Kıbrıs’a Barış Getirmek Uğruna Şehit Düşen Türk Havacıları Kimlerdir?

Kıbrıs, son 60 yıl içerisinde Türk dış politikasının en önemli konusu olmuştur. Millî güvenlik politikalarımızın ve stratejilerimizin eksiklik ve yanlışlıklarını ortaya çıkaran önemli olaylara ‘Kıbrıs’ başlığı altında çokça rastlarız. Kıbrıs yüzünden 1964, 1967 ve 1974 yıllarında Türkiye ile Yunanistan’ı savaşın eşiğine getiren üç büyük bunalım, gerilim yaşanmıştır. 

1964 yılında yaşanan Kıbrıs olaylarında, dış politikanın aracı olarak Türk Hava Kuvvetleri, askeri tarihimizde ilk defa bağımsız bir askeri güç olarak kullanılmıştır.

1974 yılında ise; 9 Eylül 1922 sonrasında, yarım asrı aşkın bir barış döneminden sonra, Türk Silahlı Kuvvetleri bağlısı hemen hemen tüm birliklerin katılımıyla, sınır ötesinde gerçekleştirilen, özel kuvvetlerle desteklenen ve üç kuvvetin birlikte kullanıldığı denizaşırı bir harekât başarıyla icra edilmiştir.

Askerî güç kullanmak suretiyle Kıbrıs’ta millî hedefler kesin olarak elde edilmiştir. Nihayetinde Ada fiilen ikiye ayrılmış, toplumlar birbirinden uzaklaşmıştır. Adadaki Türk Toplumu tam bir güvenceye kavuşmuştur. 1950’lerden sonra adada yirmi yılı aşkın bir süre zarfında yaşanan kanlı olayların yerini 1974’ten sonraki 49 yıllık barış dönemi almıştır.

Şüphesiz bu barışın tesis edilmesinde Türk Silahlı Kuvvetlerinden sayısız subay, astsubay ve Mehmetçik şehit ya da gazi olmuşlar, kanlarını dökmüşler, onların sayesinde Kıbrıs’ın ebedi bir Türk toprağı, yavru vatan olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin ayrılmaz bir parçası olarak kalacağı tüm dünyaya gösterilmiştir. Bu arada Kıbrıs Destanını yazan şehitlerimiz arasında yer alan Hava Kuvvetleri şehitlerimizden bazılarını sizlere kısa kısa bahsetmek suretiyle hatırlatmak istiyorum.

Kıbrıs’ta Türk Hava Kuvvetlerinin ilk şehidi Hava Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel’dir

Cengiz Topel, 1934 yılında İzmit’te doğmuştur. İlköğrenimini 1946 yılında Kadıköy’de, orta öğrenimini 1949 yılında Yeldeğirmeni’nde, lise öğrenimini ise 1953 yılında Kuleli Askerî Lisesi’nde tamamlamıştır. Aynı yıl girdiği Kara Harp Okulu’ndan 1955 yılında, 1955-19 sicil numarasıyla, asteğmen olarak mezun olmuştur. Mezuniyeti takiben pilotaj eğitimini Kanada’da tamamlamıştır. Sonrasında 4’üncü Ana Jet Üs Komutanlığı/Mürted’te ve 1’inci Ana Jet Üs Komutanlığı/Eskişehir’de görev yapmıştır. Eskişehir’de 112’nci Filo Komutanlığında dörtlü kol lideri olarak görev yaparken, 8 Ağustos 1964 tarihinde hava pilot yüzbaşı olarak Kıbrıs’ta yapılan harekâta iştirak etmiştir. Cengiz Topel’in liderliğini yaptığı dörtlü kolun görevi, Kıbrıs üzerinde hava polisliği (air policing) yaparak, Kıbrıslı Rumları şiddet eylemlerinde bulunmaktan alıkoymak, onları caydırmak ve vazgeçirmekti. F-100F uçağıyla alçak irtifada uçarken, uçağının Rumlar tarafından yerden uçaksavarla vurulması sonrasında paraşütle atlamak zorunda kalmıştır. Sağ olarak kurtulmasına rağmen, yerde Rumlar tarafından hunharca, işkence sonucu şehit edilmiştir. Mezarı, İstanbul Edirnekapı Şehitliğindedir. 

Kıbrıs’ta Türk Hava Kuvvetlerinin ikinci şehidi Hava Pilot Üsteğmen İlker Karter’dir 

İlker Karter, 1943 yılında Eskişehir’de doğmuştur. İlk ve orta öğrenimini Eskişehir’de, lise öğrenimini ise İzmir Askerî Hava Lisesi’nde tamamlamıştır. 1962 yılında girdiği Hava Harp Okulu’ndan 1964 yılında, 1964-138 sicil numarasıyla, asteğmen olarak mezun olmuştur. İzmir Çiğli’de pilotaj eğitimini tamamladıktan sonra, 1973 yılına kadar 1’inci Ana Jet Üs Komutanlığı/Eskişehir’de görev yapmış, sonrasında 8’inci Ana Jet Üs Komutanlığı/Diyarbakır’a tayini çıkmıştır. 184’üncü Keşif Filo Komutanlığında görevli iken, 20 Temmuz 1974 tarihinde harekâtın ilk günü katıldığı Kıbrıs üzerindeki taktik keşif görevi esnasında, düşman uçaksavar mermilerinin kullandığı RF-84F tipi 52-7327 kuyruk numaralı uçağına isabet etmesi sonucunda, Kıbrıs'ta Beyköy ile Deregeçit mevkii arasındaki bölgeye uçağının düşmesi nedeniyle şehit olmuştur. Kıbrıs Girne Şehitliği’nde gömülüdür.

Kıbrıs’ta Türk Hava Kuvvetlerinin üçüncü şehidi Hava Pilot Binbaşı Fehmi Ercan’dır 

Fehmi Ercan, 1935 yılında Balıkesir’de doğmuştur. İlköğrenimini Manisa Demirci’de, ortaöğrenimini Balıkesir Gönen’de, Lise öğrenimini ise Balıkesir’de tamamlamıştır. 1957 yılında girdiği Hava Harp Okulu’ndan 1959 yılında, 1959-56 sicil numarasıyla, asteğmen olarak mezun olmuştur. İzmir Çiğli’de pilotaj eğitimini tamamladıktan sonra, 3’üncü Ana Jet Üs Komutanlığı/Konya’da görev yapmıştır. Takiben 1971 yılından itibaren 2’nci Ana Jet Üs Komutanlığı/Çiğli’de uçuş öğretmeni olarak görev yaparken, hava pilot binbaşı olarak Kıbrıs Harekâtı öncesinde, 6’ncı Kolordu Komutanlığı nezdinde ileri hava kontrolörü (İHK) olarak görevlendirilmiştir. 19 Temmuz Cuma günü saat 14.00’te, beraberindeki diğer İHK’larla (Hv.Plt.Bnb. Necdet Karademir ve Hv.Plt.Yzb.Akın GİRAY) birlikte, Mersin Limanı’nda 50’inci Piyade Alay Komutanı Albay Karaosmanoğlu ile çıkarma gemisine (L-114) binip, 20 saatlik bir yolculuğu takiben 20 Temmuz saat 10.00’da Girne batısı 5 mildeki Pladin bölgesine çıkarma yapan Türk askerleriyle birlikte çıkarma harekâtına katıldı. Akşam saatlerinde Alay Komutanlığı Karargâhındaki (sahildeki iki katlı bir bina karargâh olarak kullanılmaya başlanmıştı) brifinglere katıldı. Geceyi diğer İHK’larla birlikte Alay Karargâhı antre bölgesinde geçirirken, 21 Temmuz sabaha karşı, saat 03.30’da karargâh giriş bölgesine düşen 106 mm.lik top mermisinin isabet etmesi sonucunda, oracıkta, Albay Karaosmanoğlu ile birlikte şehit olmuştur. Gömüldüğü yer Kıbrıs Girne Şehitliği’dir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin başkenti Lefkoşa'ya 23 km, Gazimağusa'ya 29 km uzaklıkta bulunan uluslararası havalimanına şehidimizin adı verilmiştir. 20 Temmuz 2023 tarihinde Ercan Havalimanı yenilenerek daha geniş kapsamda hizmet vermeye başlamıştır.

Kıbrıs’ta Türk Hava Kuvvetlerinin dördüncü şehidi Hava Radar Başçavuş Sami Emen’dir 

Sami Emen, 1942 yılında Eceabat’ta doğmuştur. İlk ve orta öğrenimini Eceabat’ta tamamlamış ve 1957 yılında girdiği Astsubay Aday Hazırlama Okulu’ndan 1959 yılında, 1959-21 sicil numarasıyla, astsubay çavuş olarak mezun olmuştur. Takiben 1964 yılına kadar 5’inci Ana Jet Üs Komutanlığı/Merzifon’da, 1974 yılına kadar da 1’inci Ana Jet Üs Komutanlığı/Eskişehir’de görev yapmıştır. Kıbrıs Harekâtı sonrasında geçici olarak Kıbrıs-Tymvou (II. Dünya Savaşı'nda İngilizler tarafından adanın sömürge yönetimi sırasında askeri havalimanı olarak inşa edildi. Kıbrıs Harekâtında bu meydan Türk ordusu tarafından Rumlardan ele geçirildi. miştir. Sonradan ismi Ercan Havalimanı olarak değiştirildi) Hava Meydan Komutanlığında görevlendirilmiştir. Bu meydanda uçuş kulesinde görevliyken, ikamet ettiği evinde kimliği belirsiz kişilerce, 29 Ekim 1974 tarihinde vurularak şehit edilmiştir. Mezarı Eskişehir Hava Şehitliği’ndedir.

Kaynakça

Erdoğan Öznal, “Cengiz Topel’in Şehadeti”, Türk Hava Kuvvetleri Anılar 2009 Kitabı, s.107

Necdet Karademir, “Kıbrıs Barış Harekâtında Yaşadıklarım”, Türk Hava Kuvvetleri Anılar 2009 Kitabı, s. 193 

Hava Şehitleri Albümü, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, İlgili Sayfalar.

Halil İbrahim Fırtına, Alçalmadan Yükselenler Komutanlar Anlatıyor, Kırmızı Kedi Yayınları, 3. Basım, İstanbul, s.229