tarih

Türk Hava Kuvvetlerinde Geçmişten Günümüze Faaliyet Gösteren Akrotimler

Türk Hava Kuvvetlerinde Jet Çağının Başladığı Yıllar

İkinci Dünya Savaşı sonrasında Türkiye’nin Stalin yönetimindeki Sovyetlerin toprak taleplerine karşı Batı Dünyası ile, özelde ABD ile işbirliğine gitmeyi gerekli görmüştü. ABD Başkanı Harry Truman, 1947 yılında sonradan Truman Doktrini olarak adlandırılacak konuşmasıyla, Türkiye ve Yunanistan için 400 milyon dolarlık bir yardım paketine Temsilciler Meclisi üyelerinin destek vermelerini istedi. Bunun sonucunda 1948 yılı için Türkiye’ye tahsis edilen 100 milyon dolarlık yardım miktarının 26.750.000 dolarlık bölümü Türk Hava Kuvvetlerinin modernizasyonu için ayrıldı. Bu yardım çerçevesinde 180 adet P-47D Thurderbolt avcı uçağı, 30 adet A-26B Invader bombardıman uçağı, 66 adet C-47 Dakota ulaştırma uçağı, 100 adet AT-6C Texan ve 127 adet AT-11 Kansan eğitim uçağının ABD’den Türkiye’ye transferi gerçekleşti. Böylece ABD, daha önce ağırlıklı olarak İngiliz uçaklarıyla teçhiz edilmiş Türk Hava Kuvvetlerinde, İngilizlerin yerini almış oldu. Neticede Türk Hava Kuvvetleri dönemin modern pervaneli savaş, eğitim ve ulaştırma uçaklarını envanterine katma fırsatı buldu.

Bu sıralarda dünya jet çağına geçmeye hazırlanıyordu. ABD, P-80 shooting star uçağını üreterek bu konuda öncü ülkelerden biri oldu. İngilizler de benzer şekilde jet uçakları geliştirme yarışında geri kalmadıklarını göstermek istiyorlardı. Bu kapsamda, 29 Mayıs 1948 tarihinde Türkiye’de ilk jet uçağı hava gösterisi İngilizler tarafından gerçekleştirildi. İngiltere’nin ilk geliştirdiği jet uçağı olan Gloster Meteor’un T.MK.7 versiyonu jet eğitim uçağıyla, Etimesgut üzerinde İngiliz Pilot Binbaşı Waterton bir solo gösteri uçuşu gerçekleştirdi.

Türk Hava Kuvvetlerinin elindeki uçaklar yeni olsalar da, neticede İkinci Dünya Savaşı’nın teknolojisine göre üretilmiş uçaklardı. Dünya jet çağına geçerken, ABD ile ilişkilerin en üst seviyeye çıktığı bu dönemde, Türkiye’nin de bundan böyle jet uçaklarını yurt savunmasında kullanma ihtiyacı olduğuna karar verildi. ABD ile yapılan görüşmeler neticesinde Amerikan askeri yardımlarının bir parçası olarak Türk Hava Kuvvetlerinin de jet uçaklarıyla teçhiz etme süreci başladı.

Jet uçaklarına geçiş çerçevesinde, 16 Ekim 1950- Mayıs 1951 tarihleri arasında ABD’nin Arizona eyaletindeki Williams Hava Kuvvetleri Üssü’nde jete intibak ve jet öğretmenliği eğitimi gören Türk pilotları, bu eğitimin gereği olarak T-6, T-28, T-33, F-80 ve F-84 tayyarelerinde eğitimlerini tamamladılar. ABD’de jet eğitimi gören 8 Türk pilotunun isimleri şunlardı: Ütğm. Tacettin Gökdeniz (1943-133), Yzb. Tarık Gökeri (1941-097), Ütğm. Lütfi Gündoğdu (1943-110), Yzb. Cevat Tuna (1941-082), Yzb. Necdet Horasan (1941-033), Ütğm. Ali Tekin (1943-110), Yzb. İbrahim Tozan (1941-070) ve Yzb. Oğuz Barut (1941-097)

Türkiye’nin ilk jet pilotları eğitimi takiben Mayıs ayında yurda döndüler. Bu ilk jet pilotları, 1951 yılının Haziran ayında Balıkesir’de 193’üncü Filo Komutanlığında Jet Uçağına İntibak Öğretmenleri olarak görevlendirildiler. Türk Hava Kuvvetlerinin jet uçaklarından ilk iki adet T-33A uçağı (51-4058 ve 51-4059) bir gemiyle Yeşilköy-İstanbul’a getirildi. Uçaklar bugünkü Hava Harp Okulu’nun bulunduğu Yeşilyurt iskelesine indirildiler. Buradan kara yoluyla Yeşilköy’deki Hava Meydanına taşındılar.

Bu arada jet uçaklarının gelmeye başlamasıyla birlikte 1952 yılında, 9’uncu Hava Üssü’nün ismi 9’uncu Ana Jet Üs Komutanlığı olarak değiştirildi. Bu üs komutanlığında o tarihlerde kullanılmakta olan P-47 Thunderbolt’ların yerine 1952 yılı içerisinde F-84G uçakları geldi. Türkiye’de jet uçaklarını kullanmaya başlayan 9’uncu Üs’te bulunan üç filo komutanlığı da (191, 192 ve 193) F-84G uçaklarıyla uçuş eğitim faaliyetlerini yerine getirmeye başladılar.

İlk Jet Akrotimi: Millî

Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı, ülkede jet uçaklarının uçmaya başlamasıyla birlikte, bu yüksek performanslı uçakları tanıtmak, havacılığa gönül veren gençleri Hava Kuvvetleri bünyesine kazandırmak maksadıyla ilk akrotim gösteri ekibini, ilk jet üssünde kurma kararı aldı. Akrotimin çağrı adı ‘Milli’ olarak belirlendi. Milli isimli akrotim, 1952-1962 yılları arasında faaliyetini sürdürdü. Yurtiçinde pek çok gösteri yaptı. Yurtdışında da 1954 yılında İtalya’nın Ghedi Hava Üssü’nde, 1958 yılında Belçika Liege’de ve Hollanda’da, 1959 yılında İtalya’nın Napoli kentinde düzenlenen uçuş gösterilerine Türk takımı olarak katılım sağladı.

İkinci Akrotim: Uçan Kuğular

1955 yılı içerisinde 4’üncü Ana Jet Üs Komutanlığı/Eskişehir’de ‘Uçan Kuğular’ isimli bir akrotim kuruldu. Bu akrotimde yer alan F-86B Sabre uçakları Türk Bayrağı renkleriyle, kırmızı-beyaz renklerde boyanarak uçakların burun kısımlarına da ‘kuğu’ motifi işlenmişti. Uçun Kuğular, 1955-1965 yılları arasında faaliyet gösterdiler. Uçan Kuğular akrotimi 1964 yılında dokuzlu uçuş gösterileri yaparak Türk Hava Kuvvetleri’nin ilk dokuz uçaklık akrotimi olma başarısını göstermişlerdir.

Üçüncü Akrotim: Akrep

Türk Hava Kuvvetlerinin üçüncü akrotimi ‘Akrep’ adıyla, 8’inci Ana Jet Üs Komutanlığı/Diyarbakır’da kuruldu. F-84G tipi jet uçaklarıyla gösteri yapan akrotim, 1957-1959 yılları arasında faaliyet gösterdi.

Bu arada, Türk Hava Kuvvetlerini tanıtım kapsamında, Türk Sineması’nda Hava Kuvvetlerini ve Türk pilotlarını konu edinen ilk film çekildi. ‘Şafak Bekçileri’ adlı filmin başrolünde Göksel Arsoy vardı.

Dördüncü Akrotim: Yarasalar

Türk Hava Kuvvvetleri’nin dördüncü akrotimi, ‘Yarasalar’, 5’inci Ana Jet Üs Komutanlığı/Merzifon’da kuruldu. Tim, 1964-1965 yılları arasında faaliyet gösterdi. F-86E tipi uçaklarda dörtlü, dokuzlu ve Türkiye’de ilk defa olmak üzere 12’li akrobasi gösterileri yaptılar.

Beşinci Akrotim: Kartal

Bandırma’da 6’ncı Ana Jet Üs Komutanlığı’nda Türk Hava Kuvvetleri’nin beşinci akrotimi ‘Kartal’ 1966 yılında kuruldu. Akrotim, F-5A Freedom Fighter tipi jetlerle gösterilerini gerçekleştirdi. Bu akrotim 21 Mayıs 1971 tarihinde Havacı Pilot Üsteğmen Coşkun Turan'ın görev uçuşundayken yaşamını yitirmesinin ardından ismini Coşkun olarak değiştirdi. Aynı yıl İtalya'da uçuş gösterisi yaptılar.

Altıncı Akrotim: 1071

Merzifon’da 5’inci Ana Jet Üs Komutanlığı’nda 1971 yılında Türkiye’nin altıncı akrotimi kuruldu. Malazgirt zaferinin 900’üncü yıldönümü kutlamaları çerçevesinde kurulan tim, sadece bu kutlamalara katılmak için oluşturulan bir akrotimdi.

Yedinci Akrotim: Türk Yıldızları

1971-1992 yılları arasında akrotimlerin faaliyetlerine ara verildi.

7 Kasım 1992 tarihinde yayınlanan bir emirle Türk Hava Kuvvetleri’nin yedinci akrotimi olan ‘Türk Yıldızları’ kuruldu. 25 Aralık 1992 tarihinde dört adet NF-5 uçağı ile eğitimlere başlandı. Türk Yıldızlarına, tahsis edilen 9 adet NF-5A ve 1 adet NF-5B uçağı, akrotim için uçaklarda gerekli tadilatların yapılmasını takiben 134’üncü Akrotim Filo Komutanlığına 1994 yılının Temmuz ayında teslim edildi. 7 uçakla gösterilerini yapan Türk Yıldızları akrotimi halen dünyada süpersonik jet uçakları ile akrobasi yapan birkaç ekipten biri olarak gösterilerini sürdürüyor.

Sekizinci Akrotim: SOLOTÜRK

Hv.K.K.lığının 25 Kasım 2009 tarihinde çalışmalarını başlattığı "Tek F-16 Uçağı ile Gösteri Uçuşu" programı 14 Ocak 2010 tarihinde kurucu ekibin seçilmesi ile 4’üncü Ana Jet Üs Komutanlığı/Mürted’te hayata geçti. SOLOTÜRK uçuş eğitimlerini takiben ilk gösteri uçuşu, 15 Nisan 2011 tarihinde Türk Hava Kuvvetlerinin 100'üncü yılı etkinliklerinde ilk kez SOLOTÜRK gösteri uçuşu gerçekleştirildi.

SOLOTÜRK; Konya'da bulunan 3'üncü Ana Jet Üs Komutanlığında konuşlu 132’nci Silah ve Taktikler Filo Komutanlığında pilot, basın ve halkla ilişkiler personeli ve 9 kişilik uçak bakım ekibiyle, Türk Yıldızlarıyla birlikte faaliyetlerini sürdürmeye devam ediyor.

Sonuç

1952 yılında jet çağına geçen Türk Hava Kuvvetlerinde eş zamanlı olarak akrotimler de kuruldu. Bu timlerin sonuncusu olan Türk Yıldızları ve SOLOTÜRK, Türk halkına havacılık sevgisini aşılayacak şekilde şehirlerin kendi tarihi geçmişleri açısından veya Türk tarihi açısından önemli günlerde belirli bir plan dahilinde gösteri yapmaya devam ediyorlar.

Hâlihazırda Amerikan yapımı F-5 ve F-16 uçaklarıyla gerçekleştirilen bu gösterilerde, ilerde Türk yapımı Hürjet’in kullanılması öngörülüyor. Bu gerçekleştiğinde, Türk Yıldızları ve SOLOTÜRK, isimlerine yakışan şekilde Türk yapımı bir uçakla akrobasi yapmanın keyfini yaşarken, gururunu Türk milletini yaşatacaklar. 2030 yılına kadar bu öngörünün gerçekleşeceğine inanıyorum.