strateji

İsviçre’den Büyük Batı Karadeniz Türkiye’yi G-10 İçine Çeker mi?

“Türkiye G-20’den düşmedi, G-20’de kalmaya devam edecek. Zira “20’ler Grubu” olarak bilinen G-20 için tek kriter ekonomi değil ve dünyanın en büyük 20 ekonomisinden oluşmuyor. Dünyanın en büyük 20 ekonomisinde olan ülkelerin hepsi G-20 üyesi olmadığı gibi tüm G-20 üyeleri de en büyük 20 ekonomiden birisi değil.”

Emekçi Bayramı. Derken Ramazan Bayramı’na girdik.

Emek ve sabır sahipleri bu bayramları sonuna kadar hak ediyor.

Bugün cumartesi, bayramlar arkada kaldı ama emek ve sabır her daim gerekiyor.

Emek ve sabrın revaç görmediği yerde gerileme yaşanıyor.

G-20 Ülkeleri Ya Da 20’ler Grubu

Öncelikle en son söyleyeceğimizi en başta söyleyelim ki, meramımızın ifade anlaşılırlığı acık olsun. Üç küçük sorunun cevabı:

G-20 üyesi olan ülkeler hangi ülkelerdir?

Avrupa Kıtası’ndan;

Türkiye,
İngiltere,
Almanya,
Fransa,
İtalya,
Rusya
Avrupa Birliği (AB),
İspanya üye değil ancak toplantılara “daimi konuk üye” sıfatıyla katılıyor.

Amerika Kıtası’ndan;

ABD,
Kanada,
Meksika,
Arjantin,
Brezilya;

Asya-Pasifik’ten;

Çin,
Hindistan,
Japonya,
Güney Kore,
Endonezya,

Avustralya Kıtası’ndan;

Avustralya,

Afrika Kıtası’ndan;

Güney Afrika Cumhuriyeti,

Ortadoğu’dan;

Suudi Arabistan.

G-20 nedir, neden ve ne zaman kuruldu?

G-20 Dünya’da nüfusun yüzde 60’ını, ekonomi ve ticarette sırasıyla yüzde 85’ini ve 75’ini elinde tutan çok uluslu küresel bir örgüttür. Organizasyon, “yükselen ekonomilerin küresel ekonomik karar alma süreçlerinde daha fazla temsil edilmesi ve uluslararası mali sistemin daha istikrarlı bir yapıya kavuşturulması amacıyla” kurulduğu söylense de “küresel aktörler rakip aktör çıkmasını önlemeye yönelik bir hamle” yaptığı da gizli ajanda da yer alabilir.

Nitekim G-20 uluslararası sistemde iki kriteri temel alarak 1999 yılında kuruldu:

Başlıca gelişmiş ülkelerden biri olma,
Stratejik önem ve ağırlık.

Türkiye beşerî coğrafyası kritik önemde olduğundan iki kriteri de karşılayan ülkelerden biridir.

Türkiye G-20’den düştü mü?

Düşmedi. Ama 2020 yılından sonra en büyük 20 ekonomi arasında yer alamadı.

Aşağıdaki tablo GSYH’si en büyük ülkelerin 2015 ve 2021 yılları itibarıyla sıralamasını gösteriyor (Kaynak: IMF, World Economic Outlook Database, April 2022.) [2]

Kuş Bakışı İsviçre

Vatikan’dan sonra bilinirliği en yüksek küçük ülke olan İsviçre 2022 yılında 94.000 USD kişi başına geliri ve 832 milyar USD gayri safi milli hasılası[3] olan, en büyük 20 ekonomi arasında yer almaktadır. Altısı yarım 26 kantondan uluşan bir Konfederasyon olan İsviçre, Türk Ticaret Bakanlığı kaynaklarından kısaltıldığında, kuş bakışı manzarası şöyledir: [4]

- “Batı ve Orta Avrupa’da yer alan 41.285 km² yüzölçümüne sahip, denize kıyısı olmayan bir ülkedir.” “30.741 km²si verimli (12.700 km² orman, 15.300 km² ekilebilir alan vd.), 2.457 km² oturmaya elverişli bölgeler) ve 10.828 km² ‘si verimsiz topraklardan oluşmaktadır.”

- “Avrupa’daki en çok dağlık alana sahip ülkenin güney ve güney doğusunda Alp Dağları bulunmakta, Alplerin kuzeyinde İsviçre Platosu uzanmaktadır. Söz konusu plato ülkenin yüzölçümünün % 30’unu oluşturmaktadır.”

- “Ülkenin deniz seviyesinden yüksekliği 193 metre ile 4.634 metre arasında değişmekte ve bu nedenle bölgeler arasında iklim koşulları farklılık göstermektedir. Bitki örtüsü de buna göre çeşitlilik göstermektedir. Ülkede zeytinlikler, bağlar, meşe ve kayın, çam ve köknar ağaçları görülürken diğer tarafta, yüksek dağlardaki meralar ve uzun süre karla kaplı dağlık bölgeler bulunmaktadır.”

“Hava durumu genelde ılıman olmakla birlikte irtifaya göre değişim göstermektedir. Kışlar soğuk, bulutlu, yağmurlu/karlı olurken yaz ayları serin ile sıcak arasında değişmekte, zaman zaman sağanak yağış görülmekte hava nemli ve bulutlu olabilmektedir.”

-“Ülkenin kuzeyi ile güneyi arasındaki mesafe 220 km, doğusu ile batısı arasındaki mesafe 350 km’dir. Ülkenin; Almanya (346 km), Fransa (572 km), İtalya (734 km), Avusturya (165 km) ve Lihtenştayn (41km) ile sınırları bulunmaktadır.”

-“Başlıca şehirleri, başkent Bern, Zürih, Basel, Cenevre, Lozan’dır.”

- “İnsani gelişmişlik endeksine göre dünyada 189 ülke arasında İsviçre ikinci sıradadır. 2020 verilerine göre nüfusun % 73,9’u şehirlerde yaşamaktadır”

- “Turizm açısından göller ve dağlar önemlidir”: “Avrupa'nın hidrografik merkezinde yer alan İsviçre, birçok nehrin kaynağıdır. Bunların en önemlileri, Akdeniz'e akan Rhône ve Kuzey Denizi'ne dökülen Ren Nehridir.” “İsviçre'deki en büyük göl Cenevre Gölü'dür. Konstanz Gölü ve Neuchâtel Gölü yanında Dört Kanton Gölü ve Zürih Gölü gibi onlarca gölü vardır”.

-“İsviçre trenleri saat gibi çalışır ve aslında, İsviçre muhtemelen Avrupa’daki en güvenilir tren ağına sahiptir. Trenle hemen hemen her yere hızlı ve güvenli bir şekilde gidebilirsiniz. Ayrıca izlediğiniz ve şahit olduğunuz manzaralar karşısında küçük dilinizi yutabilirsiniz.[5]”

- İsviçre’nin Dünya çapında Markaları bulunmaktadır: “Vacheron Constantin, Rolex, Longines, Omega, Tissot, Cartier gibi Saat, UBS Group AG, Credit Suisse Group AG gibi Banka ve Finans, Chopard gibi Mücevher, Toblerone, Nestle, Lindt & Sprüngli, Milka gibi Çikolata, Mammut, Akris ve Fogal gibi Giyim, Novartis, Roche, Ricola gibi İlaç, Victorinoxgibi Çakı, Nescafé, Mövenpick, Bushido Premium Coffee, Davidoff, Egoiste gibi Kahve ve 20’ye yakın araba[6] Markalarına sahiptir[7]

Türkiye-İsviçre-Batı Karadeniz Bölgesi BK10 (TR) (Tablo-1) bakıldığında;

Batı Karadeniz’in iki katı nüfusuna sahip olan İsviçre, Türkiye’nin öşrüdür. Yüz ölçümü, Sakarya dahil edildiğinde (BK11) neredeyse Batı Karadeniz’in yarısı, Türkiye’nin ise yirmide biri kadardır. Ancak, bu küçük karasal ülke sadece Batı Karadeniz’den 33 kat fazla üretmekle kalmamakta, Türkiye’den de yılda 150 milyar USD daha fazla milli hasıla üretmektedir. Bu durum kişisel milli gelire de yansımakta, her bir İsviçre vatandaşı sırasıyla bölgede yaşayan Türk Vatandaşlarından 16 kat, ülke genelindeki vatandaşlardan 12 kat fazla kazanmaktadır. Bölge benzer büyüme gösteren her iki ülkeye göre de daha az büyümektedir. Batı Karadeniz her iki ülkeye göre daha homojen bir yapıdayken, denize kıyısı sadece İsviçre’nin yoktur.

Batı Karadeniz’den Küçük İsviçre Türkiye’yi G-20 Dışına İter mi?

“Türkiye'nin büyümesi 2021 yılında G20 ülkeleri arasında en yüksek orana (yüzde 11 ile) ulaştı”[8] Ancak Dünya Bankası ve IMF verileri, 2021'de Türkiye’nin en büyük ilk 20 ekonomi içerisinden çıkarak İsviçre’nin ardından 21. sıraya gerilediğini gösteriyor.

Dahası yıl sonunda, 2022 yılında Polonya ve Tayvan’ın da gerisine düşerek, Türkiye 23. sıraya gerileyecek[9].

Ama G-20 dışında kalmayacak.

Zira ekonomik büyüklük tek başına her zaman bir anlam ifade etmiyor.

Stratejik önem ve ağırlık da aynı oranda önemli.

G-20 üyesi ülkelerin hepsi Dünyanın en büyük 20 ekonomisinden biri değil. Bazıları daha küçük ekonomilerden geliyor. Dolayısıyla tüm en büyük 20 ekonomilerinin tamamı da G-20 üyesi değil.

Bu nedenle İsviçre gibi Polonya ve Tayvan da Türkiye’yi en büyük 22 ekonomiden biri olmaktan bile çıkarabilir.

Ama G-20’den çıkaramaz.

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) büyüklüğü ve kişi başına düşen GSYH ile ülkelerin ekonomik güçlerinin en temel iki ölçütü.

Stratejik önem, etki alanı, askeri güç gibi diğer güç alanları da mevcut.

Ülkenin toplam milli geliri bir dönem içinde üretilen bütün malların o yıla ilişkin ortalama piyasa fiyatları üzerinden değerlemesiyle kümülatif olarak hesaplanır.

Bu miktarın nüfusa bölünmesi ile de kişi başına ortalama milli gelir elde edilir.

Genel ekonomik göstergelerin yıllara sâri olumlu gitmediği aşikâr.

Ekonomist Mahfi Eğilmez kendi bloğunda yaptığı analizde 2015 ve 2021 yılları karşılaştırması yaparak 7 yıllık gelişmeleri (şimdi 8 yıl oldu) dikkatlerimize sunmuştur[10]. Bu yılı da sayarsak 8. Yıl:

-"Son yedi yılda en ciddi değişiklikler olmuş, Türkiye ve Brezilya, son dönemde en fazla ivme kaybı yaşamış ülkeler olurken İran en yüksek çıkışı yakalamış ülke konumuna gelmiş görünüyor”.

-“Kişi başına gelir açısından Türkiye 2015 yılında 66'ıncı sıradayken 2021 yılında 78'inci sıraya gerilemiş görünüyor. Son 6 yılda Türkiye’nin hem GSYH hem de kişi başına gelir sıralamasındaki düşüşü son derecede çarpıcı."

- “Ekonomideki bozulmayla ilgili olarak sığınılan dünyada da işlerin kötüye gittiği tezinin doğru olmadığını yukarıdaki tablo ve kişi başına gelir sıralamasındaki düşüş açık bir biçimde gösteriyor.”

-“IMF, yılsonu enflasyon oranını yüzde 52,4 olarak tahmin etmiş. Bu tahmin gerçekleşirse Mart ayı itibarıyla yüzde 61,4 olan enflasyonun bir miktar gerilemesi öngörülmüş olsa da yılsonunda ciddi bir düşüş yaşanmasının söz konusu olmayacağı anlaşılıyor.”

İsviçre’den Büyük Batı Karadeniz Türkiye’yi G-10 İçine Çeker mi?

“Dünyanın en büyük 10 ekonomisi arasına girme hedefindeki Türkiye, Nisan 2022 tarihli IMF’nin raporuna göre 692 milyar GSYH ile dünyanın en büyük 23. ekonomisi olacak”[11]

İlk 10 şimdilik koca bir hayal. İlk 23 muhtemel yerimiz.

Türkiye de yeni bir bakış açısı kaçınılmaz. Havzalar ve bağlantılar dikkate alınmalı.

İnşaat büyümenin motor gücü olarak yıllarca kullanıldı. Şimdi bölgesel büyüme lokomotif yapılabilir.

Havza planlamaları göz ardı edilmemeli. Bölgesel kalkınma modeli. Lokomotif Batı Karadeniz olmalı.

Batı Karadeniz Türkiye’nin Yeni Lokomotifi Olur Mu?

İsviçre kendinden 20 kat büyük Türkiye’den daha çok üretiyor. Hem de Batı Karadeniz’den daha dar, daha kapalı bir alanda. Her şey Nazilerin altınlarına bağlanamaz.

Batı Karadeniz’in iki katı nüfusuna sahip karasal bir ülke olan İsviçre, Batı Karadeniz’den 33 kat fazla üretiyorsa, deniz bağlantısıyla Dünyaya açılan bölgemiz daha fazlasını bile üretme yeteneği kazanabilir.

Zira bölge homojen bir yapıya sahip. Doğal yapısı İsviçre’den daha ılıman ve daha güzel.

Hatta İsviçre’nin doğal kaynakları da pek yok. Ama Batı Karadeniz Filyos’tan doğal gaza, Karabük’ten çeliğe, Zonguldak’tan kömüre uzanıp ülkemize sunuyor.

Batı Karadeniz’in üretim verimliliğini mutlaka arttırmalı. İsviçreli bölge insanımızdan neden onlarca kat daha fazla kazansın ki?

Batı Karadeniz’de Sakarya İli içinde yer alan Sapanca gölü de sayılırsa, Melen, Abant, Akgöller, Acarlar Gölü, Yedigöller ve Gölcük gibi birçok göle sahiptir[12]. Bu göller İsviçre de bulunan göller ile boyut olarak karşılaştırılamayacak kadar küçüktür ama güzellikleri muhteşemdir. İsviçre’nin Akdeniz'e akan Rhône ve Kuzey Denizi'ne dökülen Ren Nehri Batı Karadeniz’i saran Batıda Sakarya ve Doğuda Yeşilırmak ve Kızılırmak’tan daha büyük değildir. Evet İsviçre’nin göl ve nehirleri ulaşıma uygun ama ülkenin denize kıyısı yok. Batı Karadeniz Bölgesinin ise yüzlerce km sahilleri, koyları var.

Çünkü İsviçre bir marka…

Güven yatırım çekiyor. Organizasyon üretimi fişekliyor. Marka ülke adı gibi. Barış ve adalet kalkınma demek… Özgürlük güvenliğin kilidi.

“İsviçre, aksesuar, giyim, gıda, otomobil gibi birçok alanda dünyaca ünlü markalara sahip bir ülkedir. İsviçre markaları arasında yer alan Nestlé, dünyanın en büyük gıda şirketi olarak anılmaktadır. Bir diğer İsviçre markası olan Rolex, dünyanın en iyi saat markası olarak görülmektedir. Toblerone, Lindt, Swatch, UBS, Victorinox, Novartis, Roche gibi markalar en ünlü İsviçre markalarıdır.[13]”

Sonuç

İsviçre piyasa ekonomisinin kasasıdır. Hiç kimse İsviçre Başbakanı ya da Başkanı, her kim ise, bilmez. Çünkü İsviçre sistemin müşahhas halidir. Kişilerin önemi yoktur. Batı Karadeniz ise Sümerlerden ve Hititlerden kalma üretim metotlarını, Sanayi Devrimi ve ötesine taşımak zorundadır. Ulaşılması gereken 4 ayaklı süreç şöyle anlatılır[14]:

Tarım ve insan gücüne dayalı ekonomiden buhar gücü merkezli makine ve seri üretimini öne çıkaran “Birinci Sanayi Devrimi”, Elektrik enerjisine dayalı Taylor’un ilkeleriyle hayata geçen ve hareketli montaj hattı uygulanarak Henry Ford’un düşük maliyetli seri üretimine dayalı “İkinci Sanayi Devrimi”, Elektronik ve bilişim teknolojilerinin kullanımı ile ortaya çıkan “Üçüncü̈ Sanayi Devrimi” ya da “Bilişim Teknolojisi Dönemi”, İnternet ve kablosuz internet menşeli akıllı sistemler, yenilikçi yaklaşımlar, yeni teknolojiler, ileri teknolojilerle donanımlı bilgisayarlar, yeni yazılımlar ve nitelikli insan kaynağının etkileşimli çalışmasının sonucu oluşan “Endüstri 4.0” veya “Dördüncü Sanayi devrimi”,

Aynı anda sondan başa doğru yakalanmalıdır.

Pandemi dönemi üretimin fiziksel bağlantısını büyük ölçüde serbestleştirmiştir. Bu Dünyadaki “Dijital Dönüşüm”ün hızlanmasına ve “Siber Fiziksel Sistem” kurulmasının zorunluluğuna önemli kanıtlar sunmuştur.

“İsviçre’de çalışan nüfus 5,09 milyondur. Bunun 3,5 milyonu İsviçreli 1,6 milyonu yabancıdır. Çalışan yabancı nüfusun %19,9’u günlük olarak İsviçre’ye çalışmaya gelip ikametleri komşu ülkelerde olan kişilerdir.[15]”

İstanbul orta ölçekte bir Batı Karadeniz Dünya şehridir. Ancak BK10 çekirdek konseptinde batı Karadeniz’in en yakın komşularındandır. “Türkiye'nin en kalabalık ili İstanbul, 15 milyon 67 bin 724 kişiye ulaşan nüfusuyla 131 ülkeyi geride bırakmıştır.[16]” Yarısı istihdam altında[17].

Nasıl başka ülkelerde yaşayan yüzbinlerce kişi İsviçre de çalışabiliyorsa, İstanbul’da çalışan milyonları aşan insan da Batı Karadeniz hinterlandında doğayla iç içe insanca yaşayabilir.

Bunun için olmazsa olmaz şart Batı Karadeniz Yüksek Hızlı Tren Hattı yapımı ve bununla entegrasyonu olan ulaşım ve iletişim ağlarının yapılması olacaktır[18].

Yeşil alanda yaşam ve “Siber Fiziksel Sistem” de katma değeri yüksek üretim yapılması güçlü markaların çıkmasını sağlar.

Türkiye’den fazla üreten İsviçre değil, Tayvan ve Polonya’da gelse Türkiye’yi G-202den çıkaramaz. Çıkaramadı.

Ama Batı Karadeniz, Türkiye’nin yeni kalkınma lokomotifi olarak ele alınır ve yeşil-dijital kalkınma metotları uygulanırsa, Batı Karadeniz Yüksek Hızlı Tren Hattı buna göre yapılırsa.

Turizm, bilişim, eğitim ve sanayi-tarım üretimi markalaşırsa…

Filyos açıklarındaki doğalgaz, Zonguldak’taki kömür, Karabük’te üretilen çelik kullanılırsa…

Kuşkusuz Batı Karadeniz Türkiye’yi G-10 İçine Çeker.