Site İçi Arama

strateji

Stratejik Kararlar Nasıl Alınır?

Strateji Nedir? Strateji sözlük anlamı olarak önceden belirlenen bir amaca ulaşmak için tutulan yolların ve uygulanan yöntemlerin tümü diye ifade edilir. ASKERLİK TERİMİ olarak da Strateji, bir savaşta amaca ulaşmak için askeri kuvvetleri uygun bir biçimde kullanma sanat ve bilimi olarak tanımlanmaktadır.

Lewis Carroll’un “Alice Harikalar Diyarında” adlı kitabında Alice, ağaçtaki Cheshire kedisiyle karşılaşmasını anlatır. Kitapta ikilinin arasında aşağıdaki konuşma gerçekleşir.

Alice: “Buradan gitmek için bana hangi yolu izlemem gerektiğini söyler misin?”

Cheshire Kedisi: “Nereye gitmek istediğine bağlı bu.”

Alice: “Neresi olduğunun önemi yok!”

Cheshire Kedisi: “O zaman hangi yol olduğunun da bir önemi yok.”

Alice: “Sonunda herhangi bir yere varsın da.”

Cheshire Kedisi: “Elbette varacaksın. Eğer yeterince uzun yürürsen.”

Strateji Nedir?

Strateji sözlük anlamı olarak önceden belirlenen bir amaca ulaşmak için tutulan yolların ve uygulanan yöntemlerin tümü diye ifade edilir.

ASKERLİK TERİMİ olarak da Strateji, bir savaşta amaca ulaşmak için askeri kuvvetleri uygun bir biçimde kullanma sanat ve bilimi olarak tanımlanmaktadır.

Karar ise sözlük anlamında bir iş ya da sorun konusunda düşünülerek verilen kesin yargı olarak tanımlanır. Karar, bir insanın yaşarken karşılaştığı olaylar, zorluklar karşısında seçim yapması gerektiği anlarda seçtiği yoldur. Bu kararlar bazen çok basit olabilir. Örneğin: “Bu öğlen ne yesem?” konusunda bir karar olabileceği gibi üniversite sınavında hayatınızı tamamen değiştirebilecek üniversite tercih seçenekleri gibi zor bir karar da olabilir.

Verilen basit veya zor her bir karar da sizi farklı yerlere götürür.

Göz doktoru olmak istiyorsanız önce doktor olmanız gereklidir.  Doktor olma kararınız sizin önceden belirlediğiniz hedefe ulaşmak için birçok seçenek içerisinden tercih edeceğiniz yol veya metottur.

Bu amaçla ara hedef olarak Türkiye’de iyi bir tıp fakültesine girmelisiniz. Bu hedefinize ulaşmak için öncelikle üniversite sınavına girip yüksek puan almanız gerekir.Ayrıca İngiltere, ABD gibi başka ülkelere gidip o ülkelerde okuyarak da doktor olabilirsiniz. Sonrasında ana hedef olarak göz konusunda ayrıca uzmanlık eğitimi almanız gerekir.

Olası seçenekler içinde karar verici açısından karar verememek veya her bir seçeneği ayrı ayrı denemeye kalkmak çok yorucu olacağı gibi bunun yanı sıra maddi ve manevi kayıplara da neden olabilir. “Yok, bu okulu sevmedim, yok bu öğretmeni beğenmedim.” gibi nedenlerle hedefinize ulaşmak için yapacağınız her bir değişiklik hedefinize daha geç ulaşmanıza sebep olur.

Karar verirken en çok makbul olan bir davranış biçimi de konusunda uzman kişilere danışmaktır. “Danışan dağ aşmış, danışmayan yolda şaşmış.” atasözümüz; yaşantımızda alacağımız kararları nasıl vermemiz konusunda da iyi bir yol göstericidir. Geçmişte benzer konularda veya problemlerde verilen kararlar sonucunda gerçekleşen olayların sonucuna bakmak karar vericilere çok büyük bir faydadır.

Verdiğimiz kararlar basit ve sade olabildiği gibi yeni bir ülkede yaşamak, meslek, eş ve iş seçimi gibi içerisinde zorlukları olan veya birçok soru işaretini barındıran konular hakkında da olabilir. Bir aile için iş amaçlı şehir değiştirmek basit bir karar olsa da ülke değiştirmek çok zorlu bir karar anlamına gelebilir.

Günümüzde Stratejik kararlar değişimin ve rekabetin yoğun yaşandığı, risk, karmaşıklık ve belirsizliğin çok olduğu ve rakip faaliyetlerden daha avantajlı durum/ konum elde etmek amacıyla yapılan geleceğe yönelik ve sonuç odaklı kararlardır.

Türkiye için Avrupa Birliği’ne üye olmak istemek böyle bir karardır. Değişen şartlarda AB yerine başka uluslararası olası birliktelikler de tercih edilebilir.

Yazımın başında alıntı yaptığım hikâyede aslında bir matematikçi olan yazar Lewis Carroll , “ Alice Harikalar Diyarında” modellemesini Alice ve Cheshire kedisi üzerinden yaparak tercihlerimizde nelere dikkat etmemiz gerektiğini bizlere basitçe de anlatır.

Gitmek istediğimiz hedef neresidir?

Bu hedefin bizim için anlamı ve önemi nedir?

Bu ana hedefe giderken ara hedeflerim neler olmalıdır?

Bu hedefe ulaşmak için ne kadar zaman harcamalıyız?

Bu hedefe ulaşmamız, daha sonrası için plânladığım ana hedefler konusunda bize bir fayda sağlar mı?

Varılan hedefte hangi konu veya konularda başarı elde etmek istiyoruz?

Varılan hedefte sadece bir konuda % 100 başarı sağlamak, o hedefe ulaşmayı çok başarılı yapar mı?

İşte tüm bu sorular ve ulaşılan cevaplar sizin beklentilerinize ve hayata bakış açınıza göre de şekillenir.

Sevdiği adam için kraliyet ailesinden ayrılmayı göze alabilen bir insan, aslında kazandıklarını ve kaybettiklerini bir şekilde tartmış ve değerlendirmesini yaparak bir tercihte bulunmuştur. Kişisel bir karar vermiştir.

Stratejik kararlar; sadece bizi etkilemeyen bizim gibi birçok insanı da etkileyen kararlardır. Başarısız olunduğunda sizinle beraber diğer insanların başarısızlığı anlamına gelen kararlardır.

Örneğin Rusya- Ukrayna savaşı ülkelerin yöneticileri açısından stratejik bir karardır. Rusya için NATO’nun genişlemesine karşı verilen bu savaş kararı; Rus ve Ukrayna halkını, ekonomisini, hayat biçimlerini de etkilemiştir. Sadece Rusya- Ukrayna ile de sınırlı kalmamış, yapılan göçler nedeniyle Avrupa ve Türkiye’yi de ciddi biçimde etkilemiştir. Rus doğalgazına karşı yaptırım kararları Almanya, Fransa, İngiltere gibi diğer tüm ülkeleri de ayrıca etkilemektedir.

Savaş, iki ülkenin tahıl üretimi sebebiyle de Afrika ülkelerini de etkilemiştir.

Stratejik kararların en önemli yanı, içlerinde karar vericileri de etkileyecek çok büyük riskleri barındırmasıdır. Yaşanan olaylardan ve elde edilen tecrübelerden sonra denebilir ki stratejik kararlar için her bir risk veya olumsuzluk da çok iyi irdelenmelidir. Stratejik kararlar risk analizleri ve yönetimleri ile birlikte değerlendirilmelidir.

Elindeki tüm parasını bir lokanta açmak için kullanan herhangi bir işletmeci, bu lokantada yeterli müşteri bulamadığı zaman yaptığı tüm yatırımları kaybetme riskiyle karşı karşıyadır.

Bir başka olay üzerinden ifade etmek gerekirse deprem kuşağında yaşadığını bilen bir şahıs, evini bölgede yaşanabilecek en yüksek şiddetteki bir depreme dayanacak şekilde inşa etmediyse olası bir depremde evinin tamamen yıkılacağını, kendisinin ve ailesinin de bu durumdan zarar göreceğini hesaplaması gerekir.

Aynı şekilde üniversite sınavında çok başarılı olan bir öğrencinin tercih esnasında yapacağı hatalar, o tercihi yapan için gelecekte çok büyük sorunlara da sebep olabilir.

Geleceğimizi çok büyük ölçüde etkileyecek kararlar alırken yapılabilecek en basit ve mantıklı çözüm; istek, beklenti ve şartlar doğrultusunda tercih kriterleri oluşturup her bir tercihin bu kriterleri karşılama oranına bakmaktır. Tercihimizin toplamda ürettiği sayıları hesaplamak, bizim en faydalı olacak sonuçları bulmamıza yardımcı olur.

Diyelim ki 10 üniversite arasında tercih yapacak bir öğrenci; üniversitelerin konumu, ulaşımı, iş imkânları, akademisyen ekibi, başarıları, sosyal imkânları, yüksek lisans planlarına faydası, yabancı dilini geliştirmesi vb. gibi konularda her bir tercih kriterine ağırlık % si atamasıyla en çok puan alan üniversiteler arasında tercih yapabilir.

Hayatınızı etkileyecek birçok konuda önem verdiğiniz veya sizin için olmazsa olmaz tercihleriniz de olabilir.

Araba almak istiyorsunuz ve eşiniz de bu arabayı kullanacak. İşte bu durumda kullanım ve sürüş kolaylığından dolayı otomatik vites tercihiniz örneğin % 30 ağırlık puana sahip olur. Fiyat, performans, büyüklük, dizel veya benzinli olması gibi diğer kriterler toplamı da % 70 olacak şekilde daha düşük ağırlık puanlarına sahip olur. Toplamda Manuel dizel bir araç almak yerine elektrikli ve otomatik vites bir araç almak daha çok puana sahip olur. Şart kriterler, arzu edilen kriterler gibi bazı öncelikler de bu tercihlerde belirleyici olur.

Bulunduğunuz yerde servis hizmeti olmayan bir araç, siz çok beğenseniz ve isteseniz de tercih listenizin en düşük puanına sahip olabilir. Garaj ve park yerinizin sorunlu olması konusu da sizi aracın büyüklüğü ile ilgili tercih yapmaya zorlayabilir.

Tercihlerimiz arasında asla vazgeçemeyeceğimiz, olsa da olur diyebileceğimiz, böyle olmasını arzu ederim, diyeceğiniz birçok seçenekle karşı karşıya da kalabilirsiniz.

Yürüme engelli bir şahsı taşıyacaksanız alacağınız araç için tekerlekli sandalye taşıyabilen bir araç olması zorunluluğunuz vardır. Ama bu aracın hangi renk olacağı size bağlı bir arzu kriteridir. Bir karar verirken özellikle bu karar çok önemli de bir karar olacaksa şart kriterlerinizi, isteklerinizi tanımlamalı ve en önemli olanlardan itibaren de bunları alt alta yazmalısınız. Alabileceğiniz her bir araç veya seçenek için de bu kriterleri sağlayıp sağlamadığı konusunda “evet ya da hayır” işaretlemeleri ile size en uygun tercihleri belirleyebilirsiniz.

Stratejik kararlarda, bu tercihler daha da çoğalır. Konunun mali boyutu, çevre boyutu ve dahi sosyal boyutu da irdelenir. Olumlu ve olumsuz yönler tümüyle inceden inceye hesaplanır. İlgili konulardaki Risk analizleri de yapılarak kararlar alınır ve uygulamaya konulur.

Stratejik kararlar şirketler için olabildiği gibi ülkelerin yatırımları veya uluslararası konularda da olabilir. Her bir tercih de farklı sonuçları ve etkileri olacağı için seçilen yolun, yani alınan kararın çok iyi analiz edilip bütün yönleriyle incelenmesinde çok büyük fayda vardır.

Stratejik kararların alınmasında birçok metot veya yaklaşım kullanılabilir. Bu yaklaşımlar bulunan yere ve istenilen amaçlara göre farklılıklar da gösterebilir. Bir işletme için bu tekniklerden en önemlisi SWOT analizi olurken “Fayda Maliyet Analizi, Oyun Teorisi, Kalite Çemberleri, Beyin fırtınası, Senaryo planlaması” gibi birçok teknik, Stratejik kararların alımında kullanılabilir. NATO’nun askeri amaçlı savaş stratejileri için bu teknik EFFECT BASE APPROACH (Etki tabanlı yaklaşım) olmuştur.

Amerikan Hava Kuvvetlerinin doktrin geliştirme ve eğitimi konusunda AIR FORCE DOCTRINE PUBLICATION (AFDP) 3–0 OPERATIONS AND PLANNING dokümanı dahi yayınlanmış olup kullanılmaktadır.

Tüm bu modeller için sayfalarca araştırma ve inceleme yapılmış ve sonuçları hakkında onlarca da kitap yazılmıştır. Her bir teknik de defalarca test edilmiş ve alanında yüzlerce kez uygulamaya konulmuş teknikleri ifade eder.

SWOT Analizi aşağıdaki başlıklardan oluşur.

S — STRENGTH ( Güçlü yönler )

W — WEAKNESS ( Zayıf yönler )

O — OPPORTUNITIES ( Fırsatlar )

T — THREATS ( Tehditler )

Sun Tzu’nun savaş ve başarı konusundaki temel yaklaşımı bilinen en eski (M.Ö.6.yy) metodu açıklar.

-Başkasını ve kendini bilirsen, yüz kere savaşsan tehlikeye düşmezsin;

-Başkasını bilmeyip kendini bilirsen bir kazanır bir kaybedersin;

-Ne kendini ne de başkasını bilmezsen, her savaşta tehlikedesin.

- Ben savaşırken herkes taktiklerimi görebilir; fakat hiç kimse asıl zaferin kaynağı olan stratejiyi göremez.

En başarılı kararlar da çok fazla kaynak harcamadan en fazla beklentiyi karşılayan kararlardır.

Sonuç olarak yine Sun Tzu’nun yüzyıllar evvelinden savaş ve strateji konusundaki ifadeleri bize her zaman en iyiyi anlatır: “Mükemmellik her savaşta çarpışarak kazanmak değildir. En iyi strateji savaşmadan kazanmaktır.”

Yararlanılan kaynaklar

https://www.kafkas.edu.tr/dosyalar/KAUIIBFD/file/19/14.pdf

https://www.iienstitu.com/blog/stratejik-karar-verme-teknikleri

https://www.doctrine.af.mil/Portals/61/documents/AFDP_3-0/3-0-D06-OPS-EBAO.pdf

https://www.iskultur.com.tr/savas-sanati.aspx

Araştırmacı Yazar Müjdat  YUMAK
Araştırmacı Yazar Müjdat YUMAK
Tüm Makaleler

  • 06.12.2022
  • Süre : 6 dk
  • 767 kez okundu

Google Ads