Yeşilköy Tayyare Mektebi’nin ilk günleri (20 Haziran 1912 – 15 Ekim 1912)

Tayyare Mektebi Faaliyete Geçiyor:

Tayyare Mektebi’nin açılması, Türk askeri havacılığının gelişmesinde ve güçlen­mesinde en önemli aşamalardan birisidir. Mektebin kurulması ile birlikte Türk Ordusu’nda havacılık çalışmaları hızlanmış, personel sayısı çoğalmış ve kısa zaman içerisinde birliklerde tayyare bölükleri kurulmaya, böylece de havacılar aktif kıta görevi yap­maya başlamışlardır.

O zamanki tayyareci yetiştirme usulleri çok iptidai idi. Tayyareci olacak bir öğrenciye aşağıdaki sıra ve usulde nazari ve uygulamalı öğretim yapılmakta idi.

1- Tayyare ve motor hakkında genel bilgi : Bu bilgi pek basit olup tayyare ve motor parçalarının isimleriyle genel olarak gördüğü işe inhisar etmekte, tayyare ve motor hakkında gayet sade ve teknik malumat verilmekte idi.

2- Uçuş: Öğrenci tarif üzerine ve kendi kendine uçuş yapardı. (o zamanlarda okul tayyareleri bir kişilik idi. Öğrencinin öğretmenle birlikte uçmasına imkan yoktu. Öğretmenle birlikte uçulan çift kumandalı okul tayyareleri sonraları kullanılmaya başlanmıştı) Uçuş şu sıra ile yapılırdı.

İlk iş olarak (link Droite) denilen ve tayyareyi doğru bir çizgi üzerinde yürütmek ve koşturmak hareketi yapılırdı. Öğrenciye tayyareye binmeden evvel yapacağı hareketler iyice anlatılır ondan sonra tayyareye binmesine müsaade edilirdi. Bu ilk talim tayyaresinin kanat uçları kesik ve motörünün bir iki silindiri körletilmiş bulunurdu. Bu suretle acemi tayyarecinin istenilmiyen bir zamanda havalanmasının önüne geçilmiş olurdu. Tayyare mektebinde ilk talim tayyaresi olarak REP tayyareleri kullanılmakta idi.

Öğrenci tayyareye bindikten sonra yalnız başına motoru çalıştırır, tayyareyi rüzgara karşı çevirir, sonra gaz vererek doğru bir istikamette koşturmağa uğraşırdı. Tayyaresini yerde hızlı ve doğru bir istikamette yürütmiye muvaffak olduktan sonra öğrenci:

Peti Bon (Petit bond) denilen ikinci harekete geçerdi. Bu hareket 35 beygirlik anzani motörlü tek kişilik Bleriotlarla yapılıyordu. Öğretmen öğrencileri birer birer karşısına alır, bir sandalye üzerinde ellerine birer tayyare levyesi vererek sıçrayışları, nasıl gaz verileceğini ve ne surette hareket edileceğini iyice anlatır ve tekrarlatır. Ondan sonra tayyareci talebeler tayyareye bindirilirdi. Öğrenci tayyaresini doğru bir istikamette ve hızla koştururken irtifa dümeninin kendine doğru çekip bırakarak ona küçük sıçramalar yaptırır ve bu suretle tayyarenin havadaki muvazenesiyle yerden kalkış ve inişi öğrenirdi.

Sıçramalarda gereken melekenin kazanıldığına öğretmen kanaat getirince üçüncü hareket olarak : Öğrenci meydan turu yapardı. Yani tayyareye gaz verir koşturur, irtifa dümenini hafifçe çekerek tayyareyi yerden keser. Sonra yavaş istikamet dümenine dokunarak tayyare ile meydan etrafında 360 derecelik bir tur yaptıktan sonra kalktığı yere inerdi. Bu ilk uçuştan sonra öğrenci sağa sola dönüşlere çalışır ve yavaş yavaş yüksek irtifalara çıkardı. Meleke ilerledikçe muayyen bir mahal üzerinde irtifa kaybetmeden sekiz çizmek üzere sağa ve sola dönüşler yapar. Daha sonraları gaz keserek süzülme uçuşu ile yere iner ve en son olarak da yüksek bir irtifada bir saat dolaşırdı.

Bir yönetmelik ile mektebin eğitim ve öğretimi düzenlenmiştir. Buna göre, Tayyare Mektebi’nde eğitim ve öğretim süresi üç aydı. Her yıl üç devre açilmakta ve her devreye 15-20 pilot adayı alınmaktaydı.

Bu dönemde (1912), Tayyareci (pilot ve rasıt) olacak subaylarda şu nitelikler aranmak­taydı:

• Tam sağlıklı olmak ve gözleri kuvvetli bulunmak,
• Soğukkanlı olmak, iyi hafıza ve dikkate sahip bulunmak,
• Abartmalı söz söylememek,
• Iyi harita okumak ve kroki çizebilmek.

Okulun öğrenci kaynağı, kara ve az sayıda da deniz subaylarıydı. Bunlardan istekli olanlar arasında seçim yapılmakta, aranan niteliklere sahip olan adaylar okula kabul edilmekteydi. Bunlar daha sonra pilot ve rasıt olarak yetiştirilmektey­di.

Genel görevleri ve durumu bu şekilde olan Tayyare Mektebi’nin hizmete girişinden birkaç ay sonra da Balkan Savaşı (16 EKİM 1912-29 EYLÜL 1913) başladı. Bu dönemde Okul Müdürlüğüne Pilot Binbaşı Mehmet Cemal Bey getirildi (29 Ekim 1912-28 Şubat 1913).

Osmanlı Hava Kuvvetleri savaşın başında şu tayyarelerden oluşmaktadır:

ARALIK 1912 Osmanlı’da 1912 yılının Aralık Ayı İtibariyle Uçak Durumu:

Görev Tayyareleri:

4 eğitim, 6 keşif ve bombardıman tayyaresi faal.

• 2 tane iki kişilik Deperdessin : Prens Celaleddin, Osmanlı.
• 1 tane iki kişilik Bleriot : Vatan. ( 10 KASIM 1912 de Selanik’te yakıldı)
• 3 tane iki kişilik REP : Ordu ve iki isimsiz. (Bir tanesi 10 KASIM 1912 de Selanik’te yakıldı)
• 2 tane iki kişilik Bristol : İsimsiz
• 2 tane iki kişilik Harlan : İsimsiz (23 EKİM 1912 de Kırklareli’nde yakıldılar)

Mektep Tayyareleri:

• 1 tane bir kişilik Deperdessin,
• 3 tane REP: 1 tane iki kişilik, 2 tane tek kişilik, (Biri yerde koşma içindir, rule makinesidir.)

Süreyya Bey heyetinin Bristol'e sipariş ettiği iki Bristol tayyaresi gecikmiş ve mukavele feshedilmişti. Fransa'ya ısmarlanan dördüncü REP'e gelirken Sırplar el koymuşlardır.

Fransa'da yetişen 8 pilot ve İngiltere'den gelen dört aday kadroları teşkil etmektedir. Pilotlar: Yüzbaşı Fesa, Salim, Cemal, Refik, Midhat, Fevzi, Teğmen Salim ve Nuri'dir. Eğitimi yarıda kalanlar: Fethi, Fazıl, Abdullah, ve Mehmed Ali'dir. Pilotlarımızın hiçbiri arazi ve uzun mesafe uçuşu yapmaya vakit bulamamıştı. Yalnız Nuri, iki defa İstanbul üzerinde 1500 metreden uçmuş ve bir defa da Hadımköy'e kadar gitmiştir. Istanbul üzerinde ilk dolaşan Türk pilotu Nuri'dir. Pilot durumundaki zaaf yüzünden Fransa'dan 3 pilot, 3 makinist getirilmiş ve ayrıca 4 Alman pilotu ve 2 makinist görevlendirilmiştir.

Dönemin Tayyareleri

1 adet Deperdüssen iki kişilik 50 beygir 15 Mart 1912

1 adet Deperdüssen bir kişilik 25 beygir Mektep Tayyaresi 15 Mart 1912

1 adet REP    20 Nisan 1912

1 adet REP    8 Haziran 1912 den önce geldi. Selanik’te kaldı

2 adet REP    Harp tayyaresi  Bir tanesine Sırpistan’da el konuldu, diğeri düştü

2 adet Harlan 8 Haziran 1912 den önce geldi. Kırklareli’nde tahrip edildiler.

2 adet Bristol  8 Haziran 1912 den önce geldi.

2 adet Bristol  gelmedi.

3 adet REP    Mektep tayyaresi, 1 çift kumand, 1 tek kumand, 1 rule tayyaresi

1 adet Bleriot Rıza Paşa’nın bağışı Selanik’te kaldı

2 adet DFW Mars        Bir tanesi Gelibolu’da açıkta harap oldu

1 adet Deperdüssen    Mısır’lı Prens celaleddin’nin bağışı

Toplam 19

Dönemin Yabancı Tayyarecileri

ECNEBİ Granil   : Balkan Harbi başlayınca uçmadı.

ALMAN Reinhold JAHNHOW (Harlan tayyarelerinden birincisini getirdi)

ALMAN Adolf RENTZEL         (Harlan tayyarelerinden ikincisini getirdi)

FRANSIZ  BRESSON

ALMAN Mauricio SCHERFF      (Tayyare satamayınca uçmadı)

ALMAN Yzb. Fray        ( Balkan Harbi başlayınca uçmadı)

İNGİLİZ                         (Bristol tayyarelerinden birincisini getirdi)

İNGİLİZ                         (Bristol tayyarelerinden ikincisini getirdi)

Havacılık Alanında Dönemin Önde Gelen Şahsiyetleri:

Havacılık Komisyonu başkanı Kurmay Yarbay Sürey­ya Bey,

Havacılık Komisyonu üyesi Yarbay Refik, R,

Havacılık Komisyonu üyesi Binbaşı Mehmet Ali,

Havacılık Komisyonu üyesi Binbaşı Sıtkı (TANMAN)

Havacılık Komisyonu üyesi Binbaşı Ahmet Zeki (BANER)

Yeşilköy Tayyare Mektebi Müdürü: 

Tayyareci Binbaşı Cemal, 29 Ekim 1912 – 28 Şubat 1913

İstihkam Binbaşı Veli 1 Mart 1913 -11 Temmuz 1913 (vekalet)

İstihkam Binbaşı Veli 12 temmuz 1913 - 6 Mart 1913