Atatürk ve Kürek Çekme Sporu

Bugünü 10 Kasım diye topyekûn bir yas günü yapmak istemiyorum. 

O yüzden bugün Sevgili Atatürk’ümüzün en sevdiği etkinliklerden biri olan kürek çekme üzerine bir şeyler yazmak istedim.

***

Atatürk genç Türkiye Cumhuriyeti’nde kürek sporuna önem verilmesi için neler yapmış bilen var mı?

Her şeyden önce o zamanlar ülkemizde yarış teknelerinde kullanılan küreklerin imalatını yapacak usta bile yokmuş. 

Evet, insan nasıl olur diyor ama maalesef durum böyleymiş.

Atatürk 1930’lu yıllarda bu küreklerin Türkiye’de yapılmasını ister. 

Etrafındakiler o yıllarda Macaristan’da Tuna nehri kayısında Peşte’de yarış tekneleri imalathanesi olan Lazlo Vanço ve ağabeyini tavsiye ederler. 

Vanço kardeşler yapılan daveti kabul ederek 1933 yılında İstanbul’a gelirler. Fatih medresesinde kendilerine bir atölye kurmaları ve orada ikamet etmeleri için yer gösterilir.

Burada hemen 33 adet tek çifte yaparlar ve tekneler sahil kulüplerine dağıtılır.

Atatürk’ün daha sonra kürek çekerken çekilebilmiş tek fotoğrafı muhtemelen işte bu Lazlo Vanço ustanın yaptığı teknelerden biridir.

Gerçi Vanço usta ilerleyen yıllarda Türkiye’ye yerleşip kızını da burada gelin etse de, tekne yapımını Türk ustalara da öğretmiştir. 

Dolayısıyla bu fotoğrafta görünen tekne daha sonra Türk ustalar tarafından yapılan bir tekne de olabilir.

Çünkü uzmanları fotoğrafta görünen teknenin Vanço ustanın o ilk yaptığı tekne tipinde olmadığını söylüyorlar.

***

Bu bilgi doğru olabilir.

Yine de Vanço usta muhtemelen tek tip tekne yapmamış da olabilir. Yani fotoğraftaki teknenin Vanço ustanın elinden çıkmış bir tekne olma ihtimali de var.

O ilk günlerde Atatürk’ün kürek teknesi ile ilgili farklı kişilerin hatıratlarında yazılı hepi topu iki anı var.

Bu anılardan biri Galatasaray Kulübünde kürek takımında dümencilik yapan Kemal Onar beyin anlatısı.

Florya’ya getirilen çift kişilik bir tekne ile önce Bedii Gorbon dümende oturarak Atatürk kürek çekmiş, sonra da yer değiştirmişler.

Prof. Bedii Gorbon gençliğinde tek çifte, iki çifte ve dört tekte Türkiye'de çeşitli şampiyonlukları olan bir sporcuymuş. Sonradan İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun olarak doktorluk mesleğini tercih etmiş.

***

Başka bir zamana ait diğer bir anı da Galatasaray’ın unutulmaz Emin Ağabeyi tarafından anlatılmış.

Emin Gezgöç’ün hatıratlarına göre Vanço Ustanın imalat serisinin ilk teknelerinden biri Florya’ya getirilerek Atatürk bu tekne ile kürek çekmiş.

Aslında Atatürk’ün birçok defalar farklı şahitler huzurunda tekne ile kürek çekmiş olduğu söyleniyor.

Sonuçta bilinen bu tek fotoğrafı o etkinliklerden herhangi birine ait bir fotoğraf olabilir.

Belki bir gün birilerinin fotoğraf albümünden bir başka fotoğraf daha çıkarsa, onun tekne ile kürek çekme sevgisi için bir başka hatıramız daha olur.

***

Sonuçta ben Atatürk’ün gayretleri ile ülkemizde sevdirilmeye çalışılan tekne yarışlarında ülke olarak onun hayallerindeki yerde olmadığımızı düşünüyorum.

Bu bence çok üzücü bir durum.

Bugün birçok tekne kulübümüz olsa da maalesef dünya çapında bir başarı elde edebildiğimiz bir yarış yok sanırım.

Kürek yarışları ile ilgili haberlerde 2021 ve 2022 yıllarında U23 kategorisinde iki defa Avrupa ve dünya şampiyonu olan Mervenur Uslu ve Elis Özbay’ı saymazsak internette doğru dürüst bu dalda haber bile yok.

(Bu arada her iki sporcuyu da gönülden kutluyorum. Umarım onlar Atatürk’ün bu kürek sevgisini bilerek ve bu spor dalındaki hayallerinin bilinciyle yarışmalara katılıyorlardır.)

Bence ülkemizde bu spor dalında da büyüklerde takım halinde dünya şampiyonlukları elde etme zamanımız çoktan geldi de geçiyor.

Ne varsa hanımlarda var, hadi Türk hanımları, voleyboldan sonra takım halinde bir dünya şampiyonluğu da kürek dalında gelsin sizden.

***

Ulu önderimiz, o büyük insan Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü ebediyete göç etmiş olduğu 1938 yılının hüzünlü 10 Kasım’ına denk gelen yine bir 10 Kasım’da tüm benliğimle yad ediyorum.

Sana ve hayallerine layık olamasak da huzur içinde yat.

Moskova’dan herkese sevgi ve saygılarımla.