Atatürk Havalimanı; “Atatürk Havacılık Müzesi” Olmalıdır
Yeşilköy’ün Türk havacılık tarihinde ayrı bir yeri ve önemi vardır. 20’nci yüzyılın başlarında, Savunma Bakanı Mahmut Şevket Paşa’nın girişimleriyle, orduya balon ve uçak sağlanması, bunlar için gereken tesislerin kurulması çalışmalarına başlanmıştır.
Yeşilköy’ün Türk havacılık tarihinde ayrı bir yeri ve önemi vardır. 20’nci yüzyılın başlarında, Savunma Bakanı Mahmut Şevket Paşa’nın girişimleriyle, orduya balon ve uçak sağlanması, bunlar için gereken tesislerin kurulması çalışmalarına başlanmıştır. Havaalanı’nın İstanbul’un Anadolu yakasında inşa edilmesini istemiş, ancak uygun bir yer bulunamadığı için arayış, Avrupa yakasına yöneltilmiştir. Osmanlı Devleti, bu çalışmaları yapmak amacıyla askeri ataşeliklerden aldığı bilgi ile havacılık faaliyetlerini bir elden sevk ve idare etmek istemiştir.
1 Haziran 1911’de belirtilen görevlere ve teşkilatlanma çalışmalarına resmi bir kimlik kazandırmak ve bu faaliyetlere kimlik kazandırmak amacıyla Genelkurmay Başkanlığı 2’inci Şube’de görevli Kur.Yb. İsmail Başkanlığında Hava Kuvvetlerine bağlı “Havacılık Komisyonu” kurulmuştur. Bu çekirdek teşkilat Osmanlı ordusu tarihinde, havacılığın ilk resmi kuruluşu Hava Kuvvetlerinin temeli sayılmış, havacılığın kurumsallaşma, teşkilatlanma ve temel atılma tarihi olmuştur. Bu tarih, günümüzde “Hava Kuvvetleri Kuruluş Günü” olarak kutlanmaktadır.
Komisyon, Yeşilköy havaalanında ilk defa hava sınıfı hava teşkilatı olarak ordulara birer uçak bölüğü teşkil etmiş, kurulan bu bölükler dünyada havacılığın ilk teşkil edilen askeri birliğini oluşturmuştur. Yine bu dönemde, Süreyya İlmen Yeşilköy yakınında Sefaköy’de uçak istasyonu ve okulu kurmakla görevlendirilmiş ve bu kuruluş, Hava Kuvvetleri’nin ilk üssünü ve okulunu teşkil etmiştir.
Süreyya Bey ve Uçak Komisyonu’nun ön gördüğü Tayyare Mektebi (Hava Okulu)’nin ve Yeşilköy yakınlarında bir hava tesisinin kurulması için harekete geçilmiştir. Yeşilköy Havaalanı’nın kuzey sınırına yakın bir yerde, Ocak 1912’de Tayyare İstasyonu (Hava Meydanı) ve Hava Okulu’nun kurulması için çalışmalara başlanmıştır. 2 hangar ve 1 meydan yapılmaya başlanmış ve havacılık tarihinde ilk önemli adım atılmıştır. Yeşilköy ile Sefaköy arasında 700 metre genişliğinde ve 1500 metre uzunluğundaki araziye uçuş pisti ile uçakların korunması için 16’şar metre yüksekliğinde 2 uçak hangarı Mayıs 1912’de inşası tamamlanmıştır. İstanbul'da, çimlerle kaplı ilk havaalanı yapılmış askeri amaçla 1912’de Yeşilköy'de açılmıştır. 1912’de askeri meydan olarak kurulan Yeşilköy Hava Meydanı, aynı zamanda sivil uçuşların da yapıldığı bir meydan ve aynı yıl Türkiye'de ilk defa sivil hava ulaşımının başlatıldığı yer olmuştur.
1912 yılı başlarında Türk Ordusu ilk pilotlarına ve uçaklarına kavuşmuş, ilk uçak Yeşilköy’e getirilmiştir. Türk ordusunda havacılık çalışmaları hızlanmış, personel sayısı çoğalmış ve I. Dünya Savaşı başında kurulan uçak bölükleri ile havacılar aktif kıta görevi yapmaya başlamışlardır. Daha sonra bu hangarlar ve meydan, bazı ekler yapılarak 3 Temmuz 1912’de Sefaköy/Yeşilköy ilk “Hava Okulu” olarak hizmete girmiştir. Hava Okulu’nun açılmasıyla Türk Ordusu, uçucu subaylarını ülkesinde yetiştirmeye başlamıştır.
Yeşilköy Hava Okulu, Türk askeri havacılığının gelişmesinde ve güçlenmesinde en önemli aşamalarından biri ve büyük etkisi olmuştur. Kara ve deniz kuvvetlerimizin pilotlarına ve makinistlerine eğitim vermek dışında, İstanbul’un işgaline kadar Osmanlı döneminde, bütün havacılık çalışmalarının merkezi durumunda olmuş ve uçuş denemeleri bu alanda gerçekleştirilmiştir. 21 Şubat 1912’de Yüzbaşı Fesa Evrensev uçuş eğitimini başarıyla bitirmiş ve Türk Ordusunun 1 no’lu uçuş brövesinin sahibi olmuştur. Yusuf Kenan’da uçuş brövesini alarak yurda dönmüştür. Yüzbaşı Evrensev, “İlk Türk Pilotu” unvanına sahip olmuş ve bu okula Teğmen Yusuf Kenan ile birlikte öğretmen olarak tayin edilmiştir.
26 Nisan 1912’de Yeşilköy’de Fransa’dan satın alınan 2 uçak, Hava Okulu’nun ilk öğretmenleri Türk pilotları Yüzbaşı Evrensev ve Teğmen Yusuf Kenan’a teslim edilmiştir. Fesa Evrensev, “Celaleddin” isimli uçak ile padişah ve halk önünde prova uçuşu yapmıştır. Türk semasında uçan ilk Türk pilotu olan Fesa Evrensev’in, 26 Nisan 1912’de ilk Türk uçağı ile yaptığı uçuş nedeniyle 2000 yılından itibaren 26 Nisan’da “Pilotlar Günü” olarak kutlanmaktadır. Yusuf Kenan ve Fesa Evrensev, ilk Türk uçağı ile uçan ilk Türk havacıları olarak tarihe geçmişlerdir. Yeşilköy Hava Okulu’nun yanında Haziran 1914’te deniz pilotu yetiştirmek üzere Bahriye Nezareti’ne bağlı “Yeşilköy Deniz Hava Okulu” kurulmuş ve Yeşilköy’deki deniz fenerinin yakınında bir yerde eğitime başlamıştır.
Türk Hava Kuvvetleri bu dönemde, Hava Okulu, Hava Meydanları, Uçak Bölükleri, Sabit Balon Bölükleri, Uçaksavar Topçu Birlikleri ve Meteoroloji İstasyonları şeklinde teşkilatlanmıştır.
Ancak, Osmanlı İmparatorluğu’nun I. Dünya Savaşı’nda yenilgiyi kabul etmesi ve 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi’nin imzalanması üzerine, itilaf devletleri tarafından başta İstanbul olmak üzere ülke işgal edilmiş ve bu tarihten itibaren de Türk askerî havacılığında yeni bir döneme girilmiştir. Kurtuluş Savaşı’nın kazanılması ve 11 Ekim 1922’de Mudanya Mütarekesi’nin imzalanması ile yabancı işgali resmen sona ermiştir.
24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması ile Yeşilköy’de Hava Kuvvetleri Teftiş Kurulu’na bağlı İstanbul Hava Şube Müdürlüğü kurulmuştur. Amacı, Yeşilköy Hava Meydanı ve alanda bulunan tüm stokları İngiliz işgalcilerden devralmak olmuştur.
Hava Okulu, Yeşilköy’de 1960’lı yılların sonunda “Hava Harp Okulu” adıyla yeniden kurulma çalışmalarına başlanmış ve Türk havacılığının doğup büyüdüğü yer olan burada 21 Temmuz 1967′ de açılmıştır.
Yeşilköy Hava Meydanı, Sivil havacılık tarihi açısından da çok önemli bir yer teşkil etmiş ve Compagnie Franco-Roumaine de Navigation Aerienne’e (CFRNA), 3 Ekim 1922’de Yeşilköy’den Bükreş-İstanbul hizmetini başlatmıştır. 14 Eylül 1924’ten itibaren şirket ile 20 yıllık bir sözleşme imzalanmış, yeni bir havaalanı inşa etme projesi onaylanmış ve Sirkeci-Halkalı tren yolunun hemen kuzeyindeki alan parasız tahsis edilmiştir. 17 Ağustos 1925’te CFRNA şirketi, Compagnie Internationele de Navigation Aerienne (CIDNA) ismi ile 1926 ‘da iki uçak hangarı, bir yönetim binasıyla destekleyici yeraltı yakıt depoları, tamirhaneler ve yedek parça depolarının inşaatını tamamlanmış ve Türkiye’nin ilk “Uluslararası Sivil Havaalanı” yaratılmıştır.
Cumhuriyet’in ilanından 16 ay sonra, 1925 yılında Mustafa Kemal ATATÜRK’ÜN emriyle “Türk Tayyare Cemiyeti” kurulduğunda sivil havacılık alanında ilk büyük adımlar atılmıştır. Yeşilköy’deki Askeri Hava Meydanın sivil havacılığa kazandırılması yönünde girişimler başlatılmıştır. Cumhuriyet’in kuruluşu ile birlikte İstanbul’da sivil havacılığın ilk adımı, 17 Ağustos 1925’te ülkenin ilk uluslararası meydanı olan Yeşilköy’de atılmış ve 1933’e kadar Askeri Hava Meydanı olarak askeri amaçlı kullanılmıştır. 1933’te kurulan ulusal havayolu şirketi uçuşlar için İstanbul-Ankara uçuşu ile “Yeşilköy Hava Meydanı” ismi ile sivil uçuşlara açılmıştır. CIDNA, 31 Aralık 1933’te Air France ismini almış, ancak sözleşme isteği üzerine 1937 yılının başında iptal edilmiş ve malvarlıkları 19,950 lira karşılığında Bayındırlık Bakanlığı tarafından satın alınmıştır.
Yeşilköy Havaalanı'nın açılması ile 1938’de Bayındırlık Bakanlığı tarafından modern bir havalimanı haline getirilmesine karar verilmiş ve.1944’te Chicago Sivil Havacılık ile sözleşme imzalanmıştır. 1949’da Yeşilköy’de uluslararası uçuşlar için bir havalimanı inşa edilmesine başlanmış ve 1953’te tamamlanmıştır. 23 Mayıs 1953’te tesisler Ulaştırma Bakanlığı’nın denetimine verilmiş ve 1 Ağustos 1953’te gerekli test ve kontrollerin ardından Türkiye’nin en büyük ve ilk uluslararası havalimanı özelliği ile uluslararası hava trafiğine açılmıştır. 29 Temmuz 1985’te, modern Türkiye'nin kurtuluşu ve kurucusu Büyük Önder Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK'ÜN ismi verilerek, “ATATÜRK Havalimanı” olmuştur. Havalimanın, yer hizmetleri, hava trafik hizmetleri ve havacılık haberleşmeleri yönetimi 26 Şubat 1956’da Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) devralmıştır.
Yeşilköy ATATÜRK Havalimanı, ülkemizi dünyaya bağlayan Türk havacılığının tarihi demektir. Türk milletinin kurtuluşu ve kuruluşu için önemli bir yer teşkil etmektedir. Türk Havacılığının ilk kurulduğu ve Millî Mücadele’nin kazanılması ile bağımsızlığını ilan eden Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk uçuşun yapıldığı Sivil Uluslararası Havaalanı’dır. Yeşilköy Havaalanı, Türk havacılığının kurulduğu ve Sivil havacılığının başlatıldığı topraklara veda etmiştir. “Yeşilköy Hava Meydanı” adıyla yüzyıl askeri havacılığa ve 80 yıldan fazla sivil havacılığa hizmet veren havalimanı Türk havacılık tarihinde çok önemli yer teşkil etmiştir.
Yeşilköy Havalimanın kuruluşundan günümüze kadar süreç incelendiğinde Mustafa Kemal ATATÜRK, Türk askeri ve sivil havacılığının dünya standartların ulaşmasına ve gelişme sağlamasına önderlik ve rehberlik etmiş, her türlü destek ve katkı sağlamıştır. Dünya barışının, uluslararası anlayış, dostluk ve işbirliği düşüncesinin öncüsü, insan haklarına saygılı, insanlar arasında renk, din, dil ve ırk ayrımı yapmaması nedeniyle 21’inci Yüzyılın devlet adamı unvanın almıştır. Olağanüstü devrimler gerçekleştirerek modern, çağdaş ve uygar bir devlet yaratmış, devrimci lider olarak mazlum dünya devletlerine örnek olmuş, sömürgeci ve yayılmacı devletlere karşı savaşan 21’inci Yüzyılın önder ve örnek lideri olarak kabul edilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusunun ve Türk milletinin kurtarıcısının adını taşıyan, Türk Askeri ve Sivil Havacılık Tarihi açısından büyük önemi olan Yeşilköy ATATÜRK Havalimanı’nın; “ATATÜRK HAVACILIK MÜZESİ”ne dönüştürülmesinin, böylece ranta kurban edilmesinin önüne geçilmesinin, neticede bu eski havaalanının havacılık tarihimize yakışan bir mekan olarak havacılık kültürümüzün gelişimine katkı sunmaya devam etmesinin önemli faydalar sağlayacağını değerlendiriyoruz.