Site İçi Arama

tarih

İkinci Kıbrıs Barış Harekâtında (14-16 Ağustos 1974) Türk Hava Kuvvetleri (Bölüm -6)

14 Ağustos 1974 sabah Kıbrıs Barış Harekâtının 2’nci safhası olan “İkinci Barış Harekâtı”, Dışişleri Bakanı Turan Güneş’in; “Ayşe tatile çıksın” parolası ile saat 02.00’de donanmanın ateşiyle başlatıldı. Harekâtın amacı, doğuda Mağusa ve batıda da Lefke’ye kadar olan bölgelerin Rum işgalinden kurtarılması olarak belirlendi.

8-14 Ağustos 1974 tarihleri arasında yapılan ikinci Cenevre Görüşmelerinin sonuçsuz kalmasının ardından, Hava ve Deniz Kuvvetleri Komutanlıkları birlikte alarma geçirildi. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, Birinci Cenevre Konferansı’nda alınan kararlara uyulmadığını vurguladı: “Türkiye, Kıbrıs Devletinin varlığının, bağımsızlığının ve toprak bütünlüğünün bir daha hiçbir şekilde tehdit edilmeyeceğini ve Türk Toplumunun haklarının ve güvenliğinin tek başına sağlamak zorunda kalmıştır.” diyerek Türkiye açısından ikinci barış harekâtının yapılma gerekçelerini açıkladı.

14 Ağustos 1974 sabah Kıbrıs Barış Harekâtının 2’nci safhası olan “İkinci Barış Harekâtı”, Dışişleri Bakanı Turan Güneş’in; “Ayşe tatile çıksın” parolası ile saat 02.00’de donanmanın ateşiyle başlatıldı. Harekâtın amacı, doğuda Mağusa ve batıda da Lefke’ye kadar olan bölgelerin Rum işgalinden kurtarılması olarak belirlendi.

Hükümetin vermiş olduğu direktifte, “Hava Kuvvetleri’ne sadece indirme ve çıkartma bölgelerindeki düşman unsurlarının direncinin kırılması, atma ve helikopter indirmesi yapılan kollarla amfibi çıkarma konvoyunun yakın himayesi ve havada ve yerde bekler unsurlar bulundurulması” yer alıyordu. Müstakil hava harekâtı, stratejik taarruz ile silahlı keşif yapılmasına direktifte izin verilmedi. Hava harekâtı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı tarafından verilen günlük direktife uygun olarak planlanıp icra edilmesi kararlaştırıldı.

Türk Hava Kuvvetleri, İkinci Barış Harekâtı öncesi filo intikalleri gerçekleştirdi. Çiğli’deki T-37 eğitim uçakları Cumaovası’na, Mürted (Akıncı) 142’nci Filo F-102 uçakları ile Balıkesir’e, 152’nci gündüz önleme F-5A filosu Merzifon’dan Yenişehir’e, Diyarbakır konuşlu 181’inci Filo (F-100) Antalya’ya, Diyarbakır’daki RF-84 keşif uçaklarına sahip 184’üncü Filo İncirlik’e, Bandırma’da konuşlu olan Deniz Havacılık 301. Filo (S-2 Tracker uçaklarına sahip) Antalya’ya intikal etmiştir. Bu safhada İncirlik’te konuşlu 171, 172 ve 1/2 oranındaki 181’inci Filo ile Antalya’da konuşlu 1//2 oranındaki 181’inci Filo görev yaptı. Harekâtın keşif ihtiyaçlarını İncirlik’te konuşlu 184’üncü Keşif Filosu tarafından gerçekleştirildi.

Sabah saat 05.40’da Deniz Kuvvetlerine ait gemiler denizden Rum Milli Muhafız Ordusu mevzilerini bombalamaya başladılar. Aynı gün saat 06.00 ile 06.25 saatleri arasında Türk savaş uçakları da aynı bölgedeki Rum mevzilerini bombaladılar. Grammer School Tepe’sinin inatla Yunan Alayınca savunulması nedeniyle Hava Kuvvetlerine ait 2 adet savaş uçağı Kıbrıs Türk Alayı’nı desteklemekle görevlendirildi. Böylece Yunan Alayı Komuta üssü olarak kullanılan Grammer School, Türk uçaklarının desteğiyle ele geçirildi. Yunan Alayı ağır bir yenilgiye uğradı ve Alay Sancağının da içinde bulunduğu birçok silah ve gereç Türk birliklerinin eline geçti.

Hava Kuvvetleri, F-100 uçakları ile yumuşatma harekâtı icra etti. Türk jetleri özellikle Girne-Lefkoşa hattının doğusundaki düşman ön hat mevzileri derinliklerine taarruz etti. Plan dâhilinde hareket eden Türk Ordusu, 15 Ağustos günü Mağusa’yı, 16 Ağustos günü de Lefke’yi ele geçirdi. 15 Ağustos’ta Türk Hava Kuvvetlerine ait uçaklar, kara harekâtının hava desteği görevlerini yerine getirmek maksadıyla kullanıldı.

Harekâtın ikinci safhasında, birinci safhadan alınan derslerden de yararlanılarak, etkin bir koordine yapılarak, icracı kara ve hava unsurları müşterek manevra planına uygun bir hava destek planı hazırlama imkânı bulundu. Bu nedenle gerek İHK aracılığıyla icra edilen görevler, gerekse İHK’ya ihtiyaç duyulmayan taarruzlarda çok yüksek isabet kaydedilerek düşmana büyük zayiatlar verdirildi. Böylece düşman birliklerinin morali çökertilerek panik havası yaratıldı. Uçulan görevler çoğunlukla yakın hava desteği ve keşif görevleri oldu. Bu harekâtta destek görevine giden kollara düşman tarafından karıştırma yapıldı. Harekâtın lojistik desteği eksiksiz yürütüldü, muhabere, tanıma ve teşhis konularında aksaklıklar yaşanmakla birlikte, düşmanın ciddi bir hava gücü olmaması nedeniyle bütün yakın hava destekleri karşılanabildi.

İkinci Barış Harekâtı, 16 Ağustos 1974’te akşamı saat 19.00’dan itibaren Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK)’nin 357, 358, 359 ve 360 sayılı ateş ilan kararına aynı gün uyarak ateşkesi kabul etmesi ile sonlandırıldı. Türk Hava Kuvvetleri’nin 16 Ağustos günü icra edilen yakın hava desteği görevleri, ateşkesin yürürlüğe girmesi ile durduruldu.

Kıbrıs Barış Harekâtı ile yıllardır ekonomik ve toplumsal zorluklar içinde yaşayan Kıbrıslı Türkler tam manasıyla özgürlüklerine kavuştular. Türk Ordusu, İkinci Barış Harekâtının üçüncü günü sonunda, Mağusa, Lefkoşa ve Kokkina çizgisine ulaşarak adanın %38’ini kontrolüne altına almayı başardı. Adadaki Türkler için güvenli bir bölge böylece tesis edilmiş oldu.

Türk Silahlı Kuvvetleri “Atilla Hattı” olarak isimlendirilen, İkinci Cenevre Konferansı’nda Kıbrıs Türk Federe Devleti sınırı olarak Rauf Denktaş tarafından önerilen “Kokkina-Lefke-Lefkoşe-Mağusa” hattına ulaştı. “Şahin çizgisi” denilen 100 kilometrelik Mağusa-Lefke hattına ulaşılarak bu bölge de kontrol altına alındı. Türk Ordusunun o tarihten bugüne kadar Kıbrıs’ta devam eden varlığı, adadaki barışın ve her iki tarafın güvenliklerinin teminatı oldu.

İkinci Kıbrıs hava harekâtı sırasında Türk Hava Kuvvetleri birliklerinden; 171’inci Filo 29 görev kapsamında 70 sorti, 172’nci Filo 29 görev kapsamında 47 sorti, 81’inci Filo 18 görev kapsamında 46 sorti ve 184’üncü Filo keşif görevi kapsamında 34 sorti olmak üzere toplamda Hava Kuvvetleri uçakları 197 sorti icra ettiler.

Sonuç ve Değerlendirme

Kıbrıs Barış Harekâtı, genel olarak dost ve düşman unsurların bir arada bulunması nedeniyle hava harekâtı açısından pek uygun olmayan şartlar altında gerçekleştirildi. Harekâtın ilk safhasında yaşanan istihbarat ve özellikle Türkiye-Kıbrıs ve hava-yer muhaberesindeki yetersizlikler nedeniyle, hava görevleri pek de yeterli olmayan bilgilerle gerçekleştirilmek zorunda kalındı. Bu durum harekât esnasına büyük sorunlar yaşanmasına yol açtı.

Harekâtın ikinci safhasında muhabere eksiklikleri giderildi. Kıbrıs Barış Harekâtından alınan dersler neticesinde kara-deniz-hava iş birliği usullerinin geliştirilmesi, harekât merkezlerinin yeniden organize edilip mevcut muhabere koşullarına uydurulması gerektiği ortaya çıktı. Yakın hava desteği görevine giden kollara düşman tarafından elektronik karıştırma ve aldatma uygulanması taarruz edilecek hedefler hususunda tereddüde düşülmesine sebebiyet verdiği gözlemlendi.

Kıbrıs Barış Harekâtı esnasında yaşanılan aksaklıklara rağmen Türk Hava Kuvvetleri’ne bağlı unsurlar Kıbrıs Barış Harekâtında üstlendikleri görevleri başarı ile yerine getirdiler. Hava Kuvvetleri Komutanlığı, 2’nci Taktik Hava Kuvveti Komutanlığı emrine tahsis edilen filolarla harekâtın hava desteğini sağladı, hava indirme, keşif, tecrit, himaye ve taarruz görevlerini icra etti. Ayrıca çıkarma esnasında Türk gemilerine müdahaleye hazırlanan Rum Milli Muhafız Ordusu’na ait bir hücumbot Türk savaş uçakları tarafından etkisiz hale getirildi.

Hava indirme harekâtının malzeme atma kısmında muhabere malzemelerinin büyük bölümü hasara uğradı. Bu durum birliklerin iletişimini zafiyete uğrattı. Harekâta tahsis edilen filolar miktar olarak yeterli olmasına rağmen ilk gün icra edilen hava görevlerine konan sınırlamalar harekâtı olumsuz yönde etkiledi, çıkarma ve indirme yapan birlikler zorluklarla karşılaştılar. Bu nedenle sivil hedeflere ve meskûn yerlere ateş edilmemesi kaydıyla harekâtın diğer günlerinde sınırlamalar kaldırıldı.

İcra edilen hava harekâtlarının isabet derecesinin tahminlerin çok üzerinde olduğu, harekât sonrasında araştırmalar neticesinde ortaya çıkmıştır. Birinci Barış Harekâtı sırasında Türk savaş uçakları tarafından; 35 adet uçaksavar mevzi ile 8 adet askeri vasıta tahrip edildi. Ayrıca 1 adet meydan, 1 adet askeri birlik ve 1 adet motorlu vasıta bakım tesisine orta hasar verildi, 1 adeta baraka ve askeri vasıta hafif hasara uğratıldı.

İkinci Barış Harekâtı sırasında Türk savaş uçakları; 3 adet tank, 11 adet top mevzi, 3 adet uçaksavar mevzi, 33 adet askeri vasıta, 24 adet askeri bina ve 2 adet radyo istasyonunu tahrip etti. Ayrıca 4 adet radyo istasyonu, 3 adet top mevzii ve 1 adet askeri birliğe ortak hasar verilmiş ve 4 adet askeri treyler imha edildi.

Kıbrıs Barış Harekâtı sonrasında taktik ve lojistik dersler dışında alınan en önemli ders yerli ve millî bir savunma sanayinin gerekliliği olmuştur. Çünkü Türkiye’nin Kıbrıs Barış Harekâtı’nda ABD üretimi silahlar kullanmış olması nedeniyle ABD Kongresi tarafından tepkiyle karşılanmış, ABD Senatosu ve Temsilciler Meclisi Aralık 1974’te, 5 Şubat 1975’den geçerli olmak üzere Türkiye’ye silah ambargosu kararı almıştır. Türkiye’nin bu karara cevabı ise 13 Şubat 1975’te“Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin” kuruluşu olmuştur. 25 Temmuz 1978 yılına kadar devam eden ve 42 ay süren ambargo, askeri alanda önemli sıkıntılara neden olmuştur. Ancak ABD ambargosu Türk harp sanayinin kurulmasına yönelik adımların atılmasının temelini oluşturmuş ve ASELSAN ve HAVELSAN gibi savunma sanayi kuruluşlarının hayata geçirilmesi gerçekleşmiştir. Hava-Kara-Deniz havacılarının yanı sıra Kıbrıs Barış Harekâtı’na Türk Hava Yolları ve Türk Hava Kurumu büyük destek vermiştir. Kıbrıs Barış Harekâtı sırasında başta ABD ve NATO olmak üzere yedek parça ve jet yakıtı akışını durdurması nedeniyle Türkiye, İran ve Libya’dan askeri anlamda araç-gereç ve malzeme desteği almıştır. Belçika ve Almanya’dan ambargo uygulaması nedeniyle mühimmat ve malzeme temin edilememiş, Amerika’ya verilen sipariş ise deniz yolu ile gelirken mühimmatı Pire Limanı’nda Yunanlarca el konulmuştur.

Helikopterlerle yapılan indirme harekâtında UH1-H helikopterleri kullanılmıştır. Ovacık mevkiinde, Taşucu’nda sahile yakın bir yerde konuşlanan Helikopter Alayının helikopterleri Türk Komandolarını Kırnı-Gönyeli bölgesine indirmişlerdir. Helikopterler, indirme esnasında yerden kuvvetli ateşle karşılaşmış ve bazı helikopterler hasara uğramıştır. Herhangi bir şekilde helikopter kaybının yaşanmadığı bu harekâtta, helikopterler görevlerini tamamlayarak geri dönmüştür. İkinci sorti kalkışlarında daha düzenli hareket edilmiş, önceden bütün helikopterler havada toplanacak şekilde yüksek irtifadan uçularak hedef bölgesine varılmıştır. “V” düzeninde iniş yapılmış ve sadece 2 adet helikopter isabet almıştır. Herhangi bir kayıp verilmeden indirme görevi başarıyla tamamlanarak, helikopterler birinci günde toplam 4 sorti indirme görevi icra etmişlerdir.

Rumların kontrolü altındaki adanın yurtdışı ile bağlantısını sağlayan Nicosia Havalimanında bulunan 2 adet Trident tipi 3 motorlu jet yolcu uçağına, Mürted Hava Üssü’nden kalkan 141’inci Filo’ya ait F-104’ler, harekâtın ilk gününde taarruz etmiş, pist bombalanmış ve uçaklar tahrip edilmiştir. Harekâtın ana vuruş gücünü F-100 uçakları oluşturmuştur. RF-84F uçakları ile keşif görevleri gerçekleştirmiştir. Mürted Hava Üssüdeki F-102 filosu ise Balıkesir’e intikal etmiş, Ege’de Yunanistan tarafından gelecek bir taarruzlara karşı hazır bekletilmiştir. Bandırma’da F-5A uçakları yine Trakya ve Ege için hazır hale getirilmiştir. Harekâttan önce bazı Türk pilotları Kıbrıs’taki Türk Alayı’nda görevlendirilmiş ve olası bir harekât için bölgeyi tanıma, hedef tespit ve idare konularında ön çalışma yapmıştır. Bu pilotlar sahile ilk çıkan birliklerle beraber İHK (İleri Harekât Kontrol) görevi yapmışlardır. Harekât sırasında çoğunluğu F-100 uçucusu toplam 7 pilot (ikinci harekâtta 10) İHK subayı olarak görev yapmıştır.

Türk Kara Havacılık birlikleri UH-1 helikopterleri ile uçar birlik operasyonuna 72 adet helikopterle destek vermiştir. Deniz havacıları Antalya’ya intikal etmiş, S-2E Tracker uçakları ile deniz karakol görevlerini icra ederek iki harekât sırasında Akdeniz’de 66 sorti uçuş, Çiğli’de konuşlu helikopterler de Ege’de 149 sorti silahlı keşif uçuşu gerçekleştirmiştir.

1974’te icra edilen Kıbrıs Barış Harekâtı ile bölgede barışın günümüze kadar sürmesinin temelleri atılmıştır.Böylece Türk Hava kuvvetleri harekât ile Kıbrıs’taki Türk varlığının korunmasında ve Ada’daki Türk varlığının devamında önemli bir rol üstlenmiştir. Rumların Enosis hayali ortadan kaldırılmıştır. Kıbrıs Barış Harekâtı; Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı birlikleri ile düşmanın elinde ve kontrolünde bulunan bir kıyıya müşterek bir harekât icra etmiştir. Hava Harekâtı, Hava Kuvvetleri Komutanlığından verilen günlük direktife uygun olarak müşterek harekât merkezince planlanıp icra edilmiştir. Türk Hava Kuvvetleri, harekâtın ilk gününde harekâtın hava desteği sağlanmış ve hava indirme harekâtını başarı ile icra etmiştir. Kıbrıs Hava Harekâtı boyunca Türk Hava Kuvvetleri tarafından; yakın hava desteği, hava indirme, keşif, tecrit, himaye ve taarruz harekâtları kapsamında 1000 sortinin üzerinde uçuş gerçekleştirilmiştir.

20 Temmuz 1974 tarihinde 2’nci Taktik Hava Kuvveti Komutanlığı emrine tahsis edilen filolarla harekâtın hava desteği sağlanmış ve 12’nci Hava Ulaştırma Ana Üs Komutanlığının imkânlarının tümü kullanılarak hava indirme harekâtı gerçekleştirilmiştir. Hava harekâtı, Hava Kuvvetleri Komutanlığından verilen günlük direktife uygun olarak müşterek harekât merkezince planlanıp icra edilmiştir. Kıbrıs Barış Harekâtı boyunca 10 uçak kaybedilmiştir. Bu uçaklardan 2 adet F-100 C, 3 adet F-100 D, 1 adet F-100 F, 1 adet F-104 G, 2 adet F-102 ve 1 adet RF-84 F olmuştur. 12 helikopter hasar almış ve 1 C-47 nakliye uçağı mecburi iniş yapmıştır.

Kıbrıs Barış Harekâtında yaşanan bazı olumsuzluklara rağmen Türk Hava Kuvvetleri’nin icra edilen hava harekâtlarının uluslararası geçerliliğe sahip, merkezi kontrol ve yerinden icra, devamlılık, önceliklerin doğru tespiti, gücün dengeli kullanımı, sinerji oluşturma, harekât temposunun yüksek tutulması gibi hava gücü kullanım prensipleri ışığında değerlendirilmiştir. Barış zamanında sürekli olarak eğitim ve tatbikatlarla yüksek bir eğitim seviyesine ulaşmak ve geçmişte yaşanan tecrübeler ışığında oluşturulan doktrinlerin çağın gerektirdiği modern savunma sistemleri ve bu sistemlerin kullanım konseptleri ışığında güncelliğini sağlamak çok önemlidir.

Diğer yandan hava harekâtlarının başarısı, yüksek teknoloji ürünü silah-sistemler ile nitelikli, yüksek disiplin anlayışına ve üst düzey eğitim seviyesine sahip insan gücünü bünyesinde barındıran bir hava kuvvetinin daima hazır bulundurulmasına bağlıdır. Aynı zamanda Türk Hava Kuvvetleri, uluslararası antlaşmalara olan bağlılığını teyit etmiş ve kendi güvenliği ile Kıbrıs Türk halkının güvenliğini tehlikeye atacak gelişmelere seyirci kalmayacağını dünyaya kanıtlamıştır. Hava gücünün uygulama esasları tecrübe edilmiş ve hava gücü kullanım prensipleri, havacılık tarihi ve güncel savunma sanayinin gelişmelerinden elde edilen dersleri yansıtılmıştır.

Hava gücü kullanma prensipleri, harekât prensiplerinin tamamlayıcısını teşkil etmiş, merkezî kontrol ve yerinden icra, devamlılık, önceliklerin doğru tespiti, gücün dengeli kullanımı, sinerji oluşturma ve harekât temposunun yüksek tutulması olarak belirlenmiştir. Hava indirmede, Türk Hava Kurumu tarafından yetiştirilen paraşütçüler görev yapmıştır. Hava indirme harekâtında Yüzbaşı Sami Akbulut’un yanı sıra askerliğini yapan THK personeli Taner Erdem, Ceyhun Demirkol, Osman Örencik, Orhan Özcan, Naci Çelikkol hava indirmede ilk sortide görev yapmıştır. Ada’ya inen ilk paraşütçü komandolar arasında olan Yüzbaşı Sami Akbulut şehit olmuştur.

Kıbrıs'ta barışın tesis edilmesinde Türk Silahlı Kuvvetlerinden Birinci ve İkinci Barış harekâtı kapsamında; Türk Ordusu 35 subay, 41 astsubay, 421 erbaş ve er ile 1 sivil işçi olmak üzere toplam 498 şehit vermiştir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti; 70’i mücahit olmak üzere 340 şehit ve 1.200 civarında yaralı vermiştir. Bu harekât kapsamında şehitlerden 411’i Kara Kuvvetleri, 69’u Deniz Kuvvetleri, 5’i Türk Hava Kuvvetleri ve 13’ü Jandarma Genel Komutanlığı personeli olmuştur.

Hava Kuvvetleri Komutanlığından Hava Pilot Binbaşı Fehmi Ercan, Hava Pilot Üsteğmen İlker Karter, Hava Pilot Üsteğmen İbrahim Çınar, Hava Pilot Üsteğmen Türker Aydın ve Hava Trafik Kontrol Başçavuş Sami Emen şehit olmuştur. Başçavuş Sami Emen, Kıbrıs-Tymvou (Ercan Havalimanı) Hava Meydan Komutanlığın uçuş kulesinde görevlendirilmiş ve ikamet ettiği evinde kimliği belirsiz kişilerce, 29 Ekim 1974’te vurularak şehit edilmiştir. Onların sayesinde Kıbrıs’ın ebedi bir Türk toprağı, yavru vatan olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin ayrılmaz bir parçası olarak kalacağı tüm dünyaya gösterilmiştir.

1974’te, 9 Eylül 1922 İzmir’in kurtuluşu sonrasında, yarım asrı aşkın bir barış döneminden sonra, Türk Silahlı Kuvvetleri bağlısı hemen hemen tüm birliklerin katılımıyla, sınır ötesinde gerçekleştirilen, özel kuvvetlerle desteklenen ve üç kuvvetin birlikte kullanıldığı denizaşırı müşterek bir harekât başarıyla icra edilmiştir.

(Son)

Kaynakça

Genelkurmay Başkanlığı Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri Komutanlığı, Sebep ve Sonuçlarıyla 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı, Genelkurmay Başkanlığı Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri Komutanlığı Yayını, Özdilek Matbaası, 1996.

KURT Deniz, PEHLİVAN Yavuz, KORKMAZ Erdal, Kuruluşundan Günümüze Türk Hava Kuvvetleri (Harekât ve Teşkilatlanma Tarihi (1952-2020), Cilt-III, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Hava Basımevi ve Neşriyat Komutanlığı, 2020.

Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Şehitleri Albümü, Cilt-III, Hava Basımevi ve Neşriyat Komutanlığı, 1999.

Hava Harp Akademisi Komutanlığı, Geçmişten Günümüze Hava Gücünün Kullanılması, Harp Akademileri Basımevi, 2009.

ARTUÇ, İbrahim, Kıbrıs’ta Savaş ve Barış, Kastaş Yayınları, 1989.

ARMAOĞLU, Fahir, 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi, C-I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1992.

ATUN, Ali Fikret, İkinci Kıbrıs Seferi 20 Temmuz 1974, Harp Akademileri Basımevi, 1999.

ATUN, Ali Fikret. 1974 Kıbrıs Barış Harekâtında Türk Hava Kuvvetlerinin Psikolojik Harbe Katkıları. Hava Kuvvetleri Yüzüncü Yıl Sempozyumu, 1999.

BADAY, Gökhan, 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı ve Kars-Ardahan Kıbrıs Şehitleri İle Gazileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.

BAŞBUĞ, İlker, Unutulan Ada Kıbrıs. Kırmızı Kedi Yayınevi, 2020.

BAŞARAN, Levent, Kıbrıs İçin Havalandılar “G-Günü” Kronik Kitap, 2022.

ÇALIK, Sami, Kıbrıs Barış Harekâtında Hava İndirme Birlikleri ve Hava İndirme Harekâtı, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2006.

ÇÖLAŞAN, Emin, Köşe Yazıları; Kocatepe’yi Nasıl Batırdık? Pilot Anlatıyor, Sözcü Gazetesi, 18 Temmuz 2014, Kocatepe Olayı, 22 Temmuz 2018, 20 Temmuz 2019, 21 Temmuz 2023.

ERDEM, Turan, Kıbrıs Barış Harekâtında 3’üncü Paraşüt Taburu, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi, 1999.

EVCİL, Cumhur, Yavru Vatan Kıbrıs’ta Zaferin Hikâyesi, Genelkurmay ATASE Yayınları, 1999.

GÜRCAN, Ali İhsan, Kıbrıs Barış Harekâtı ve Ötesi, Kastaş Yayınları, 2013.

GÖKHAN, M.Remzi, Kıbrıs Barış Harekâtında İlginç Olaylar, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 2006.

HİRESOĞLU, Fazlı, Kıbrıs Barış Harekâtında Türk Hava Kuvvetleri 1974, 2023.

KAPUCU, Davud, 1974 Kıbrıs Hava Harekâtı, Uluslar arası Tarih Araştırmalar Dergisi, 2020.

MÜTERCİMLER, Erol, Bilinmeyen Yönleriyle Kıbrıs Barış Harekâtı, Arba Yayınları, 1998.

MÜTERCİMLER, Erol, Satılık Ada Kıbrıs, Kıbrıs Barış Harekâtının Bilinmeyen Yönleri, Alfa Yayınları, 2007.

ÖZBEK, Tolga, Havacılık Tarihi, TSK Tarihinin En Büyük Hava Operasyonu; Kıbrıs Barış Harekâtı, tolgaozbek.com.2021.

ÖZDEMİR Atasay, 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı Kapsamında Türk Hava Kuvvetleri Tarafından İcra Edilen Hava Harekâtı ve Görevleri Üzerine Bir Değerlendirme, Türk Hava Kuvvetlerinin 100’üncü Yılı Uluslararası Tarih Sempozyumu, Ayrıntı Basımevi, 2013.

ÖZTÜRK, Osman Metin, Stratejik Açıdan Doğu Akdeniz ve Kıbrıs, Altınküre Yayınları, 2003.

SEVER, Muzaffer, 20 Temmuz 1974 Kıbrıs Bitmeyen Gece, Kastaş Yayınları, 2010.

TARAKÇI, Mustafa, Kıbrıs Barış Harekâtı, Hiperlink Yayınları, 2010.

TARAKÇI, Mustafa. Kıbrıs Barış Harekâtı, Yayınlanmış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, 1998.

ZURCHER, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, 2008.

Dr. Cengiz TATAR
Dr. Cengiz TATAR
Tüm Makaleler

  • 22.07.2024
  • Süre : 6 dk
  • 896 kez okundu

Google Ads