeme gelebilecek METEOR füzelerinin kullanılabilirliği için Ukrayna F-16’larına iyileştirme yapılması gerekecektir.

F-16’larda Havadan Yere Taarruzlar İçin Kullanılan Mühimmatlar

F-16 gibi uçaklar için havadan yere atılan füze ve mühimmatın görev bilgisayarıyla desteklenebilmesi gerekir. Füze ve mühimmatın sahip olduğu dahili yetenekleri yanında F-16’dan alacağı dinamik hedef bilgilerinin varlığı hedefin vurulabilme olasılığını artıran bir faktördür. Ukrayna'nın 2024 yılı içerisinde envanterine katacağı F-16 uçaklarının, 2000'li yılların başından beri herhangi bir iyileştirmeye tabi tutulmadığını değerlendiriyorum. Ukrayna’ya verilecek F-16’ların silah yazılımlarının modern silahları atabilmek için gerekli iyileştirmelere ihtiyacı bulunuyor kanaatindeyim. Halihazırda bu uçakların sahip olduğu М5.1 standardı, modern hava yer füzelerinin atılmasını desteklememektedir.

AGM-158 JASSM

Örneğin, F-16'ların kullanabileceği en uzun menzilli hava yer füzesi AGM-158 JASSM olarak da bilinen seyir füzesidir. F-16’lar bu füzeden 4 adede kadar taşıyabiliyor. Ancak harekât çapını kısaltmamak için genellikle iki adet AGM-158 yüklü olarak görev uçuşları gerçekleştiriliyor. 450 kilogramlık bir savaş başlığına sahip olan bu füzeyi kullanacak F-16’larda M6.5 standardı aranır. Bu standarda yükseltilen F-16 savaş uçakları bu füzenin 400 kilometre ve 1000 kilometre menzile sahip iki versiyonunu da rahatlıkla kullanabiliyor. F-16’dan atılabilen bu füzeler, başlığında taşıdığı kızılötesi kamerasıyla, GPS/INS güdümünün desteğiyle hedefini çok hassas bir şekilde bulup imha edebilecek hassas güdümlü bir mühimmattır. 5.1 standardına sahip Ukrayna F-16’larının (MLU), ek bir yükseltme olmazsa, GPS güdümlü olan AGM-158 JASSM füzelerini atabilmesi söz konusu olamayacaktır. Bu yükseltmeye ihtiyaç var mı? Şimdilik yok. Zira ABD henüz AGM-158 füzesini Ukrayna’ya vereceğine dair bir açıklamada bulunmadı. Dolayısıyla, bu tür gelişmiş hava yer füzeleri Ukrayna’ya aktarılacaksa, silaha uygun yazılım yükseltmelerinin de Ukrayna F-16’larına yapılmasını gerektirecektir. Gerekli silah entegrasyon ve uçağı iyileştirme süreci, füzelerin verilmesine paralel olarak taraflarca birlikte yönetilecektir.

AGM-154 JSOW

Benzer yükseltme ihtiyacı, verilmesi halinde F-16'ların kullandığı, 130 kilometre menzili olan AGM-154 JSOW mühimmatı için de geçerli olacaktır. Ukrayna muhtemelen bu füzelerin kendisine verilmesini talep etmek isteyecektir. Zira son yıllarda bu füzenin eşdeğeri olan Fransız/İngiliz Storm Shadow/SCALP EG seyir füzeleri yaygın bir şekilde kullanılagelmektedir. AGM-154, Storm Shadow ve SCALP EG füzeleri aynı savaş başlığını (BROACH) kullanıyorlar. Bu harp başlığı, nüfuz edici özelliği yanında gecikmeli tapa kullanımına izin veren bir yapıda üretiliyor. Tahkimatı yüksek yapılara, sığınaklara karşı etkili olan bu tür füzeler artık modern harp ortamlarının olmazsa olmazı haline gelmiştir. Ruslar karşısında başarıl olmak için Ukrayna Hava Kuvvetlerinin F-16’larda 8 adede kadar taşınabilen bu füzelerden de kullanmak için istekli olacağını değerlendiriyorum. 

AGM-65 Maverick

Ukraynalı F-16 pilotlarının; bu uçaklar için hava yer görevleri için, özellikle tanklara ve su üstü vasıtalarına karşı kullanılan standart mühimmatı arasında gösterilen AGM-65 Maverick füzelerini de doğal olarak kullanmak isteyeceklerini öngerebiliriz. Belirli oranda lazer güdümlü kısa menzilli bombalarla da bu füzenin kapsadığı bazı hedefler vurulabilir. Ancak, AGM-65’in gelişmiş versiyonları envanterde olması halinde, Ukrayna Hava Kuvvetlerinin elinde nispeten ucuz, maliyet etkin çözüm sunan bir bu füzenin hava yer hedeflerinin vurulmasında büyük fayda sağlayacağını değerlendiriyorum.

AGM-88 HARM 

F-16 uçaklarına bir anlamda wild weasel (F-4G benzeri) özellik HARM füzeleriyle kazandırılmıştır. Bu tür füzeler, yüksek süratli anti radyasyon füzesi (high speed anti-radiation missiles – HARM) olarak literatürde yer alıyor. F-16 uçaklarının bu füzeyi etkin bir şekilde kullanabilmesi, radyasyon yayan radar, füze savunma sistemleri gibi hedeflere karşı etkinlikle HARM atışını gerçekleştirebilmesi için, ilave bir teçhizat olarak AN/ASQ-213 HTS’nin (HARM Targetin System – HARM Hedefleme Podu) de taşınması gerekiyor. HTS ile harekât sahasındaki dinamik, radyasyon yayan hedeflerin anında tespit edilebiliyor. Ayrıca füzenin kullanacağı frekansın da HTS vasıtasıyla pilota bilgi seti şeklinde aktarılması vuruş hassasiyetini artırıcı bir rol oynuyor. Ancak Ukrayna F-16’larında HTS taşıma özelliği de olmayacak. Bunun için de ilave entegrasyona gidilme ihtiyacı bulunuyor. 

JDAM ve Türevi Bombaları

F-16’ların klasik genel maksat bombaları Mk-84 (2000 libre) bombalarının lazer güdümlü versiyonu olan GBU-10’ları atabiliyor. Mk-82 (500 libre) bombalarının GBU-12 versiyonunu taşıyabiliyor. Klasik bombaların lazer güdümlü versiyonlarını atabiliyor. Bunun için, bu tür bombaları atan F-16’da hedefleme podu yoksa, hedefin ya yerden ya da havadan başka bir kaynak tarafından lazerle işaretlenmesi, aydınlatılması gerekiyor. Uçağın yazılımı, envanterde olan tüm Paveway ailesi lazer güdümlü bombalarla uyumludur. Ayrıca, uçağın silah sistemine tamamen entegre olan ve uçuş sırasında yönlendirmeye de izin veren JDAM (Joint Direct Attack Munition) bombaları da kullanabiliyor.

JDAM bombalarının daha uzun menzilli (extended range) versiyonu olan JDAM-ER de F-16’lar tarafından kullanılabiliyor. Havadan havaya füzelere benzer şekilde veri yolu bağlantısıyla uçaktan destek alabilen bu tür füzeler, dinamik harekât şartlarında esnek bir kullanım imkanını pilotların hizmetine sunuyor. 

Small Diameter Bombs (Minyatür Bombalar) 

F-16’lar, son 20 yılın ürünü olan SDB tipi bombaları da atabiliyor. Bu bombalar 2006 yılında kullanılmaya başlandığından bu yana çoğu F-16 versiyonuna entegre edilmiştir. Bu bomba, 129 kg'lık ağırlığı olan küçük bir bombadır. Taşıdığı harp başlığının ağırlığına göre bombanın ağırlığı da artabilmektedir. 16 ila 93 kg'lık değişken harp başlıklarının entegre edilebildiği SDB’lerin 150 kilometreye kadar atış menziline sahip olması, küçük ama etkin bir silahın F-16’lardan atılabilmesi yeteneğinin, yine Ukrayna Hava Kuvvetleri tarafından aranan bir özellik olacağını değerlendiriyorum.

Sonuç

Ukrayna’ya verilecek savaş uçakları, MLU özelliği olan, bir bakıma demode vaziyetteki F-16’lardır. Öte yandan bu uçaklar ilave herhangi bir iyileştirme yapılmaksızın, etkin bir şekilde Hollanda ve Danimarka tarafından kullanılagelen F-16’lardır. Ukrayna’nın halihazırda ihtiyaç duyabileceği harekât isterlerini karşılayabilecek standart donanıma, belirli kısıtlar dahilinde F-16 MLU’lar sahiptir. Bununla birlikte, ilave kaynak bulunması ve Ukrayna Hava Kuvvetleri tarafından talep edilmesi halinde, ABD hükümeti destek vermesi halinde Lockheed Martin liderliğinde F-16 MLU’ları yukarıda sıralanan silah, füze ve mühimmatın hemen hemen hepsi entegre edilebilir. Ancak bu entegrasyon hem zaman hem ilave kaynak demek olacağından, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın ne kadar süreceği bilinemeyeceği için, F-16’ların modernizasyonuna yönelik hem Ukrayna’nın hem de ABD’nin pek fazla istekli olmayacaklarını değerlendiriyorum.

Mevcut halleriyle F-16 MLU’lar ise demode kaldıklarından, Ukrayna’da modern mühimmatın çoğunluğunu kullanamayacaklar, klasik bombalar ve az gelişmiş hava hava füzeleriyle gerektiğinde sahada boy göstermeleri söz konusu olabilecektir. Daha ötesi beklentiler için modernizasyon zorunlu görünüyor.

Kaynakça

Roman Prikhodko, “Weapons for F-16: What Bombs and Missiles Ukraine Will Need”, MILITARNY, 8 Kasım 2023, https://mil.in.ua/en/articles/weapons-for-f-16-what-bombs-and-missiles-ukraine-will-need/

Lieven Dewitte, F-16 Fighting Falcon News, “Belgium requests F-16 software upgrade for its Block 20 MLU's”, F-16.net, May 13, 2014. https://www.f-16.net/f-16-news-article4858.html